الف- مرحله نفوذ سلطه مسیحی
زمینه: جنگ های صلیبی و سرازیر شدن نیروهای صلیبی از اروپا و کمک مسیحیان موجود در منطقه و به ویژه در لبنان به صلیبی‌ها.پیامدها: استقرار حاکمیت مسیحی ها در سواحل شرقی دریای مدیترانه که در بعضی نقاط به دو قرن می رسید.
- محکم شدن جای پای مسیحیان غربی از طریق تقویت مسیحیان منطقه.
- نابود کردن سلسله های متمایل به تشیع در شام.
- آشنایی دقیق با منطقه خاورمیانه و ساحل شرقی مدیترانه و ارزش استراتژیک و حیاتی آن.
-زمینه سازی بیداری استعمار در غرب از طریق آشنایی با تمدن و فرهنگ اسلامی
- آشکار شدن نقاط ضعف عمده سیاسی مسلمین برای غربیها.
ب- مرحله حاکمیت متعصب سنی
زمینه: تزلزل و نابودی رژیم های متمایل به تشیع در سوریه بزرگ و پرچمداری مقاومت ضد صلیبی توسط اهل سنت و بروز حاکمیت های نسبتا قوی سنی در این رابطه، که به پیروزی هایی نیز رسیدند. (زنگی‌ها ایوبی‌ها)- برخورد بسیار شدید جریانات سنی مذکور با شیعیان به عنوان عوامل اصلی سلطۀ صلیبی ها بر منطقه و از بین رفتن قدرت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شیعیان در دوره حاکمیت های فوق و ممالیک و عثمانی.
پیامدها: گسترش رنگ و ماهیت سنی در اکثریت قاطع مناطق سوریه بزرگ و تضعیف و تحقیر شیعیان حتی به شکلی بدتر و پایین تر از اهل کتاب. استمرار حاکمیت مذکور نزدیک به ۸ قرن.
ج- مرحله شکل گیری و نفوذ استعماری
زمینه: شناخت اولیه غرب از اهمیت سوریه بزرگ ناشی از جنگ‌های صلیبی.- شکل گیری قدرت استعماری اروپا و گسترش مناطق نفوذ آنها به خارج از اروپا و تحت تأثیر قرار دادن حاکمیت عثمانی از نیمه عمر رژیم عثمانی۔
- مسیحیان شام به ویژه مسیحیان جبل لبنان و تماس آنها با اروپا و درگیری های مذهبی با مسلمانان
پیامدها: نفوذ روز افزون غرب به ویژه فرانسه در شام و جبل لبنان و سایر مناطق تحت حاکمیت عثمانی ؛ ایجاد حاکمیت خود مختار برای مسیحیان در جبل لبنان به عنوان اولین گام در راه تجزیه این منطقه حیاتی از جهان اسلام و از پیرامون اسلامی آن(دوره‌های دو فرماندار و متصرفیه در تاریخ جبل لبنان.)
ملاحظه: استعمار فرانسه به کمک مسیحیان لبنان، نفوذ سیاسی، فرهنگی، اقتصادی خود از طریق رابطه و فشار بر حکومت عثمانی و ایجاد مؤسسات خاص فرهنگی و آموزشی و اقتصادی گسترش داد.
د- مرحله استعماری قدیم
زمینه: نفوذ سابقه دار فرانسه در مناطق شمالی شام. جنگ جهانی اول و عنصر نظامی فرانسه در شمال شام و قرار گرفتن این منطقه در سهمیه فرانسه از برنامه تقسیم جهان بین قدرت های بزرگ پس از پایان جنگ جهانی اول و مشروعیت بخشیدن به این امر از طریق جامعه ملل با تصویب حق تحت الحمایگی مناطق مذکور برای فرانسه.پیامدها: تجزیه مناطق شمالی شام به دو کشور سوریه و لبنان. هدف از اعلان کشور لبنان عبارتست از:
١- متمرکز کردن مناطق، ارتفاعات و بنادر استراتژیک شام در کشوری که درصد قابل توجه جمعیت آن مسیحی باشند و بتوان با تبلیغ روی اکثریت مسیحی، رژیم مسیحی را بر آن حاکم نمود.
۲- ایجاد و متعدد کردن کانونهای غیر اسلامی و کانونهای بحران در خاور میانه برای تضعیف همواره کشورهای عربی کوچک به وجود آمده از تجزیه عثمانی.
٣- زمینه سازی برای ایجاد رژیم غاصب فلسطین توسط انگلیس و ایجاد هم پیمان و متحدی طبیعی برای آن رژیم در همسایگی شمالی آن.
۴- حفظ منافع سنتی فرانسه به کمک رژیم مسیحی پیش بینی شده برای لبنان از طریق:
- تاسیس رژیم مورد نظر فرانسه در لبنان از طریق نوشتن قانون اساسی و ساختن ارگانهای مختلف دوستی و نظامی تحت نظر فرانسه و با استفاده از کادرها و عناصر مورد قبول فرانسه.
