نویسنده: احمد حاجی شریفی
پیش‌گیری از برونشیت: روغن زیتون از بروز برونشیت جلوگیری می‌کند لذا باید یا به طور مداوم یا لااقل گه گاهی از آن استفاده کنید.
برونشیت حاد:
التهاب کوتاه مدت مسیرهای هوایی است که معمولاً به دلیل عفونت ویروسی می‌باشد. این بیماری معمولاً در بالغین رایج‌تر است. در افراد سالم و بالغ برونشیت حاد ممکن است به سبب عفونت تنفسی به وجود آید. این مشکل برای افرادی که بیماری انسداد مزمن ریوی دارند به صورت مداوم و قابل بازگشت است و این افراد معمولاً در هر زمستان چندین بار به این بیماری مبتلا می‌شوند. در برونشیت حاد دیواره‌ی نایچه‌ها (مسیرهای اصلی هوا در ریه‌ها) متورم شده که معمولاً به سبب عفونت است. این عفونت مقدار زیادی ترشح تولید می‌کند که معمولاً به صورت خلط با سرفه خارج می‌شود. در بزرگسالانی که سالم باشند برونشیت حاد معمولاً مشکلی دایمی ایجاد نمی‌کند اما در افراد سالخورده و یا افرادی که نارسایی قلبی یا ریوی دارند این بیماری می‌تواند به ریه‌ها توسعه یافته و ایجاد ذات‌الریه کند.برونشیت حاد معمولاً به وسیله‌ی یک عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی به وجود می‌آید که از بینی، گلو و سینوس‌ها توسعه یافته باشد. سیگاری‌ها یا افرادی که نارسایی‌های دیگر تنفسی دارند و یا آن‌هایی که در معرض هوای آلوده هستند آمادگی بیشتری برای این بیماری دارند.
علایم برونشیت حاد معمولاً در طی مدت 24 تا 48 ساعت به سرعت بروز می‌کند و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
* تحریک و سرفه‌ی دایم که دارای خلط بی‌رنگ است.
* درد مرکز قفسه در هنگام سرفه کردن.
* گرفتگی و خس خس سینه.
* تب ملایم.
اگر شما دارای سابقه‌ی طولانی مدت بیماری‌های قلبی یا تنفسی می‌باشید و علایم بالا را دارید و یا اگر دارای خلط تغییر رنگ یافته هستید که نشان دهنده‌ی عفونت ثانویه است بدون معطلی با پزشک تماس بگیرید.
اقدامات مؤثر:
در فردی که سالم است برونشیت حاد که به وسیله‌ی عفونت ویروسی به وجود آمده است معمولاً با مصرف دارو بعد از چند روز برطرف می‌شود، اما بهترین کار این است که اگر سیگاری هستید فوراً آن را کنار بگذارید.برونشیت مزمن:
برونشیت مزمن: (بیماری انسداد مزمن ریه)؛ صدمه‌ی پیشرفته به ریه‌ها است و باعث خس خس سینه و تنگی نفس می‌شود. این بیماری معمولاً در افراد بالای 40 سال شایع است لازم به ذکر است که این بیماری به ندرت به سبب یک ژن ناقص که از هر دو والد به ارث می‌رسد به وجود خواهد آمد. بهتر است بدانید که سیگار کشیدن و آلودگی هوا در این مورد عوامل خطرآفرینی هستند. در انسداد مزمن ریوی (1) مسیرهای هوایی و بافت‌های ریه‌ها به تدریج خراب شده و باعث تنگی نفس می‌شوند. در نهایت در بعضی از افراد این بیماری باعث کوتاه شدن بسیار زیاد نفس‌ها می‌گردد که آن‌ها را حتی از انجام اعمال ساده‌ی روزانه باز می‌دارد. Copd در مردان دو برابر شایع‌تر از زنان است و معمولاً به سبب سیگار کشیدن به وجود می‌آید.افرادی که به Copd مبتلا هستند معمولاً دو حالت جداگانه‌ی ریوی دارند: برونشیت مزمن و آمفیزم (2) و هرکدام از این‌ها می‌توانند مسلط‌تر باشند. در برونشیت مزمن نایچه‌ها (مسیرهای هوایی) ملتهب، متراکم و باریک شده و این عمل مسیر هوا را مسدود می‌سازد. در آمفیزم کیسه‌های هوایی بزرگ شده و خراب می‌شوند و کارآیی خود را در رد و بدل کردن اکسیژن به رگ‌های خونی از دست می‌دهند. صدمه‌ی وارد شده به ریه‌ها به سبب برونشیت یا آمفیزم معمولاً غیرقابل جبران است، هرچند که سرفه و ترشح مخاط ممکن است با کنار گذاشتن سیگار کمتر شوند. Copd حدود یک ششم افراد بالای 40 سال را مبتلا ساخته است و یکی از دلایل مرگ و میر به حساب می‌آید.
