در روایت نخست، همسر یکی از صحابه نزد رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) رفت و از شوهرش شکایت کرد که به سبب توجه بیش از حد به عبادات، به من و روابط زناشویی مان بی توجه است. امام صادق (علیه السلام) بر این داستان را چنین گزارش کرده اند: همسر عثمان بن مظعون (عثمان بن مظعون یکی از بزرگترین صحابی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و بسیار گرانقدر و محترم نزد همه مسلمانان مهاجر و انصار بوده است. او به همراه همسرش خوله بنت حکیم، از نخستین مهاجران به حبشه بودند. رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به ایشان بسیار محبت و علاقه داشتند. این زن و شوهر محترم چنان به حضرت نزدیک و محرم بودند که وقتی خدیجه کبری (علیها السلام) از دنیا رفت. خوله، همسر عثمان خدمت پیامبر شرفیاب شد و زنان و دخترانی، از جمله سوده و عایشه را برای ازدواج به ایشان پیشنهاد داد و حضرت نیز پذیرفتند. نقل است که امام صادق (علیه السلام) و فرمودند: «پیامبر اسلام از عثمان بن مظعون با عنوان "سلفنا الصالح" یاد کردند»: لما ماتت رقیة ابنة رسول الله : قال رسول الله : الحقى بسلفنا الصالح عثمان بن مظعون وأصحابه. گفته شده وقتی عثمان بن مظعون از دنیا رفتند رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) بسیار متأثر شدند. بین چشمان عثمان را بوسیدند و سپس گریه طولانی کردند. پس از آنکه خود حضرت ایشان را دفن کردند و در لحد گذاشتند و قبر را پوشاندند، سنگی را کنار قبرش قرار دادند و فرمودند: «این نشان باشد تا از این پس نزدیکان و فرزندانم در کنار ایشان دفن شوند». اهل بیت (علیهم السلام) ، به ویژه حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نیز به عثمان بن مظعون علاقه داشتند. نقل است که مقصود حضرت از برادر دینی در روایت: کان لی فیما مضى أخ فی الله...) (1). درباره چگونگی خوش خلقی و خوش رفتاری با همسر، توصیه‌ها و راهکارهای مناسب دیگری نیز می توان یافت و به همسران، به ویژه زوج های جوان پیشنهاد داد. اما برای پرهیز از طولانی شدن، فهرستی از این توصیه ها در پایان کتاب با عنوان توصیه های عملی مهم در زمینه ازدواج و روابط همسران» ارائه شده است.عثمان بن مظعون بوده است. همچنین حضرت درباره نام فرزندشان عثمان فرمودند: إنما سمیته باسم أخی عثمان بن مظعون (2).
همسر عثمان بن مظعون خدمت پیامبر اسلام شرفیاب شد و عرض کرد: «ای پیامبر خدا، عثمان پیوسته روزها را روزه می گیرد و شبها را نیز بیدار و در حال تهجد و عبادت است [و به من که همسر اویم توجهی ندارد ]». حضرت با عصبانیت برخاستند و در حالی که هنوز نعلینشان را خوب نپوشیده بودند و آن را به همراه می بردند، نزد عثمان رفتند و او را در حال نماز یافتند. عثمان با دیدن پیامبر از نماز فارغ شد. حضرت فرمودند: «ای عثمان، حق تعالی مرا به رهبانیت و ترک دنیا مبعوث نکرده است، بلکه مرا به آیینی حق و سهل و آسان مبعوث فرموده است. من که پیامبر شما هستم هم روزه می گیرم و نماز می خوانم و هم با همسرم نزدیکی می کنم. پس هرکس که فطرت و حقانیت مرا دوست دارد، باید پیرو سنت و روش من باشد و از جمله سنت های من، نزدیکی با همسر است». روایت دوم را علی بن ابراهیم قمی در تفسیر آیه ۸۷ سوره مائده، از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است. حضرت در آن روایت، داستان جمعی از بزرگان اصحاب پیامبر را بیان فرمودند که به سبب علاقه بسیار به عبادت و تهجد، در پیشگاه خداوند سوگند خوردند تا از برخی امور، از جمله نزدیکی و مباشرت با همسرانشان پرهیز کنند. اما پیامبر اسلام ایشان را از این کار بازداشتند و فرمودند:
من خود شب را می خوابم و با همسرم نزدیکی می کنم و همه روزها را روزه نیستم و افطار می کنم. این سنت من است و هر کس از این روش و ستم سرپیچی کند از من نیست...».( على بن إبراهیم فی تفسیره عن أبیه عن ابن أبی عمیر عن بعض رجاله عن أبی عبد الله فی قوله تعالی «لا تحرموا طیبات ما أحل الله لکم» قال: نزلت فی أمیر المؤمنین وبلال وعثمان بن مظقون (رضوان الله تعالی علیهما). فأما أمیر المؤمنین ، فحلف أن لا ینام باللیل أبدأ وأما بلال، فإنه حلف أن لا یفطر بالنهار أبدا وأما عثمان بن مظعون، فإنه حلف أن لا ینکح أبدأ. إلى أن قال : فخرج رسول الله صلى الله علیه وسلم وادی الصلاة جامقة وصعد المنبر وحمد الله وأثنى علیه ثم قال: ما بال أقوام یحرمون على أنفسهم الطیبات؟ ألا! إنی أنام اللیل وأنکح وأفطر بالنهار فمن رغب عن ستی فلیس منی...) (3).
روایات با این مضامین در منابع روایی بسیار است که همه از حساسیت مسئله و برخورد تند و صریح پیامبر اسلام و اهل بیت (علیهم السلام) با این مسائل حکایت داشته است. با جمع بندی این روایات که بیان کننده سنت و سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و پیام دین مقدس اسلام نیز هست، می توان نتیجه گرفت که تمکین و روی آوری زن و شوهر به این امور، آثار و برکات بسیار دارد و ترک آن آثار و پیامدهایی سوء برای آنان خواهد داشت.
اکنون با نگاه به این سخنان حکیمانه، راحت تر می توان گفت که نزدیکی و مباشرت زن و شوهر نه تنها لازم است، بلکه از اعمال صالحی است که خود نمودی روشن از حسن رفتار آنان با هم و حاکمیت رضامندی زن و شوهر از زندگی شان است.
درباره چگونگی خوش خلقی و خوش رفتاری با همسر، توصیه‌ها و راهکارهای مناسب دیگری نیز می توان یافت و به همسران، به ویژه زوج های جوان پیشنهاد داد. اما برای پرهیز از طولانی شدن، فهرستی از این توصیه ها در پایان کتاب با عنوان توصیه های عملی مهم در زمینه ازدواج و روابط همسران» ارائه شده است.
پی‌نوشت‌ها:
- نهج البلاغه، حکمت ۲۸۹
- محمد بن یعقوب الکلینی الرازی، الکافی، ج۳، ص۲۹۱-۲۶۲؛ نعمان بن محمد تمیمی مغربی، دعائم الإسلام، ج ۱، ص ۲۳۸؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج ۲۰، ص۳۰۷؛ همان، ج 16، ص۲۹۹؛ همان، ج ۷۹، ص۹۱؛ میرزاحسین النوری الطبرسی، مستدرک الوسائل، ج ۲، ص 344 و 464
- علی بن ابراهیم القمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۱۷۹؛ محمدبن شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۱۰۰؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۹۲، ص ۱۱۳؛ همان، ج 17، ص ۱۱۳؛ محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، ج ۲۳، ص ۲۶۳
منبع: همسران شایسته، اسد الله طوسی، چاپ اول، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمه الله)، قم ۱۳۹۱
