مناطق کوهستانی غربی و شرقی، منطقه رود لیطانی و نواحی ساحلی لبنان از نظر ژئوپولیتیک دارای اهمیت بسیار هستند. شهربیروت باجمعیتی بالغ بر یک و نیم میلیون نفر پایتخت سیاسی این کشور است، از ویژگی های شهر بیروت باید به موقعیت خاص آن در کنار دریای مدیترانه این شهر در گذشته به دلیل این که برسرعمده راههای تجاری دریایی و هوایی آسیا به جنوب اروپا، آفریقا قرار داشته اند، ویژگی تجاری قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است.
حدود دو سوم خاک لبنان را کوهستان تشکیل میدهد. دو رشته کوه لبنان غربی و لبنان شرقی که تقریبا به موازات هم از شمال شرقی به سمت جنوب غربی تا جبل عامل کشیده شده اند بلندترین ارتفاعات موجود از دریای مدیترانه تا کوههای زاگرس در ایران می باشند. این مناطق به جبل لبنان معروفند. جبل لبنان از لحاظ تاریخی به رشته کوه‌هایی اطلاق می شود که از جنوب و به شمال در خطی بین کسروان و بترون امتداد دارد. به طور کلی جبل لبنان یک رشته کوه در وسط لبنان از شمال به جنوب کشیده شده است که قسمت شمالی آن جبل لبنان محل سکونت مسیحیان و قسمت میانه آن جبل الدروز خاص دروزی ها و بخش جنوبی آن جبل عامل شیعه نشین است .
سلسله جبال لبنان غربی، دارای ارتفاعاتی بلندتر و قللی نظیر قرنه السوداء (۳۰۰۰ متر) و صنین (۲۷۰۰ متر) می باشد و بر قسمت اعظم سواحل و بنادر عمده لبنان مشرف است. خط الرأس سلسله جبال لبنان شرقی مرز شرقی لبنان با سوریه را تشکیل می دهد و دشت حاصلخیز بین این دو رشته کوه که عرض متوسط آن نزدیک به ۲۰ کیلومتر می باشد، به نام دره بقاع معروف است. جبل عامل نیز منطقه ای است پوشیده از تپه ها و بلندی های کمتر از هزار متر که از نقطه به هم پیوستن دو سلسله جبال فوق شروع و تا مناطق شمالی فلسطین اشغالی ادامه می یابد.
از نظر ساختمان زمینی در طول سواحل آن با دریای مدیترانه دارای صخره های بسیار بلندی است که پایه های عمیقی در آب دارند و محل‌های مناسبی برای ایجاد بندرگاه‌ها به حساب می آیند و از این نظر در طول ساحل غربی آسیا با مدیترانه و دریای سرخ و دریای سیاه هیچ مکانی مناسب تر از سواحل لبنان وجود ندارد. این شرایط در طول ساحل ۲۲۰ کیلومتری لبنان، زمینه مناسبی را برای ایجاد بندرهای متعدد فراهم آورده است که بنادر مهم و معروفی چون بیروت، طرابلس، صیدا و صور از آن جمله اند. (1)
بیروت، زحله، صور، صیدا، نبطیه، جونیه، طرابلس، بعلبک و هرمل مهم ترین شهرهای لبنان هستند. صیدا (در ۴۳ کیلومتری جنوب پایتخت)، طرابلس (در ۹۰ کیلومتری شمال پایتخت)، نبطیه (در کیلومتری جنوب پایتخت)، بعلبک (در ۸۵ کیلومتری شرق پایتخت) و زحله (در ۵۲ کیلومتری شرق پایتخت) است. از نظر تقسیمات کشوری و اداری، لبنان به پنج استان تقسیم می شود که عبارتند از:
الف- استان بیروت مرکز این استان شهر بیروت است. ۱۹ کیلومتر مربع مساحت دارد و به دو بخش بیروت شرقی و غربی - تقسیم میشود. پایتخت لبنان ۳۴ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و جمعیتی معادل یک و نیم میلیون نفر را در خود جای داده است. فعالیت های عمده اقتصادی، مؤسسات اداری و دانشگاههای بزرگ کشور در این شهر مستقر شده اند. بیش از ۴۵ درصد از جمعیت کشور و حدود ۷۰ درصد مردم شهر نشین لبنان در این شهر سکونت دارند. (2) استان بیروت هیچ شهرستانی را تحت پوشش ندارد.
ب- استان لبنان شمالی مرکز این استان بندر طرابلس است. ۲۱۱۴ کیلومتر مربع مساحت دارد و دارای شش بخش و فرمانداری به نامهای الکوره، عکار، زغرتا، بترون، بشری و طرابلس می باشد. (3)
ج- استان جبل لبنان مرکز این استان شهر بعبدا است ۱۸۹۲ کیلومتر مربع مساحت دارد و شش فرمانداری دارد و پس از استان بیروت از اهمیت خاصی برخوردار است. شهرستانهای استان جبل عبارت اند از: بعبدا، مقن، شوف، عالیه، کسروان و جبیل.
د- استان لبنان جنوبی مرکز آن بندر صیدا است. ۲۱۲۲ کیلومتر مربع مساحت دارد و دارای بخش‌های مهمی به نام های جزین، نبطیه، مرجعیون، صور، بنت جبیل و حاصبیا می باشد.
هـ - استان بقاع به لحاظ حاکمیت سابق مسیحیت، شهر مسیحی نشین زحله مرکز آن است. ۴۲۳۲ - کیلومتر مربع مساحت دارد و دارای شهرهای مهمی به نامهای بعلبک، هرمل، راشیا می باشد.
امور هر استان را استاندار اداره می کند که با فرمان ریاست جمهوری و با تصویب کابینه منصوب می شود. از لحاظ سلسله مراتب اداری استاندار نماینده حکومت مرکزی تابع وزارت کشور است. هر استان از چند فرمانداری و تعدادی شهر و روستا تشکیل شده است و مجالس محلی شهری وظیفه رسیدگی به امور آن شهر را به عهده دارند و قائم مقام فرماندار) نماینده قوه مجریه در هر شهر است. (4)
بیروت، زحله، صور، صیدا، نبطیه، جونیه، طرابلس و بعلبک مهم ترین شهرهای آن هستند. شهر بیروت با جمعیتی بالغ بر یک و نیم میلیون نفر پایتخت سیاسی این کشور است؛ از ویژگیهای شهر بیروت باید به موقعیت خاص آن در کنار دریای مدیترانه که بر سر عمده راههای تجاری دریایی و هوایی آسیا به جنوب اروپا، و آفریقا قرار دارد، اشاره کرد.
پی‌نوشت‌ها:
1. مرکز الاستشارات و البحوث، ملف معلوماتی شامل، ۱۹۹۷، صص ۲۱-۲۰
2. مرکز الاستشارات والبحوث، لبنان، ۱۳۸۸، ص۱۰
3. احمدنادری سمیرمی، ص۱۰۲
4. مرکز الاستشارات والبحوث، لبنان ملف معلوماتی شامل، ۱۹۹۷، ص20
منبع: تاریخچه‌ی سیاسی لبنان، مجید صفاتاج،صص22-17، ناشر: آفاق رمشن بیداری، تهران، چاپ اول، 1396
