سیره عملی علما در حمایت از تولید داخلی (قسمت دوم)

 سیره علما در حمایت از تولید داخلی 

در زمان حکومت قاجاریه و پهلوی، ورود کالاهای خارجی به کشور به شدت گسترش یافت . این امر باعث تعطیلی بسیاری از صنایع و کارخانجات کشور شد.به همین دلیل استعمار توانست از طریق سلطه اقتصادی به سلطه سیاسی و فرهنگی نیز دست پیدا کند. علمای اسلام که همیشه در خط مقدم مبارزه با استعمار قرار داشتند برای جلوگیری از سلطه سیاسی بیگانگان بر اساس آیه « وَلَن یجْعَلَ اللّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلا» که هرگونه سلطه سیاسی و اقتصادی بیگانگان بر مسلمانان را نفی می­کند. تحریم کالاهای خارجی و خرید کالای ایرانی را بهترین راه مبارزه با سلطه اقتصادی بیگانگان دانستند.

تعداد کلمات : 1170 / مدت زمان مطالعه: 6 دقیقه

 

      نویسنده: رامین حشمدار

 
تاسیس « شرکت الاسلامیه»
یکی از راهبردهای علمای شیعه در مقابله با هجوم اقتصادی غرب، تقویت اقتصاد داخلی بوده است.از این رو دو مجتهد بزرگ اصفهان مرحوم آیت الله آقا نجفی اصفهانی و برادرش آقا نورالله اصفهانی برای حضور نداشتن کالاها و منسوجات خارجی در زندگی مردم، امکانات داخلی را برای تولیدملی  بسیج نموده و با ابتکار ایرانی، به تاسیس شرکت «شرکت الاسلامیه» با هدف تقویت تولید داخلی و مبارزه با استعمار انگلیس دست زدند . حاج آقا نورالله اصفهانی در یکی از سخنرانی های خود در حمایت از تولید داخلی  می فرمایند: «امروزه بر ملت ایرانیه و حوزه اسلامیه لازم و متحتم که در رفع احتیاج از خارجه به قدر مقدور و اندازه میسور بکوشیم؛ یعنی لوازم زندگانی را ... تا آخرین درجه امکان از امتعه داخله خود استعمال نماییم و تا در مملکت خود، اگرچه به اضعاف قیمت و خشن باشد، دربند ظرافت نباشیم و از خارجه نخریم و این اقتصاد ملکی و ملی را کار بندیم و سرمایه و نقود را به خارجه نسپاریم.»
بسیاری از علما و تجار عمده شهر اصفهان در آن مشارکت و فعالیت می کردند . بسیاری از علما و مراجع ایران و نجف اشرف با صدور بیانیه ها  یا فتوایی به حمایت از این شرکت پرداختند . تشویق و حمایت علما و مراجع از تولیدات داخلی شرکت الاسلامیه باعث شد آوازه  این شرکت  به سرعت در سطح کشوربه  پیچید و به تدریج شعبه های از این شرکت در تعدادی از شهرهای کشور و حتی در خارج از کشور در آذربایجان ، هند ، روسیه ، عراق ، مصر تاسیس شد.

 اساسنامه «شرکت الاسلامیه» 
 بنیان گذاران این شرکت در اساس نامه شرگت الاسلامیه ، فواید و کارایی آن را این گونه بیان کرده اند: « این شرکت آب رفته را به جوی آورد و رشته گسیخته تجارت داخله ما را محکم خواهد نمود. ملک و وطن ما را آباد و احیای صنایع منقرض شده ما را حیات می دهد. ما را از ذلّت احتیاج به امتعه خارجی می رهاند.قماش های قلب فسادشده خارج که در عوضش روح و ثروت مملکت ما می رود موقوف دارد، و صنایع استادان خودمان را، که فعلاً جاذب انظار تمام صنعت گران عالم است و در تماشاخانه های خارجه به یادگار در کمال احترام نگه می دارند، به حال اولین عود می دهد. راه های مملکت را شوسه و آهن کرده، حمل و نقل ما را سهل خواهد نمود.از قحط سالی و تعدّی محتکرین بی انصاف نجاتمان می دهد اطفال ما را تربیت می کند. در سال، که هزارها از نفوس و برادران دینی ما به خارجه مسافرت کرده، در کمال ذلت به مزدوری غیر مذهب ما، جان شیرین می سپارند، به کار و شغل داخله مملکت باز خواهد داشت.»

