آشنایی با شهر آقچه

شهر آقچه در غربی‌ترین نقطه صحرای بلخ آب (هیجده نهر) در کنار رودخانه‌ی سیدآباد که به نهر آقچه معروف است قرار دارد. شهر قدیمی در بخش شمالی بستر رودخانه قرار دارد. خانه‌ها و ساختمان‌ها در اطراف قصر قدیمی که در بلندی ساخته شده است، دیده می‌شود. بازار شهر در سال 1885 بین 100 تا 120 دربند دکان داشت و حتی در شنبه بازارها این تعداد تا 242 فروشگاه می‌رسید. بازار شهر در قدیم، بزرگترین بازار میمنه و مزارشریف بوده است. دیواره‌ی شهر، قلعه‌ی بالاحصار و خانه‌های شهر رو به ویرانی است. اما هنوز هم نزدیک به 1200 خانوار ازبک (بیشتر در باغ‌ها) در این محل به زندگی خود ادامه می دهند. در آقچه مراکز صنعتی هم فعالیت دارند. حداقل چهار کارخانه پنبه پاک‌کنی (شرکت‌های مزارشریف و کابل) در سال 1973 در این محل کار می‌کرد و در کنار این مراکز صنعتی تأسیسات نگهداری، انبارکردن و دانه‌کشی وجود داش در اواخر نیمه‌ی اول قرن اخیر نوسازی و ایجاد شهرکی جدید در بخش جنوبی نهر آقچه شروع شد. در این شهرک بازار واردات و سازمان‌های اداری نیز گنجانده شده بود. مرکز قدیمی شهر که دیواری به خود داشت و بازاری داشت، به ویرانه‌ای در اطراف دژ قدیمی که در بلندی واقع است، تبدیل شده است. اما باغ‌ها و خانه‌های پردرخت هنوز بر جای هستند و عده‌ی زیادی از کسبه در آن‌ها زندگی می‌کنند. در سال 1973 تعداد خانه‌های شهر کهنه به 750 و شهر نو به 585 باب با جمعیتی نزدیک به 10000 نفر می‌رسید. از طرفی با وجود تقاضاهای زیاد زمین برای ساختمان که درخواست اهالی حومه است، نوسازی شهر جدید در اواخر 60 سال اخیر متوقف شد. زمین‌هایی که تا به حال فروخته شده است یا روی آن‌ها کار نشده است و یا ساختمان‌های آن هنوز به اتمام نرسیده است. لازمه‌ی ادامه‌ی ساختمان دنباله‌ی بخشی از طرح نوسازی است که تا سال 1973 اقدامی در آن مورد نشده است. در همین زمینه زمین‌های زیادی در نواحی غرب و شرق شهر جدید برای ساختمان پیش‌بینی شده است.

بیشتر بخوانید: افغانستان: AFGHANISTAN (.af)

بازار آقچه در سال 1973 دارای 1200 دکان و 54 سرا بود. البته با وجودی که تمامی بازار جدیدالتأسیس است، اجناسی که عرضه می‌شود، زمینه سنتی دارد و از صنایع دستی است. کارگاه‌های زرگری متعدد (35 کارگاه) است. یعنی آن قدر زیاد است که با مزارشریف رقابت می‌کند. پیشه‌ورانی چون نجار، کفاش، رنگرز (پشم قالی) و بافند (بافنده‌ی الچه تا حدودی از ابریشم) در این مرکز داد و ستد دیده می شوند. مراکز تجاری و خرید و فروش و مراکز معاملات پشم (80دربند)، چرم (32 دربند) و ابریشم به 28 مرکز می‌رسد. نقصان بارندگی و خشکسالی سال‌های 1970 و 1971 سبب شد که رکودی در کار صنعتکاران و کسبه‌ی آقچه پیش آید. یکی از علل دیگر خسارت در کار زراعت قرار گرفتن بخشی از اراضی حومه آقچه در قسمت‌های انتهایی کانال‌ها و زیر آب رودخانه رفتن آن اراضی است.
در آقچه مراکز صنعتی هم فعالیت دارند. حداقل چهار کارخانه پنبه پاک‌کنی (شرکت‌های مزارشریف و کابل) در سال 1973 در این محل کار می‌کرد و در کنار این مراکز صنعتی تأسیسات نگهداری، انبارکردن و دانه‌کشی وجود داشت. همچنین کارخانه‌های چرمسازی، روغن نباتی و دو کارگاه بزرگ قالی‌بافی در حومه‌ی شهر به فعالیت مشغول است.
برنامه‌های زیربنایی و اساسی شهری با وجود اهمیت اقتصادی آقچه تاکنون نمودی نداشته است.
منبع مقاله:
سعیدیان، عبدالحسین، (1385) دائرة المعارف شهرهای جهان، تهران: علم و زندگی، چاپ دوم.