تعریف کودک‌آزاری
کودک‌آزاری وقتی اتفاق می‌افتد که والدین یا افراد دیگر، افراد زیر 18 سال را از نظر جسمی، روانی، مورد آزار قرار دهند یا از آن‌ها سوءاستفاده‌ی جنسی یا بهره‌کشی کنند و به نیازهای انسانی آن‌ها رسیدگی نکنند. درصورتی‌که افراد مسئول نسبت به کودک یا والدین آن‌ها، کودک را از نظر جسمی و روانی مورد آزار قرار دهند و به آن‌ها آسیب برسانند و خوشبختی و آسایش و سلامتی آن‌ها را به خطر اندازند، مرتکب کودک‌آزاری شده‌اند.طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی کودک‌آزاری عبارت است از هرگونه بدرفتاری فیزیکی و یا عاطفی، سوءاستفاده‌ی جنسی، غفلت یا رفتار همراه با بی‌توجهی یا استثمار تجاری یا سایر انواع استثمار که منجر به آسیب واقعی یا احتمالی به سلامت، بقا، رشد یا کرامت کودک درزمینه‌ی روابط یا مسئولیت، اعتماد یا قدرت شود.[1]
در ماده‌ی دوم قانون حمایت از کودکان و نوجوانان (مصوب 1381) در تعریف گونه‌ای از کودک‌آزاری می‌گوید: «هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع است».
انواع کودک‌آزاری
1. کودک‌آزاری جسمی: درصورتی‌که افراد بزرگ‌سال اعمالی مانند حمله‌ی فیزیکی، هل دادن، ایجاد زخم در بدن کودک، سوختگی، شلاق زدن، گاز گرفتن، لگدزدن، پرت کردن، کبود کردن بدن کودک، شکستگی استخوان و موارد دیگر را برای کودکان زیر 18 سال انجام دهند مرتکب کودک‌آزاری شده‌اند.2. کودک‌آزاری عاطفی: کودک‌آزاری عاطفی به این معنی است که افراد بزرگ‌سال با انجام کارهایی مانند راندن کودک، خوردن الکل توسط والدین در حضور کودک، بی‌توجهی به نیازهای عاطفی کودک، مصرف مواد مخدر در حضور کودک، مشاجرات خانوادگی و اعمال خشونت خانوادگی در حضور کودک و مواردی از این قبیل، به کودک از نظر عاطفی آسیب برسانند.
مسامحه‌ی عاطفی نیز یکی از مصادیق کودک‌آزاری عاطفی است. مسامحه‌ی عاطفی یعنی افراد بزرگ‌سال و والدین نسبت به انجام کارهایی که مربوط به کودک است، کوتاهی کنند این کارها شامل بی‌توجهی و سهل‌انگاری نسبت به کودک، فراهم نکردن بهداشت، مسکن، مراقبت پزشکی مناسب و تحصیل کودک می‌شود.
3. کودک‌آزاری روانی: در این نوع کودک‌آزاری، کودک رفتارهایی را از خود نشان می‌دهد که دلیل موجهی ندارد و از نظر پزشکی نیز دلیل خاصی برای آن پیدا نمی‌کنند یا این رفتارها متناسب با سن او نیستند. بروز رفتارهایی مانند اضطراب و غم زیاد، پرهیز از ارتباط با دیگران، منزوی بودن کودک، پرخاشگری، اطاعت بیش‌ازاندازه از دیگران، آسیب رساندن به خود، مشکل تمرکز و خشم شدید بدون دلیل موجه نشان می‌دهد کودک مورد آزار روانی قرارگرفته است.[2]
4. کودک‌آزاری جنسی: درصورتی‌که کودک به کارهایی مانند بوسیدن، لمس کردن، دیدن رابطه‌ی افراد بزرگ‌سال، اجبار به برهنه شدن، نشان دادن عکس افراد برهنه به کودک، بهره‌گیری از کودک برای ارضای فرد بزرگ‌سال وادار شود کودک‌آزاری جنسی صورت گرفته است.
پیامدهای کودک‌آزاری
طبق گفته‌ی روانشناسان، افراد در دوران کودکی از لحاظ جسمی و روانی رشد بیشتری دارند درصورتی‌که در این دوران به کودک آسیب وارد شود، در آینده مشکلات متعددی برای کودک ایجاد خواهد شد. یکی از این آسیب‌ها، آزار جنسی کودکان است که گاهی اوقات پیامدهای آن قابل جبران نیست و زندگی کودک را در حال و آینده تحت تأثیر قرار می‌دهد چراکه این نوع کودک‌آزاری کمتر قابل‌شناسایی است و اغلب کودکان توانایی بیان این آسیب را ندارند. کودک‌آزاری جنسی موارد بسیاری را شامل می‌شود و تنها به ارتباط کامل جنسی با کودک محدود نمی‌شود.[3]طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 1999 حدود 40 میلیون کودک 4-0 ساله در سراسر جهان در معرض کودک‌آزاری جسمی و بی‌توجهی والدین بوده‌اند، به‌گونه‌ای که نیازمند خدمات بهداشتی، درمانی و اجتماعی بوده‌اند.
