درآمد

روحانیون و روحانیت، یکی از نهادها و پایگاه های اساسی درون جامعه اسلامی می باشند؛ روحانیون به جهت پایگاه دینی که دارند، مورد اعتماد، حمایت و رجوع عموم مردم می باشند و هرچند اقبال به ایشان با نوسانات مختلف همراه می باشد، ولی لزوم احترام، ادب و شناخت جایگاه ایشان در جامعه، از جانب عموم مردم، غیر قابل انکار می باشد.

نکته مهمی که باید آن را متذکر شد این است که یکی از مولفه های حفظ و ارتقا جایگاه عمومی و اجتماعی روحانیت، نحوه حضور اجتماعی ایشان می باشد و این که چه میزان به وظایف و نقش های خود اهتمام دارند؛ بنابراین بخش مهمی از جایگاه عمومی روحانیت، برآمده از نحوه عملکرد ایشان می باشد که در ادامه برخی از وظایف و نقش های مهم ایشان را مورد تاکید و بازخوانی قرار می دهیم. سوالی که وجود دارد این است که علاوه بر تبلیغ و ارشاد و اقامه جماعت و رسیدگى به امور شرعى مردم و امر به معروف و نهى از منکر[1] که وظایف اصلی روحانیت می باشد، چه وظایف دیگری در عصر حاضر از ایشان انتظار می رود؟

مسئولیت اجتماعی

هرچند نقش و وظیفه اولی و اصلی روحانیت در جامعه، وظایف دینی، تبلیغ مذهبی و ارشاد اسلامی می باشد و یکى از مهم‌ترین وظایف روحانیت، تبلیغ دین است[2] ولی نکته مهم این است که تمام این وظایف در بستر جامعه رخ می دهد و جنبه ی اجتماعی این وظایف غیر قابل انکار است.

علاوه بر مسائل دینی و مشاوره اعتقادی، در مسائل تربیتی نیز روحانیت همیشه پیشگام بوده است و کمبودهای تربیتی و اعتقادی خانواده ها را پوشش می داده اند و مرتفع می نموده اند، چرا که روحانیت، همیشه اولین گزینه برای مشاوره رفع مسائل بوده است، مسائل اعتقادی که اختصاصا به حوزه فعالیت ایشان مربوط می شود، مسائل تربیتی درون خانوادگی نیز با توجه به حساسیتی که دارد، در این مسائل نیز خانواده ها به ایشان مراجعه می نمایند. البته لازم به ذکر است که مسئولیت اجتماعی روحانیت، محدود به این مولفه ها نمی باشد و بسیار فراتر می باشد؛ چرا که مهمترین مسئولیت اجتماعی روحانیت را باید در بصیرت افزایی و حق طلبی ایشان مشاهده کرد.

در بسیاری از موارد، افراد و گروه ها در تحلیل شرایط اجتماعی و سیاسی دچار خطا می شوند که نقش و کارکرد روحانیت در این موارد است که خود را نشان می دهد و باید در چنین شرایط بحرانی، وارد عرصه شده و با بیان حقیقت، وظیفه اصلی خود را ایفا کنند. علاوه بر این، در برخی شرایط، با نادیده گرفتن حقوق طبیعی و مشروع مردم توسط رجال سیاسی مواجه هستیم یا شاهد فساد در برخی روابط و مناسبات سیاسی و اقتصادی هستیم که در چنین شرایطی، پیشرو بودن روحانیون در حق طلبی و بیان فسادهای موجود، علاوه بر این که وظیفه خود را ایفا کرده اند، ثمره طبیعی که اتفاق می افتد، ارتقا جایگاه عمومی روحانیت در میان عموم مردم می باشد و اقبال مردم به ایشان را رقم می زند.