دلیل اصلی برونشیت مزمن و آمفیزم، در نتیجه‌ی Copd همانا سیگار کشیدن است. آلودگی هوا نیز به این وضعیت کمک می‌کند. برای همین Copd در نواحی صنعتی که درصد زیادی از افراد سیگاری در آلودگی به سر می‌برند شایع‌تر است. قرار گرفتن در معرض گرد و غبار، گازهای زیان‌آور و سایر تحریک‌کننده‌های ریه‌ها به سبب شغل می‌توانند Copd را تولید یا بدتر کنند.
در برونشیت مزمن دیواره‌ی مسیرهای ریه‌ها با تحریکات سیگار با قطور شدن پاسخ می‌دهند و مسیر عبور هوا را به ریه‌ها و به خارج از آن‌ها تنگ می‌کنند. غدد تولید کننده‌ی موکوس در دیواره‌ی نایچه‌ها افزایش می‌یابند تا موکوس بیشتری تولید شده و در نتیجه مکانیسم عادی برای پاک کردن مسیرهای هوایی به همراه سرفه بتواند مواد تحریک کننده را خارج کند. وقتی که بیماری پیشرفت می‌کند، موکوس باقی مانده در مسیرهای هوایی نیز به آسانی عفونی شده و صدمه‌ی بیشتری ایجاد می‌کنند. تکرار عفونت در نهایت باعث می‌شود که دیواره‌ی مسیرهای هوایی برای همیشه قطور و صدمه دیده شوند.
در آمفیزم، دود سیگار، تنباکو و سایر آلوده‌کنند‌ه‌های هوا بافت‌های کیسه‌های هوایی را از بین می‌برند، در نتیجه کیسه‌های هوایی کارآیی خود را از دست داده و ریه‌ها متورم می‌شوند و بالاخره کیسه‌های هوایی پاره شده و با هم ترکیب می‌گردند و سطح کلی خود را کاهش می‌دهند، بنابراین هوا در کیسه‌های متورم شده به دام می‌افتد و در نهایت مقدار اکسیژنی که وارد خون می‌شود با هر نفس کاهش می‌یابد. در موارد نادری دلیل اصلی آمفیزم یک حالت ارثی است که کمبود آنتی تریپسین آلفا نامیده می‌شود، در چنین حالاتی صدمه (چه فرد سیگار بکشد یا نکشد) به وجود خواهد آمد اما سیگار کشیدن آن را سرعت می‌بخشد.
علایم آن:
COPD ممکن سال‌ها طول بکشد تا بروز کند و هنگامی که به وجود آید به این شکل می‌باشد:* سرفه در هنگام صبح که خلط به همراه دارد.
* سرفه در طول روز.
* افزایش تولید خلط.
* عفونت‌های مکرر سینه به خصوص در ماه‌های زمستان که باعث تولید خلط سبز یا زرد می‌شود.
* خس خس سینه به خصوص بعد از سرفه.
* تنگی نفس و کوتاه شدن نفس‌ها در حالت ملایم که در حالت پیشرفته بدتر شده و در نهایت باعث عدم توانایی در تنفس حتی در هنگام استراحت می‌شود.
