دیدگاه متفکران یهودی دربارۀ ادیان

تکثیر و تنوع دینی از دیدگاه متفکران یهودی دورۀ باستان

چکیده:
فیلون اسکندرانی به عنوان سرآغاز فلسفه یهودی، و به معنای دقیق کلمه فلسفه دینی در ادیان ابراهیمی، نخستین متفکر از این بین است که به بررسی آرا و افکار او دربارۀ برگزیدگی می پردازیم ،متفکران یهودی در دورۀ های مختلف دربارۀ موضوع ادیان دیگر اظهار نظر کرده اند. در این مجال برای اینکه بحث به درازا نکشد از هر دوره تعدادی از متفکران بنام یهودی برگزیده شده است

تعداد کلمات: 997 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه

نویسنده: رضا گندمی نصر آبادی

متفکران یهودی در دورۀ های مختلف دربارۀ موضوع ادیان دیگر اظهار نظر کرده اند. در این مجال برای اینکه بحث به درازا نکشد از هر دوره تعدادی از متفکران بنام یهودی برگزیده شده است. فیلون اسکندرانی به عنوان سرآغاز فلسفه یهودی، و به معنای دقیق کلمه فلسفه دینی در ادیان ابراهیمی، نخستین متفکر از این بین است که به بررسی آرا و افکار او دربارۀ برگزیدگی می پردازیم. در قرون وسطا دیدگاه یهودا هلوی و ابن میمون جالب توجه است. اما در این بین دید گاه ابن میمون اهمیت بیشتری دارد، چرا که او به عنوان نماینده راست کیشی یهودی شناخته شده و دربارۀ او گفته شده از موسی تا موسی شخصی چون موسی برنخاسته است. در دورۀ جدید، دیدگاه موسی مندلسون و اسپینوزا و در دورۀ معاصر دیدگاه فرانک روزنتسوایخ، کاوفمان کهلر، مارتین بوبر، مردخای کاپلان، دیوید هارتمن، نورمن سالمن و دن کوهن- شربوک بررسی شده است.

تکثیر و تنوع دینی از دیدگاه متفکران یهودی دورۀ باستان
فیلون اسکندرانی
تقریبا تمام متفکران یهودی، اعم از فیلسوف، الهی‌دان و عارف، به فراخور حوزه مطالعاتی خود در باب برگزیاگی قوم یهود موضعی اتخاذ کرده اند. در این مجال صرفا دیدگاه های تنی چند از متفکران یهودی بیان می شود و تلاشی شده تمام ادوار تاریخی پوشش داده شود. فیلون اسکندرانی، که از او به عنوان مؤسس فلسفه دینی در قلمرو ادیان ابراهیمی نام برده می شود، در صدر این افراد است. فیلون در چند رساله موضوع برگزیدگی را بررسی کرده است. وی در رساله درباره قوانین خاص به نسبت میان قوم یهود با دیگر اقوام پرداخته است. از نظر او، نسبت قوم یهود با کل جهان مسکون، از نوع نسبت کاهن با یک شهر است. کاهن با بیان حقیقت به مردم یک شهر خدمت می کند. قوم یهود نیز با بیان حقیقت و قانون های الهی ای که خداوند دربارۀ تن و روان وضع کرده، به کل نژاد انسانی خدمت می کند.

بیشتر بخوانید: بنیادگرایی دینی

فیلون در رسالۀ درباره زندگی موسی با عنوان «گستره قانون های یهودی در میان غیریهودیان » به موضوع برگزیدگی پرداخته است. به باور او، هر قومی درباره آداب، نمادها، مؤسسات و ارزش های قومی خود تعصبی ویژه دارد و حاضر نیست در هیچ شرایطی از آنها روی گردانده، به ارزش ها و رسوم اقوام دیگر روی آورد . یونانیان، مصریان و بربرها هر یک فقط آداب و رسوم و نمادهای خود را پاس می دارند؛ در حالی که این موضوع دربارۀ ارزش ها، فضایل، آداب و نمادهای قوم یهود صورتی متفاوت یافته، زیرا همه اقوام پاره ای از قانون های موسوی را تکریم می کنند و پاس می دارند. فیلون به طور موردی به روز هفتم که برای استراحت در نظر گرفته شده اشاره می کند. به زعم او، همۀ اقوام در این زمینه از قوم یهود الهام گرفته اند. شبات یکی از نشانه های برگزیدگی است. عللی چند برای قداست این روز برشمرده اند که در اینجا مجال بیان آنها نیست. فقط به ذکر این نکته بسنده می کنیم که در اسفار پنج گانه بارها بر حفظ شعایر شبات، همچون عهد همیشگی بین خدا و جماعت اسرائیل، تأکید شده است.

