او همسر جعفر بن ابی طالب (علیه السلام) بود و همانند جعفر، از پیشکسوتان در اسلام و از مهاجران به حبشه به شمار می آمد. عبدالله، عون و محمد حاصل این پیوند مقدس اند. پس از شهادت جعفر در جنگ موته، اسما با ابی بکر ازدواج کرد. محمدبن ابی بکر حاصل ازدواج دوم اوست.
اسما به سبب شدت علاقه ای که به اهل بیت (علیهم السلام)، به ویژه فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) داشت، پیوسته به خانه امیر مؤمنان (علیه السلام)می رفت و همدم و همراز زهرای مرضیه و معتمد آن بزرگواران بود. حتی پس از ازدواج با ابوبکر همچنان این رفت و آمدها ادامه داشت. پس از مرگ ابی بکر، امام علی * با اسماء بنت عمیس (علیها السلام) ازدواج کردند.وقتی عقیل ام البنین را به امام و معرفی کردند و حضرت با او آشنا شدند، ایشان را بانویی بسیار فهیم، با ایمانی راسخ، مؤدب به آداب برجسته و دارای صفاتی نیکو و کمالات انسانی یافتند. به همین دلیل، مقام او را گرامی داشتند و احترام فوق العاده ای برای ایشان قایل بودند.از رسول گرامی اسلام نقل شده است که درباره هند مادر اسما بنت عمیس، چنین فرمودند: هی أکره عجوز جمعت على الأرض أصهارأ؛ «او گرامی ترین پیرزنان عالم است که بهترین دامادهای روی زمین را برای خود برگزیده است» (ذبیح الله محلاتی، ریاحین الشریعة، ج ۲، ص ۳۰۶).
امام موسی بن جعفر (علیه السلام) از پدر بزرگوارشان امام صادق (علیه السلام) چنین روایت کرده اند: «وقتی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) از شهادت جعفر بن ابی طالب (علیه السلام) باخبر شدند، بر اسما بنت عمیس همسر جعفر وارد شدند و فرزندانشان را طلب فرمودند. اما آنها (عبدالله، عون و محمد) را نزد حضرت فراخواند. حضرت دست محبت بر سر آنان کشیدند. اسما با دیدن رفتار حضرت، با فراست قضیه را دریافت و عرض کرد: "شما طوری دست محبت بر سر فرزندانم می کشید که گویی یتیم شده اند". حضرت از عقل و درایت او در شگفت شدند. آن گاه حضرت خبر شهادت جعفر را به اسما دادند. اما به گریه افتاد. حضرت [برای آرامش دل او فرمودند:
گریه نکن و ناراحت نباش؛ چراکه خداوند به من خبر داده است که جعفر در بهشت دارای دو بال از جنس یاقوت سرخ است". اسما عرض کرد: ای رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)، اگر شما مردم را جمع کنید و آنان را از فضایل جعفر آگاه فرمایید، هیچ گاه فضایل او فراموش نخواهد شد". حضرت در این مورد نیز از دقت و فراست او در شگفت شدند» (1)
ازدواج با ام البنین علیها السلام
امام علی علیه السلام پس از شهادت همسر گرامیشان فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) با فاطمۂ کلابیه، معروف به ام البنین علیها السلام ازدواج کردند.(2)میان همسران حضرت علی، فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) مقام و مرتبهای ممتاز و بی بدیل دارد. اما از ایشان که بگذریم، حضرت ام البنین میان همسران حضرت، دارای جایگاهی ممتاز است. در کتب معتبر تاریخی، درباره اجداد پدری و مادری حضرت ام البنین بسیار سخن رفته، و همه کسانی که دراین باره قلم زده اند از آنان به بزرگی و احترام یاد کرده اند. با مراجعه به تاریخ زندگی ایشان، نام بزرگ ترین شجاعان و قهرمانان عرب را می توان میان آنان دید(. در بسیاری از منابع تاریخی شجرنامه حضرت ام البنین علی چنین نقل شده است: هی فاطمة بنت حزام بن خالد بن ربیعة بن الوحید بن کعب بن عمر بن کلاب بن ربیعة بن عامر بن صعصعة بن معاویة بن بکر بن هوازن و امها ثمامة بنت سهیل بن عامر بن مالک بن جعفر بن کلاب... سپس شجره نامهای مطول از اجداد مادری ام البنین را ارائه می کند که نشان میدهد اجداد مادری ایشان نیز از شجاعان و قهرمانان و رؤسا و بزرگان معروف ترین قبایل عرب بوده اند (3)
به گفته برخی از مورخان، عقیل بن ابی طالب او معتقد بود میان قبایل عرب، شجاع تر و قهرمان تر از پدران ام البنین وجود نداشته است. به نظر می رسد مقصود حضرت علی به برادرشان عقیل درباره انتخاب همسری با ویژگی‌های ممتاز برای ایشان، همین بوده است. حضرت به عقیل فرمودند: او بانویی باشد که زاده شجاعانی از عرب باشد؛ زیرا صفات و امور ذاتی پدران به ضرورت در فرزندان به ارث گذاشته می شود. اگر فرزند پسر باشد، این ویژگی‌های برجسته و پسندیده در خود او پدیدار می شود و اگر فرزند دختر باشد، این ویژگی ها در فرزندان دختر ظاهر خواهد شد.
وقتی عقیل ام البنین را به امام و معرفی کردند و حضرت با او آشنا شدند، ایشان را بانویی بسیار فهیم، با ایمانی راسخ، مؤدب به آداب برجسته و دارای صفاتی نیکو و کمالات انسانی یافتند. به همین دلیل، مقام او را گرامی داشتند و احترام فوق العاده ای برای ایشان قایل بودند. این بانوی فهیم با شناخت درست از مقام و جایگاه امام با توانست بهره وافری از این نعمت الهی ببرد و در نتیجه، مجاورت و همنشینی با حضرت مولی طلا، عظمت مقام و منزلت این بانوی جلیل القدر را صدچندان کرد. ایشان عارف به حق اهل بیت (علیهم السلام) و در ولایت آن بزرگواران از مخلصان بود. همچنین نزد اهل بیت علی منزلت و شرافتی فوق العاده داشت؛ تا جایی که زینب کبری مایع در اعیاد و مناسبت های دیگر به زیارت ایشان می رفتند. همچنین، آن بزرگوار پس از بازگشت از کربلا و ورود به مدینه برای تسلای خاطر و تعزیت شهادت فرزندان ام البنین به دیدار ایشان رفتند.... پس از شهادت امیر مؤمنان (علیه السلام)، ام البنین تا سال‌ها زنده بود، اما با هیچ کس ازدواج نکرد.
پی‌نوشت‌ها:
1. احمدبن محمد برقی، المحاسن، ج۲، ص۱۹؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۲۱، ص 55 میرزا حسین النوری الطبرسی، مستدرک الوسائل، ج ۲، ص 4۷۲.
2. عبدالرزاق مقرم، العباس بن امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب، ص ۷۲.
3. عبدالرزاق مقرم، العباس بن امیر المؤمنین علی بن ابیطالب، ص۹۸؛ عبدالله مامقانی، تنقیح المقال، ج ۲، ص ۲۱؛ احمدبن علی بن عنبه، عمدة الطالب، ص ۳۶۹
منبع: همسران شایسته، اسد الله طوسی، چاپ اول، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمه الله)، قم ۱۳۹۱
