از شهر آلتون کوپری چه می‌دانید؟

آلتون کوپری، شهری قدیمی، در کشور عراق واقع در نیمه راه کَرکوک - اَربیل در استان کرکوک کنونی با 44 درجه و َ8 طول شرقی و 35 درجه و َ42 عرض شمالی. این شهر در دره‌ی زاب صغیر، جایی که این رودخانه از دره‌های عمیق کوهستانی به سوی جلگه‌ی دجله خارج می‌شود، در 42 کیلومتری شمال غربی کرکوک و در حدود 105 کیلومتری جنوب شرقی موصل قرار دارد.

سیمای طبیعی:

آلتون کوپری از 23 بخش مجزا به نام‌های قنطره‌ی کبیر و قنطره‌ی صغیر (پل بزرگ و کوچک) تشکیل شده است. قنطره‌ی کبیر میان 2 شاخه‌ی زاب صغیر به صورت جزیره‌ای قرار گرفته و قنطره‌ی صغیر در مغرب و در ساحل غربی شاخه‌ی زاب واقع شده است و به وسیله‌ی پل به قنطره‌ی کبیر متصل می‌گردد. بر روی شاخه‌های زاب پل‌هایی است که بخش‌های مذکور را به هم می‌پیوندد (اطلس جهانی بزرگ، 72). 2 شاخه‌ی آلتون صو (زاب) که از داخل شهر می‌گذرند، از رودخانه‌ی زربا که در شمال شهر جاری است کم عرض تر و کم عمق‌ترند. 2 پل سنگی (قنطره‌ی کبیر و صغیر) شهر را به زمین‌های اطراف می‌پیوندد. پل بزرگ بسیار خوش ترکیب و استوار و بلند است، چنانکه از فراز آن می‌توان به آسانی شهر را مشاهده کرد. پل کوچک به عکس ارتفاعش از سطح شهر کمتر است (اسلام آنسیکلوپدیسی).

سابقه‌ی تاریخی:

التون کوپری در قرن 6 ق/ 12 میلادی شهر معروف بوده است. از جمله قدیم‌ترین منابعی که نام این شهر در آن آمده، ظفرنامه‌ی شرف الدین علی یزدی است.
وضع کنونی آلتون کوپری در زمان‌های اخیر (نیمه‌ی اول قرن 20) دارای 30 دهکده‌ی با ساکنانی از کرد و ترک و عرب بوده است. جمعیت آن بنا به گفته‌ی نیبور 400 تا 500 خانوار بوده، ولی به گفته‌ی منشی بغدادی (1822م) شهر نزدیک به 3000 خانوار داشته است. باکینگهام جمعیت آن را در زمان خود (1827م) حدود 6000 تا 7000 نوشته که همه مسلمان بودند.

بیشتر بخوانید: باجَسرا ، شهر کوچکی در عراق

پل‌های این شهر از فولاد است. خط کرکوک - اربیل (از راه‌آهن عراق) از بالای رود زاب می‌گذرد. استخراج نفت کرکوک (1346ق/ 1927م) و بهره‌برداری از آن (1353ق/ 1934م) بیش تر نیروی انسانی ناحیه‌ی آلتون کوپری را به کار گرفته است. جز این، شغل عمده‌ی مردم کشاورزی است. تأمین خدمات و تدارکات حمل و نقل بر رودخانه‌ی زاب با استفاده از قایق (کَلَک) و نیز داد و ستد اشتغال است.

سیمای طبیعی:

شهر بر دو سوی گذرگاه کوهستانی تنگ و عمیقی که از شرق به غرب گسترده شده، در دو کیلومتری جنوب محل تلاقی «ترس آقان‌سو» (= ترس آکان‌سو) و یشیل‌ایرماق بنا شده است. تپه‌های نه چندان بلند ساحل جنوبی رود، فرهاد داغ (فرهاد کوه) نامیده می‌شوند. در سمت شمال، صخره‌های بلند با دیوارهای عمودی واقع شده است که قلعه‌ی باستانی شهر بر بلندترین نقطه‌ی آن و مقبره‌ی شاهان پونت در درون آن جای دارد.

وجه تسمیه:

نام آلتون کوپری از دو جزء آلتون (طلا) و کوپری (پل) ترکیب یافته است یعنی پل طلایی.
منبع مقاله:
سعیدیان، عبدالحسین، (1385) دائرة المعارف شهرهای جهان، تهران: علم و زندگی، چاپ دوم.