بیشتر بخوانید:برونشیت: علائم، روش های جلوگیری و درمان
هوای سرد و عفونت‌هایی مانند آنفلوانزا باعث بدتر شدن علایم می‌شوند. در بعضی از افراد مبتلا به آمفیزم شکل قفسه‌ی سینه به صورت شبکه در می‌آید و این به دلیل تورم ریه‌ها می‌باشد. نارسایی تنفسی (3) ممکن است به وجود آید که در آن کمبود اکسیژن باعث می‌شود که لب‌ها، زبان و انگشتان دست و پا، آبی رنگ و کبود شوند و علاوه بر این ممکن است تورم مچ پاها نیز به وجود آید، چون کارآیی کلیه‌ها کمتر شده و خطر نارسایی قلبی مزمن نیز وجود دارد.
بعضی از افراد که مبتلا به باریک شدن شدید مسیرهای هوایی هستند این نقیصه را با تنفس شدید و زیاد برای نگه داشتن اکسیژن در سطح عادی و مورد نیاز بدن در حالت استراحت جبران می‌کنند. این افراد معمولاً پوست بسیار سرخ رنگی داشته و احتمالاً لاغر می‌باشند و این به سبب انرژی زیادی است که برای تنفس مصرف می‌کنند، ضمناً گاهی برای آنان خوردن و تنفس به طور همزمان بسیار مشکل است. سایر افرادی که مبتلا به Copd شدید هستند فقط می‌توانند به طور سطحی و ناکارآمد نفس بکشند و به همین دلیل دی اکسید کربن در خون جمع شده و سطح اکسیژن پایین می‌آید. این افراد چون اکسیژن کافی به کلیه‌های آن‌ها نمی‌رسد معمولاً صورت کبود و بافت‌های متورمی در پاها دارند و وضعیت آن‌ها معمولاً با نارسایی قلبی (4) همراه می‌شود.
هرگاه دچار برونشیت شدید باید از آب لیموی شیرین، مغز خیار، کاهوی پخته، جوشانده‌ی تره، سوپ سیر، سوپ کلم، نشاسته‌ی پخته، فرنی، شیربرنج، پاچه‌ی گوسفند، آب گشنیز تازه، شیرخشت و آب دم کرده‌ی گل خطمی زیاد استفاده کرده و از سرخ کردنی‌ها، پیازداغ، ترشی‌جات و مصرف دخانیات نیز پرهیز کنید.
به عنوان درمان نیز باید 20 گرم برگ و گل خطمی را در 1 لیتر آب جوش 10 دقیقه دم کنید، بعد آب آن را با عسل شیرین کرده، بنوشید.
* پنجاه گرم ریشه‌ی شیرین بیان پوست کنده را خورد کنید و در 1 لیتر آب، 5 دقیقه بجوشانید، بعد دوازده ساعت کنار گذارید، سپس آب آن را صاف کرده و به مرور بنوشید. (کسانی که دچار فشار خون هستند از این نسخه استفاده نکنند.)
* سی تا پنجاه گرم ریشه‌ی خشک خطمی را بکوبید و در 1 لیتر آب سرد، 2 ساعت بخیسانید، بعد 10 دقیقه هم بجوشانید، سپس آب آن را صاف کرده و روزی 2 تا3 فنجان، به نوبت بنوشید. (این نسخه برای زنان باردار مضر است).
* دو کیلو کلم را کوبیده و آب آن را بگیرید، بعد هم وزن آب آن عسل یا دو برابر آب آن شکر با آب صاف کرده‌ی آن مخلوط کرده، بجوشانید تا قوام آید و روزی دو قاشق سوپ‌خوری از آن را صبح و شب میل فرمایید.
* چند هفته، هر روز، ظهر و شب به جای غذا سوپ کلم بخورید.
* هر روز شیر گیاه را بجوشانید و آب آن را مصرف کنید.
* پنجاه گرم گل آقطی را در یک لیتر آب جوش 25 دقیقه دم کنید، بعد آب آن را صاف و با عسل شیرین کرده و هر روز سه تا چهار فنجان از آن را به نوبت بنوشید.
