روش‌های سنجش و‌ اندازه‌گیری اثربخشی سازمان در نظریه ذی‌نفعان فریمن

روش‌های سنجش با توجه به هدف، تامیین منابع، فرایند درونی، و رضایت ذی نفعان
 

چکیده
با توجه به بزرگ بودن سازمان محاسبه آن ها چندان ساده نیست. برای سنجش و اندازه گیری سازمان روش های متعددی وجود دارد که با توجه به هرکدام مقیاس متفاوتی از عملکرد سازمان به دست می دهد؛ این روش ها عبارتند از: روش مبتنی بر هدف؛ روش مبتنی بر تامین منابع؛ روش مبتنی بر فرآیند درونی؛ روش مبتنی بر تأمین رضایت گروه‌های ذی‌نفع.

تعداد کلمات 632/ تخمین زمان مطالعه 4 دقیقه

 

به طور کلی در یک سازمان، محاسبه اثربخشی چندان ساده نیست. معمولا سازمان‌ها بزرگ هستند، فعالیت‌های مختلف و گوناگون دارند و در نقاط مختلف پراکنده‌اند. آن‌ها در پی تأمین هدف‌های متنوع، گوناگون و مختلف هستند و به نتایج مختلف می‌رسند که برخی از آن‌ها مورد نظر بوده و برخی هم مورد نظر آن‌ها نبوده است. برای سنجش و ‌اندازه گیری عملکرد سازمان شاخص‌ها و روش‌های متعددی ارائه شده است و هر یک از آن‌ها مقیاس متفاوتی از اثربخشی سازمان به دست می‌دهد.[1]
1.روش مبتنی بر هدف: در این روش به جنبه محصول یا تولید سازمان توجه می‌شود و اینکه آیا با توجه به سطح تولید مورد نظر، سازمان به هدف‌های خود رسیده است یا خیر؟
2. روش مبتنی بر تأمین منابع: در این روش به نقطه آغاز فرآیند تولید توجه می‌شود و اینکه آیا سازمان برای ارائه عملکرد بسیار خوب توانسته است منابع لازم را به صورتی مؤثر تأمین نماید.
3.روش مبتنی بر فرآیند درونی: در این روش به فعالیت درون سازمان توجه می‌شود و با استفاده از شاخص‌های کارایی و سلامتی درون سازمان، اثربخشی سازمان ‌اندازه‌گیری می‌شود. در سنجش و ‌اندازه‌گیری اثربخشی سازمان بخش‌های مختلف مورد توجه قرار می‌گیرند. سازمان‌ها منابع مورد نیاز خود را از محیط می‌گیرند؛ آن‌ها را به صورت محصول در می‌آورند و به محیط برمی‌گردانند.
4.روش مبتنی بر تأمین رضایت گروه‌های ذی‌نفع: تأمین رضایت این گروه‌ها، شاخص عملکرد سازمان به حساب می‌آید.[2]
هر یک از این گروه‌های ذی‌نفع، برای محاسبه اثربخشی در سازمان شاخص ویژه‌ای دارند؛ برای تعیین اینکه آیا سازمان از دیدگاه یک گروه خاص عملکرد خوبی داشته است یا خیر، باید روی آن گروه تحقیق کرد. برای نخستین بار، روش مبتنی بر تأمین رضایت گروه‌های ذی‌نفع (برای محاسبه میزان اثربخشی سازمان) در ایالت تگزاس روی ۹۷ مؤسسه و سازمان کوچک اجرا شد. برای تعیین میزان اثربخشی سازمان (از دیدگاه هر یک از گروه‌های ذی‌نفع) هفت گروه ذی‌نفع انتخاب شد.[3]
هر یک از گروه‌ها و شاخص‌های تعیین اثربخشی سازمان از این قرار بود:
 

 
اگر ذی‌نفعان سازمان، مزایای خود را دریافت نکنند، ممکن است حمایت خود را از سازمان دریغ کنند. مدیران، گروه ذی‌نفعی هستند که تعیین می‌کنند هر یک از این گروه‌های ذی‌نفع، برای محاسبه اثربخشی در سازمان شاخص ویژه‌ای دارند؛ برای تعیین اینکه آیا سازمان از دیدگاه یک گروه خاص عملکرد خوبی داشته است یا خیر، باید روی آن گروه تحقیق کرد.سازمان چه اهدافی را دنبال کند که بیشترین نفع را برای ذی‌نفعان داشته باشد و چگونه اثربخش‌ترین بهره را از منابع ببرند تا به اهداف خود دست یابند. برای این منظور مدیران باید به طور مستمر منافع ذی‌نفعان را دست‌کاری کنند و تعارضات بین منافع را برطرف کنند؛ تصمیمات مدیریتی که ممکن است به نفع بعضی و به ضرر بعضی دیگر باشد، نیازمند اخلاق است. این امکان وجود دارد که یک ذی‌نفع مفروض بیش از یک نفع یا قدرت داشته باشد؛ برای نمونه کارمند ممکن است سهامدار، مشتری و مقام اتحادیه باشد و در نتیجه رفتار مدیران با آن‌ها باید متناسب با نفع‌های متعدد باشد.[4]

 

منبع: خسرو پناه، عبدالحسین، در جستجوی علوم انسانی اسلامی، تحلیل نظریه های علم دینی و آزمون الگوی حکمی - اجتهادی در تولید علوم انسانی اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، 1393 ش.