علاوه بر بصیرت افزایی در عرصه های اجتماعی، در بسیاری موارد، دین دچار تحریف و خرافه می شود که بصیرت افزایی دینی نیز، از جمله ابعاد وظایف اجتماعی روحانیت می باشد و لذا یکی از وظایف روحانیت، زدودن پیرایه های خرافه از پیکر مقدس دین می باشد[3]
همانطور لباس روحانیت، مایه افتخار و مباهات ایشان می باشد، متقابلا، کسى که کارش را در انجام وظایف روحانیت، در علم و تقوا و عمل به جایى مى‌رساند، او افتخار این لباس مى‌شود.
چند بعدی بودن
همانطور که ذکر شد، روحانیون، وظایفه و تکالیف متعدد بر عهده دارند و لازم است که در تمام این ابعاد، به خوبی ظاهر شده و نقش خود را ایفا نمایند که لازمه این امر، تک بعدی نبودن ایشان می باشد.

چرا که حضور در عرصه های مختلف دینی، مشاوره اعتقادی، مشاوره خانوادگی، بصیرت افزایی، حضور فعال در عرصه های اجتماعی و حتی سیاسی، به معنای نیاز به توانمندی های متعدد می باشد که روحانیون، از اوان طلبگی باید خود را به این مولفه ها مجهز نمایند که نتیجه آن، تحقق یک طلبه و روحانی طراز انقلاب و اسلام می باشد که در مرحله اول توانمندی های لازم را جهت حضور موثر و کارا کسب کرده است و در مرحله بعد می تواند با توجه به توانمندی هایی که دارد، نقش ها و وظایف خود را به خوبی ایفا کند.

حضور کارآمد در عرصه اجرایی[4]

یکی از نقص های امروزین مدیریت اجرایی کشور، عدم حضور نیروهای متعهد و متخصص در عرصه های اجرایی و مدیریت کشور می باشد و لازم است که اولا افرادی آشنا به مسائل و توانمندی های اجرایی وارد عرصه شوند و همچنین سکان دار چنین نقش هایی، افرادی متعهد به نظام و مکتب باشند.

روحانیون با توجه به دانش دینی که دارند، در عرصه های سیاست گذاری فرهنگی، دینی، تبلیغ اسلامی و موضوعاتی مشابه این مسائل، می توانند وارد شوند و سکان امور را به این جهت که هم یک فرد متخصص و هم یک فرد متعهد می باشند، در دست بگیرند. علاوه بر این، با توجه به وجود نظام مدیریتی و اجرایی در درون حوزه های علمیه، نیروهای فعال و کارآمد اجرایی نیز در این نهاد، رشد و پرورش خواهند یافت که در عرصه های مدیریتی و اجرایی، می توان از این نیروها، استفاده کرد.

در پایان باید این نکته را متذکر شد که همانطور لباس روحانیت، مایه افتخار و مباهات ایشان می باشد، متقابلا، کسى که کارش را در انجام وظایف روحانیت، در علم و تقوا و عمل به جایى مى‌رساند، او افتخار این لباس مى‌شود[5] و از این جهت نیز باید به مسئله نگاه کرد.

پی نوشت ها:

[1] ‏غلامرضا نصراللهی و دیگران، اعلام اصفهان، ج 4 (اصفهان - ایران: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ۱۳۹۱)، ص207.

[2] ‏عبدالقیوم آیتی، تمدن و فرهنگ شیعیان افغانستان (از صفویه تا دوره معاصر)، ج 1 (قم - ایران: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)، ۱۳۸۹)، ص203.

[3] ‏علی‌اکبر سیفی، جلوه‌هاى حضرت در عصر غیبت از نگاه فقاهت، ج 1 (قم - ایران: مسجد مقدس جمکران، ۱۳۸۸)، ص7.

[4] ‏حمید آقانوری، ‏‫اخلاق حرفه‌ای و وظایف صنفی روحانیت از نگاه امام خمینی رحمه‌الله علیه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۱).

[5] ‏جمعی از نویسندگان، فرهنگ عاشورایی، ج 2 (تهران - ایران: مرکز چاپ و نشر مجمع، ۱۳۸۲)، ج 2، ص46.