* بیست تا چهل گرم گل لادن را در یک لیتر آب جوش دم کنید و روزی دو تا سه فنجان به نوبت بنوشید.
* پانزده گرم برگ خشک سوسنبر را در یک لیتر آب جوش، 12 دقیقه دم کنید، بعد آب آن را صاف و با عسل شیرین کرده و روزی سه تا چهار فنجان به نوبت بنوشید.
* پنجاه گرم گل ورون خشک یا گل گوش خر را در یک لیتر آب سرد 2 ساعت بخیسانید، بعد چند دقیقه بجوشانید و 12 دقیقه هم دم کنید، سپس صاف کرده‌ی آن را با عسل شیرین کرده و روزی سه فنجان به نوبت بنوشید.
* شصت گرم برگ‌های شاهی آبی را در یک لیتر آب جوش 3 دقیقه دم کنید، بعد آب آن را صاف و با شکر شیرین کرده و روزی سه فنجان به نوبت بنوشید.
* هر روز صبح 20 تا 30 گرم از ریشه‌های پامچال را در 1 لیتر آب، 15 دقیقه بجوشانید و آب آن را بنوشید.
* سی تا شصت گرم از ریشه‌های تازه‌ی زنبق را در 1 لیتر آب جوش 12 دقیقه بجوشانید، بعد 20 دقیقه هم دم کنید، سپس آب آن را صاف و با عسل شیرین کرده و در هر ساعت یک یا دو قاشق سوپ‌خوری از آن را بنوشید.
* هر روز صبح دو یا سه عدد تره‌فرنگی را حلقه حلقه ببرید و در مقداری آب یک تا دو ساعت بجوشانید، بعد صاف کرده و آب آن را بنوشید.
* آب یک دسته شاهی آبی تازه را بگیرید و 60 تا 150 گرم از آب آن را در یک لیوان شیر مخلوط کرده و بنوشید.
* ده گرم آویشن را در 1 لیتر آب جوش دم کنید و آب آن را بنوشید و این کار را تا سه روز انجام دهید.
* یک دسته علف هفت بند تازه را آب بگیرید و هر روز سه قاشق شربت‌خوری از آن را بنوشید.
* دو عدد برگ تازه‌ی سوسنبر را در 1 فنجان آب جوش 12 دقیقه دم کنید، بعد آب آن را صاف و با عسل شیرین کرده و روزی سه تا چهار فنجان بنوشید.
* چهار روز داروی شیر خنک را به مقدار زیاد بخورید.
* پنجاه گرم گل گاوزبان خشک را در یک لیتر آب جوش 3 دقیقه دم کنید و روزی دو تا سه فنجان از آب آن را به فاصله‌ی غذاهای روزانه میل فرمایید.
* نشاسته و سرکه را ضماد کنید و گاه گاهی نیز یک جرعه حریره‌ی نشاسته بخورید.
* پنجاه گرم بنفشه‌ی خشک را در یک لیتر آب سرد بجوشانید، بعد یک ربع ساعت هم دم کنید، سپس آب آن را صاف و با عسل شیرین کرده و روزی سه تا پنج فنجان به نوبت بنوشید.
* سی گرم برگ بو را در یک لیتر آب جوش، 12 دقیقه دم کنید، بعد آب آن را صاف و با عسل شیرین کرده و روزی دو تا سه فنجان بعد از هر غذا به نوبت بنوشید.
* دو حبه سیر را در یک لیوان شیر انداخته و 12 دقیقه روی حرارت ملایم بجوشانید و تا گرم است بنوشید و خود را هم گرم نگه دارید.
* یک عدد سیر را پوست کنده و له کنید و به همان اندازه وازلین اضافه کرده، بعد از کمی گرم کردن و پس از سرد شدن، آن را روی سینه و پشت خوب ماساژ دهید و پس از یک یا دو ساعت موضع را بشویید.
* رژیم انگور بگیرید و سعی کنید دایم دهان را بسته و از بینی نفس بکشید.