- سرکوب حرکت های مردمی مخالف با توطئه استعماری فرانسه که از سوی مسلمانان انجام می شد و کار روی زمینه های نابودی جنبش اسلامی در بین مسلمانان از طریق تبلیغ فرهنگ غربی و افکار قوی ناسیونالیستی و چپگرایانه و تأسیس احزاب مختلف.
هـ - مرحله استقلال
لبنان پس از استقلال و رهایی از سلطه استعمار فرانسه هر چند به ظاهر از زیر سلطه مستقیم آن کشور خارج شد اما شرایط به گونه ای در این سرزمین فراهم شده بود که عملا مسلمانان به ویژه شیعیان کمتر در به دست گیری ارکان حکومت و حق تعیین سرنوشت خویش سهیم بودند. زیرا فرانسه در دوره حاکمیت استعماری خود در لبنان، به قدر کافی در ایجاد رژیم سیاسی و وضعیت فرهنگی و اقتصادی وابسته به خود و تربیت حکام و زمامداران و نخبگان و روشنفکران غربزده و وابسته و به چرخش در آمدن چرخهای رژیم دست ساخته خویش در لبنان با استفاده از عناصر لبنانی و با تکیه بر اولویت دادن به مسیحیان و به ویژه مسیحیان مارونی لبنان تلاش و زمینه سازی کرده بود.بدین لحاظ حتی شکست فرانسه در جنگ جهانی دوم از آلمان و اشغال پاریس که ضربه بزرگی به این کشور - که دارای مستعمرات گسترده بود وارد ساخت و منجر به تضعیف حاکمیت استعماری فرانسه بر این کشورها گشت در لبنان چندان تأثیر قابل ملاحظه ای نداشت. این در حالی بود که پس از جنگ جهانی دوم، به صحنه آمدن قدرت استکباری جوان آمریکا و تلاش آن برای نفوذ در مناطق استراتژیک جهان و به ویژه خاورمیانه و از جمله لبنان باعث رقابت امپریالیسم جوان آمریکا با قدرت استعماری فرانسه بر سر نفوذ و حاکمیت در لبنان شد.
از این رو می توان اعلام استقلال لبنان در سال ۱۹۴۳ در حقیقت جایگزینی استعمار مستقیم فرانسه با استعمار نو (سلطه فکری فرهنگی غرب بر لبنان می باشد. از جمله مهم ترین نتایج آن منحرف شدن جهت مبارزاتی مسلمانان از مبارزه با اصل نظام و رژیم استعماری به مبارزه برای دستیابی به سهم بیشتری از قدرت در چهارچوب نظام و حکومت بود.
در این دوره، رشد تدریجی نفوذ آمریکا در لبنان به ویژه از دوره ریاست جمهوری کمیل شمعون به بعد شکلی بارز و برجسته به خود گرفت. افزون بر آن با توجه به مواضع سیاسی لبنان در پیوند با غرب و حکومت های ارتجاعی عربی و غیر عربی نظیر حکومت شاه در ایران و وابستگی اقتصادی به غرب، اقتصاد لبنان تا آغاز جنگ داخلی در سال ۱۹۷۵ شاهد رشد و توسعه ای ظاهری بود. همچنین ثبات سیاسی رژیم لبنان تا اوایل دهه هفتاد در هم پیمانی با غرب، ارتجاع و اسرائیل و براساس سنگین بودن کفه توازن قوای مسلمانان و مسیحیان به نفع مسیحیان بود. این در حالی بود که تشکیل رژیم صهیونیستی در فلسطین اشغالی و آغاز کشمکش های عربی و اسرائیلی و تجاوزات پی در پی ارتش آن رژیم به جنوب لبنان، بر شکل گیری این وضعیت و تغییر موازنه قوا به نفع مسیحیان مارونی در لبنان مزید بر علت شده بود.
و- مرحله نفوذ انقلاب اسلامی ایران در لبنان
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، کشور لبنان برای پذیرش اندیشه های انقلابی اسلام بیشترین و بهترین زمینه را داشت. این انقلاب به رهبری امام خمینی به اتفاق همگان تأثیر مستقیمی بر لبنان، به خصوص شیعیان داشته است؛ به این دلیل که انقلاب شیعی در ایران، احساس شیعیان لبنان را در زمینه تمایز و برتری بر سایر طوایف این کشور برانگیخت و زمینه ساز احیای نهضت شیعی در کشور لبنان و الهام بخش رهایی مردم شیعه جنوب این کشور در مبارزه با اسرائیل شد. بدین ترتیب این کشور به مناسب ترین محل رشد و پرورش افکار انقلابی شیعه تبدیل شده و تحول عظیمی در میان شیعیان لبنان تحت تأثیر آرمان های انقلاب اسلامی پدید آمد.منبع: تاریخچه‌ی سیاسی لبنان، مجید صفاتاج، صص142-136، ناشر: آفاق رمشن بیداری، تهران، چاپ اول، 1396