رسالۀ دیگری که در آن فیلون دربارۀ برگزیدگی سخن گفته، رساله دربارۀ فضایل است. هدف شریعت موسوی از جمله موضوعاتی است که در این رساله به بحث گذاشته شده است. از نظر فیلون، موسی فقط به دنبال سعادت قوم یهود نبود، بلکه سعادت همه جهانیان از هر مذهب و نژادی وجهۀ همتش بود. خواست او ترویج وحدت کلمه، رفتار محبت آمیز، دوستی و رفاقت میان همه انسان ها بود. هرچند تاکنون به این امور در دعاها اشاره شده اما باید کوشید آنها به واقعیت بپیوندند.

در سفر پیدایش، یهودیان یتیم و غریب خوانده شده اند. فیلون در تفسیر این آیه می گوید یتیم چون بدون پدر و مادر است، یار و مددکار ندارد و فقط باید به علت وجودی‌اش یعنی خدا متکی باشد. فیلون می گوید حتی می توان گفت کل نژاد و قوم یهود یتیم اند. آنها از دیگراقوام جدا افتاده اند و این به سبب مداخله مستقیم خدا نیست، بلکه از آن روست که ایشان در سایه قانون‌هایی ویژه و استثنایی زندگی و رشد و نما می کنند و از بالاترین درجه فضیلت برخوردارند. آنها از دیگر اقوام جدا و متمایزند، چون در قیاس با آنها نسبت به خدا حکم میوه های نوبرو تازه را دارند.
رسالۀ دیگری که در آن فیلون دربارۀ برگزیدگی سخن گفته، رساله دربارۀ فضایل است. هدف شریعت موسوی از جمله موضوعاتی است که در این رساله به بحث گذاشته شده است. از نظر فیلون، موسی فقط به دنبال سعادت قوم یهود نبود، بلکه سعادت همه جهانیان از هر مذهب و نژادی وجهۀ همتش بود. خواست او ترویج وحدت کلمه، رفتار محبت آمیز، دوستی و رفاقت میان همه انسان ها بود. هرچند تاکنون به این امور در دعاها اشاره شده اما باید کوشید آنها به واقعیت بپیوندند.
خداوند اجازه نخواهد داد ضربه کاری و مهلکی به بنی اسرائیل وارد شود. هر مخلوقی دستخوش تغییر قرار می گیرد و فقط خداست که به صفت تغییرناپذیری متصف می شود. در این بین برخی از مخلوقات پس از آنکه در معرض تغییر قرار می گیرند به کلی نابود می شوند اما در بقیه موجودات تغییرات به نابودی و ویرانی نمی انجامد. در سفر خروج خداوند خطاب به بنی اسرائیل می گوید اجازه نخواهد داد هلاک کننده به خانه‌های آنها در آید. به هلاک کننده اجازه داده خواهد شد به نفس آنها وارد شود تا ثابت شود که فقط خدا تغییرناپذیر است. بنی اسرائیل محنت و مصیبت خواهند دید، ولی هلاک نخواهند شد.

اسرائیل یگانه نژاد و قومی است که می تواند وجود حقیقی یعنی خدا را ببیند. دیدن بهترین و حقیقی ترین موجود به بهترین نژاد و قوم تعلق دارد که همانا قوم بنی اسرائیل است، زیرا اسرائیل به معنای بیننده خداست. نژادها و اقوام دیگر موفق به مشاهده مراتب پایین تر وجودی خواهند شد. یعقوب پس از رویارویی با فرشته و دریافت نام اسرائیل از او، از معنای آن پرسید که در پاسخ به او گفته شد اسرائیل یعنی بیننده خدا. این تعبیر را فیلون ٢٣ بار در رساله هایش به کار برده است.

منبع :
رویکرد یهودیت به ادیان دیگر، رضا گندمی نصر آبادی ، انتشاران دانشگاه ومذاهب ، قم 1394 شمسی

بیشتر بخوانید :
   انحصار گرایی یا برگزیدگی بنی اسرائیل
   نقش دین در جامعه
   خداوند بر بندگانش سخت گیری نمی کند