* بیست تا پنجاه گرم پوست خشخاش را در یک لیتر آب 5 دقیقه بجوشانید، بعد 10 دقیقه دم کنید، سپس آب آن را صاف کرده و در طول روز کم کم بنوشید.
* بیست گرم ساقه و برگ و گل گاوزبان را در نیم لیتر آب بپزید، بعد 12 دقیقه دم کنید و روزی چهار استکان از آب آن را با فاصله‌ی هر نیم ساعت میل فرمایید.
* سی گرم دم گیلاس را در یک لیتر آب سرد ریخته، سپس بجوشانید، بعد آب آن را تا گرم است روی 250 گرم گیلاس له شده و یا برش‌های سیب درختی بریزید و 20 دقیقه هم آن را دم کنید، سپس آن را شیره کشیده و در طول روز کم کم بنوشید.
* انجیر خشک را بسایید و مثل قهوه دم کنید و به جای چای یا قهوه بنوشید.
* در طول روز هر ساعت به ساعت، آب دو لیموی تازه را گرفته و با آب پیاز یا آب هویج و یا آب کرفس مخلوط کنید و بنوشید.
* پنجاه گرم عناب را در یک لیتر آب نیم ساعت بجوشانید و آب آن را صاف کرده و بنوشید.
* پانزده تا بیست و پنج گرم کاکوتی را در یک لیتر آب جوش دم کنید و آب آن را بنوشید. (برای زن حامله مضر است).
برونشیت مزمن:
برونشیت کهنه و مزمن (التهاب نایژه‌ی مزمن)؛ سرفه‌های خلط‌داری است که در التهاب نایژه‌ی حاد به وجود آمده و طولانی می‌شود و یا بهبود نمی‌یابد و یا به دفعات دیگری بروز می‌کند، غالباً منجر به ضخامت و تغییر شکل لایه‌ی مخاطی نایژه‌های کوچک نیز می‌شود. در محیطی با هوای آلوده یا با مصرف دخانیات مشکل نایژه‌ی مزمن بسیار زیاد می‌شود و هرچه بیشتر از زمان آن بگذرد سرفه‌ها شدیدتر و حتی گاهی خس خس سینه ایجاد می‌کند.در صورتی که دچار برونشیت کهنه و مزمن شده‌اید باید به مدت دو هفته رژیم انگور بگیرید و سعی کنید دایماً با دهان بسته نفس بکشید.
* پنجاه تا صد گرم شیرخشت را در آب گرم یا شیر گرم حل کنید و میل فرمایید.
* یکصد و پنجاه گرم انجیر خشک را در یک لیتر آب بجوشانید، بعد انجیرها را بجوید و بخورید و آب آن را نیز روی آن بنوشید.
* یک دسته شاهی آبی تازه را آب بگیرید و با شیر یا نوشابه و یا آب میوه مخلوط کرده و بنوشید.
* صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق غذاخوری مریم نخودی را دم کنید و آب صاف کرده‌ی آن را گرم بنوشید.
* پرسیاوشان و گل بنفشه از هر کدام 30 گرم و خارخاسک 50 گرم، همه را نیم‌کوب کرده و ده قسمت کنید، سپس هر قسمت را یک روز صبح بجوشانید و آب به دست آمده‌ی آن را صبح و شب بنوشید.
برونشیت در مزاج‌های گرم:
برای درمان این بیماری خوردن شربت بنفشه یا شربت نیلوفر یا ماءالشعیر یا لعاب اسپرزه و یا روغن بادام شیرین مفید می‌باشد.ترشحات برونش‌ها:
برای جلوگیری از ترشحات برونش‌ها باید صبح و عصر آب هویج را با شیر به نسبت مساوی مخلوط کنید و بنوشید.عفونت برونش‌ها:
برای رفع عفونت برونش‌ها باید 30 گرم شیرین بیان تمیز شده و نیم‌کوب شده را در یک لیتر آب جوش دم کنید، بعد آب آن را صاف کرده و در طول روز به مرور بنوشید.پی‌نوشت‌ها:
1.Copd
2.Emphysema
3.Respiatory Failure
4.Heart Faiure
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرة المعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پازدهم.