اهداف کلی تأسیس شرکت این گونه ذکر شده است:
-  دسترسی به سود بیشتر اقتصادی از طریق راه اندازی کمپانی و شرکت در نسبت با کار تجارت فردی؛
-  خروج از ذلت احتیاج به امتعه خارجی؛
-   تثبیت و تقویت هرچه بیشتر تجارت داخله در برابر تجارت خارجه؛
-  جلوگیری از خروج ثروت داخلی به خارج از کشور؛
-   جلوگیری از مهاجرت نسل های آینده به خارج از کشور برای مزدوری و کارگری نزد بیگانگان؛
-  تسهیل در امر معیشت مردم به علت ارزان تر بودن منسوجات و مأکولات داخلی نسبت نوع خارجی آنها؛
-  ارائه الگویی تجاری برای آینده ملت و دولت؛
-  جلوگیری از رواج معاملات ربوی بیگانگان.

گستره فعالیت «شرکت الاسلامیه» :
با توسعه فعالیت اقتصادی شرکت، حوزه کاری شرکت از حوزه نساجی فراتر رفت و به برخی امور مهم اقتصادی، مثل حوزه حمل و نقل و ساختن راه آهن، راه اندازی کارخانه نخ ریسی و به تعبیر آن زمان، ریسمان تابی نیز گسترش یافت .با اقدامات انجام شده و استقبال و حمایت های فراوان از محصولات شرکت مزبور، شرکت به سرعت توانست توسعه یافته و قلمرو فعالیت خود را از شهر اصفهان فراتر برد و در بیشتر شهرهای ایران شعبه دایر کند. گسترش  شرکت تا حدی بود که فعالیت آن فراتر از مرزهای ایران هم رفت و شعبه هایی از این شرکت در شهرهای پاریس، لندن ، مسکو ، استانبول ، بمبئی ، کلکته ، بغداد ، بادکوبه ، قاهره، و... نیز ایجاد کرد .
 
  به خطر انداختن منافع استعمار
گسترش روز افزون شرکت اسلامیه اصفهان، که با هدف مقابله با نفوذ و سلطه اقتصادی استعمارگران شکل گرفته بود، موجب لطماتی به منافع بیگانگان شد، به گونه ای که روزنامه ها و نمایندگان انگلیس، توسعه آن را سکته به منافع انگلیس در تمام منطقه خلیج فارس اعلام کردند: « معلوم می شود ایرانیان اندک اندک از خواب غفلت بیدار شده و قدر و اهمیت تجارت، خاصه تجارت شرکت را نیکو دانسته، چیزی که در این شرکت اهمیت دارد این است که علمای این ملت نیز در آن شرکت دارند و مشوّق اند. و اگر این شرکت معتبر شود، سکته بزرگی به تجارت انگلیس در اصفهان، بلکه در خلیج فارس وارد آید. و باید تجّار ما نوعی رفتار کنند که در آینده، بازار تجارتشان از رونق    .نیفتد، و الاّ عن قریب باید منتظر  بود که بازار تجارت ما در اصفهان بسته شود .» بر همین اساس، انگلیسی ها برای جلوگیری از خطر شرکت الاسلامیه ، به حیله و نیرنگ متوسل شدند و سعی کردند با استفاده از اختلافات مسلمانان و اهل کتاب به اقدامات شرکت لطمه زده و مانع موفقیت های آن شوند.

 استجابت دعا با لباس داخلی
عالم جلیل القدر محدث نوری ، صاحب کتاب معروف مستدرک الوسیله در نامه ای به حاج آقا نورالله اصفهانی یکی از دلایل عدم استجابت دعای مسلمانان را پوشیدن لباس تولید شده به دست کفار می داند . بخشی از این نامه به این شرح است : (( علمای راسخین از آیه مبارکه (وَلَا تَأْکُلُوا مِمَّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ ) استنباط فرمودند که هر غذایی که برای اسم و شهرت و امثال آن مهیا شود ، داخل است در این نهی . پس حال ، پارچه که از ابتدای صنعت تا انتها در دست های اعدای خداوند و خلفایش صلوات الله علیهم ، که در آنها است جمعی که دشنام و سخریه به آن ذوات مقدسه گویند و کنند ، سیر می کند ، اثرش چیست و حکمش چه باشد ؟
نوع مسلمانان سال هاست اثر اجابت در دعای خود نمی بینند و در مقام پیدا کردن سبب آن برنیامدند و برطرف کردن عیب ، آن را در دعا و از آن ناقل به دیگری منتقل شوند و ندانستند که اول شرط اجابت ، پاکیزگی مطعوم و ملبوس است . و هرچه در آنها مداقه کنند ، اثرش را در آنجا مشاهده نمایند . ))