آگاه کردن کودکان درباره مسائل جنسی
برخی از روانشناسان معتقدند که باید به کودکان متناسب با سن آن‌ها در مورد سوءاستفاده‌ی جنسی آگاهی داد چراکه سوءاستفاده‌ی جنسی از کودکان در دوره‌ی کودکی، اتفاق تلخ و ناگواری است که پیامدهای آن تا بزرگ‌سالی ادامه پیدا می‌کند حتی ممکن است در هنگام ازدواج به شکل اختلالات جنسی بروز پیدا کند. همچنین روانشناسان معتقدند وجود رفت‌و‌آمدهای خانوادگی و روابط اجتماعی، باعث می‌شود فرزندان روابط بین فردی موفقی داشته باشند.[4]برای کمک گرفتن از کارشناسان و سازمان‌های مسئول در مورد کودک‌آزاری می‌توان با اورژانس اجتماعی 123، یا صدای یارا (خط تلفنی انجمن حمایت از حقوق کودکان)، سازمان بهزیستی و یا دادستانی استان‌ها تماس گرفت.
کودک‌آزاری از دید حقوق بین‌المللی
اعلامیه‌ی جهانی حقوق کودک (مصوب 1959) در قسمت ابتدایی اصل 9 می‌گوید: «کودک باید در برابر هرگونه غفلت، ظلم، شقاوت و استثمار حمایت شود». همچنین در ابتدای اصل 6 مقرر کرده است::«کودک، جهت پرورش کامل و متعادل شخصیتش نیاز به محبت و تفاهم دارد و باید حتی‌الامکان تحت توجه و سرپرستی والدین خود، به هر صورت در فضایی پرمحبت در امنیت اخلاقی و مادی پرورش یابد».لازم است یادآوری کنم که ایران در اسفندماه 1372 پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک را پذیرفت. شرط اصلی برای اجرای صحیح این پیمان‌نامه، آشنایی همه‌ی افراد جامعه، به‌خصوص مقامات و مسئولان مربوط به امور کودکان، والدین، سرپرستان کودکان و همچنین خود او با این پیمان‌نامه است.
بر طبق ماده 3 پیمان‌نامه جهانی کودک، منافع عالیه کودک باید در هر اقدامی از سوی سرپرستان و والدین او موردتوجه قرار گیرد. بر اساس این ماده، دولت‌ها مکلف شده‌اند در صورت سهل‌انگاری و کوتاهی والدین نسبت به فرزندان، حمایت و مراقبت‌های لازم را اعمال کنند.
بر طبق ماده 19 پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک، کشورهای عضو باید برای حمایت از کودکان در برابر خشونت‌های جسمی و روانی و هرگونه آزار، غفلت و بی‌توجهی اقدامات قانونی، اجتماعی و آموزشی لازم را انجام دهند.
کودک‌آزاری از لحاظ قانونی
اکثر کشورها برای حمایت از کودکان و پیشگیری از کودک‌آزاری قوانینی وضع کرده‌اند که چند نمونه از آن‌ها را بیان می‌کنم:1. اروپا: در آلمان کودک‌آزاری که بیشتر از 25 سال سن داشته باشد با نظر موافق گروه پزشکی با استفاده از دارو عقیم می‌شود. در سوئد نیز قانون مشابهی وجود دارد. در فرانسه و اسپانیا نیز برای اجرای قوانین مشابه آلمان تصمیم‌هایی گرفته‌شده است.[5]
2. آمریکا: کودک‌آزاری در ایالات‌متحده آمریکا جرمی سنگین محسوب می‌شود و دادگاه می‌تواند برای مجرمان از احکام تعلیقی تا حبس ابد مجازات تعیین کند.[6]
3. در ایران طبق ماده‌ی 11 «لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان» هر کس مرتکب قتل عمد یا ضرب‌وجرح عمدی کودک یا نوجوان شود و به هر علتی قصاص نشود، علاوه بر پرداخت دیه طبق مقررات، حسب مورد به بیش از دوسوم حداکثر مجازات مقرر قانونی محکوم خواهد شد.
طبق ماده 4 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان: هرگونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و مرتکب به سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس و یا ده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌گردد.
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان شامل نه ماده است که در جلسه‌ی علنی روز دوشنبه مورخ 1381.9.25 مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در تاریخ 1381.10.11 به تأیید شورای نگهبان رسید.
پی‌نوشت:
[1] به نقل از سایت ویکی‌پدیا.مقاله کودک‌آزاری
[2] به نقل از سایت ویکی‌پدیا.مقاله کودک‌آزاری
[3] پرتال جامع علوم انسانی به نقل از سایت باشگاه اندیشه به نقل از روزنامه هموطن سلام
[4] سایت ویکی‌پدیا به نقل از«به کودکان آگاهی جنسی دهید» خبرگزاری دانشجویان ایران-ایسنا14 مهر 1392.
[5] به نقل از سایت ویکی‌پدیا.مقاله کودک‌آزاری
[6] سایت ویکی‌پدیا به نقل از«دادگاه مادر کودک‌آزار را به 99 سال زندان محکوم کرد» بی‌بی‌سی فارسی.22 مهر 1391.
