گروهی فکر میکنند سیاست یعنی «عملگرایی محض» و تجربه و کار سیاسی؛ و در این رابطه خود را از دانستن و اندیشهی سیاسی بینیاز میدانند. این در حالی است که عمل سیاسی یا به دنبال حفظ وضع موجود است و یا تغییر آن، نفس این تأیید و یا رد هم مبتتی بر بدبودن و یا خوب دانستن اوضاع زمانه است. اما اینکه چه چیزی و با کدام «شاخص» خوب و یا بد تعریف میشود، خود مسئلهی مهمی است!
در فرهنگ و تمدن غرب این کار و این وظیفه در قرون قبلی از کلیسا و بالتبع از مسیحیت گرفته شد و به فلسفه و بعداً به علم واگذار گردید و لذا «علم سیاست جدید» از نظر کسانی مثل ماکیاولی و دیگران با گذار از فلسفهی سیاسی کلاسیک و اخلاق و ارزشها پایهگذاری و نشانهگذاری گردید. با فاصله افتادن بین «دانش و ارزش» در سیاست نوعی نظر به منفعت مادی و سلطهگری و تجاوز به حقوق دیگران و در سطح بالاتر، ملل ضعیفتر مشروعیت یافت؛ لذا با مترادف شدن سیاست با قدرت، اگر بگوییم پدیدهی استعمار و سلطه هم مشروعیت پیدا نمود سخن به گزافه نگفتهایم.
اما ماجرای تفکر و سیاست در اسلام چنین چالش و تاریخی را طی نکرده است؛ هرچند تاریخ خلافت آرام آرام از ارزشها فاصله گرفت اما در امامت و ولایت شاخص عدالت با هیج مصلحت و تدبیری معاوضه نگردید. از این رو امروز در مواجهه با جبههی سیاسی غرب از رسانه گرفته تا دیپلماسی و حقوق بشر باید مواظبت کرده و در نظر داشته باشیم که اخلاق در سیاست (یا لاقل آنچه ما اخلاق میدانیم) دال مرکزی و محور حرکت و شاخص ارزیابی غربیها نبوده و نیست و احتمالاً نخواهد بود.
اما در نبود یک اخلاق متعالی در سیاست غرب، به یک مطلب خوب توجه شده است و آن این است که از سنتهای پسندیده در مغرب زمین همچون خاطرهنویسی سیاسیون برای پرکردن فاصلهی تجربهی سیاسی و علم و دانش و اندیشه استفاده شده است. این انتقال منظم و با قاعدهی تجربه سیاستمداران در مواقعی از آنان چهرههایی علمی و نظریهپرداز و یا استراتژیست در سطح جهان میسازد.
چقدر مناسب است که ما برای کمال یافتن در سیاست علاوه بر پافشاری بر اصول اخلاقی، برای علمینمودن سیاست از اندیشهی سیاسی و تمسک به سیرهی خاطرهنویسی توامان استفاده نماییم. به نظر میرسد برای فهم و اجرای روح بیانیهی گام دوم رهبر عزیز بایستی سیاستمداران و «سیاسیون تراز انقلاب» بیش از پیش با این ملاکها ارزیابی گردند؛ و در این مرحله شاخصها از جناح بندی چپ و راست به اخلاق و اندیشه در سیاست منتقل گردد.
نکتهی مهم دیگر این است که ما اگر ولی فقیه را در بُعد سیاسی و از نظر عمل سیاسی، شاخص و میزان سیاستمدار تراز انقلاب بدانیم، در بیانیهی گام دوم در سه بُعد تاریخشناسی و جریانشناسی و آیندهنگری نویسندهی اندیشمند آن توانسته بین گذشته و حال و آینده ارتباط و پیوستگی ایجاد نماید؛ پرسش اینجاست چند در صد از مدیران ارشد سیاسی فعلی و یا آینده از چنین توانمندی فکری و نظری برخوردارند؟!
نویسنده: آقای دکتر موسی نجفی استاد و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
مطالب مرتبط
مانیفست سیاست خارجی در چهل سال دوم انقلاب
نگرشی نو در تحلیل پروسه انقلاب اسلامی ایران
درآمدی بر "جمهوری دوم"
.jpg "جدول تعهدات بیمه تکمیلی دی ۱۴۰۴: پوششها و جزئیات کامل را ببینید")
.jpg "بالاخره اسفناج را خام بخوریم یا پخته؟")
