عصب سیاتیک چیست؟

عصب سیاتیک پا یکی از بزرگترین و طولانی ترین عصب ها در بدن و ضخامت آن به اندازه یکی از انگشتان شما است و در ناحیه پایین ستون مهره ها قراردارد. این رگ از ناحیه تحتانی مفصل کمر شروع می شود و به طرف لگن و باسن کشیده شده است و سپس در ناحیه ساق پا یعنی ناحیه ای که به دو قسمت در زانو تقسیم شده است قرار دارد. هرساق پا دارای یک رگ سیاتیک است. در صورت آسیب به عصب سیاتیک از لگن تا بالای ساق هر کدام از علائم زیر می توانند ایجاد شوند.

اختلال در کارکرد عصب پرونئال عمقی و بدنبال آن عدم توانایی در بالا آوردن مچ و انگشتان پا بر اثر فلج شدن عضلات اکستانسور مچ پا و انگشتان پا

اختلال در کارکرد عصب پرونئال سطحی و بدنبال آن کاهش یا از بین رفتن حی پشت پا و انگشتان پا

اختلال در کارکرد عصب تیبیال و بدنبال آن عدم توانایی در پایین آوردن مچ پا و خم کردن انگشتان پا و کاهش حس یا از بین رفتن حس کف پا و زیر انگشتان پا.1

علت درد سیاتیک کمر و پا

درد رگ سیاتیک بر اثر شرایطی ایجاد می شود که روی ستون مهره ها و عصب هایی که از مفصل کمر عبور کرده است، تاثیر میگذارد. از طرف دیگر این آسیب دیدگی ها بر اثر افتادن روی زمین یا تومورهای عصب سیاتیک یا ستون مهره ها ایجاد می شود. شرایط رایجی که باعث بروز درد می شود، در ادامه ذکر شده است:

بیرون زدگی دیسک

مهره ها یا استخوان های ستون مهره ها بوسیله یک قسمت غضروف از یکدیگر جدا شده اند، این غضروف ها باعث لغزنده شدن مفصل و نرم شدن آن هنگام حرکت می شوند. زمانیکه اولین لایه از غضروف ها پاره می شود، بیرون زدگی دیسک ایجاد شده و ماده درونی دیسک می تواند بیرون بزند و باعث فشار روی عصب سیاتیک و در نهایت منجربه درد پا و کمر و بی حسی در ناحیه تحتانی بدن شود که به آن درد رگ سیاتیک یا درد عصب سیاتیک هم می گویند. بر اساس مطالعات انجمن جراحان ارتوپد آمریکا از هر 50 نفر یک نفربا مشکل بیرون زدگی دیسک در طول زندگی مواجه می شود.

تنگی کانال نخاعی ستون مهره ها

به این نوع اختلال استنوزیس ستون مهره های ناحیه کمر گفته می شود. این شرایط با تنگ شدن کانال های نخاعی ایجاد می شود این تنگی باعث ایجاد فشار روی نخاع و عصب سیاتیک می شود.

اسپوندیلوزیس(تغییرات استخوانی که باعث فشار به عصب می شود)

این شرایط بر اثر فرسودگی دیسک ایجاد می شود. زمانیکه یکی از استخوان های ستون فقرات یا مهره ها به مهره دیگر فشار بیاورد این فشار باعث فشار و درد رگ سیاتیک می شود.

سندروم پیریفورمیس

این سندروم یکی از اختلالات نادر ماهیچه ای است که در ماهیچه پیریفورمیس ایجاد می شود (این ماهیچه ناحیه تحتانی ستون مهره ها را به استخوان ران متصل کرده است). گرفتگی و انقباض در این ماهیچه باعث ایجاد درد سیاتیک می شود، که بر اثر فشار روی ناحیه ران که عصب از آن عبورکرده است، ایجاد می شود. سندروم پیریفورمیس با انجام فعالیت هایی مانند نشستن های طولانی مدت، افتادن روی زمین ایجاد و منجر به درد عصب سیاتیک می شود.1

علائم شایع سیاتیک

معمولا سیاتیک تنها یک طرف از قسمت پایینی بدن را درگیر می‌کند و درد آن از پایین کمر شروع می‌ شود و تا کشاله‌ی ران و پایین پا منتشر می‌شود. بروز ترکیبی از علائم زیر بین افراد مبتلا یه درد سیاتیک شایع است:

درد ثابت در یک طرف باسن یا ران. این درد به ندرت در هر دو پا احساس می‌شود.

دردی که منشاء آن در پایین کمر یا باسن است و در امتداد عصب سیاتیک، در باسن، کشاله‌ی ران و پاها، ادامه دارد و منشر می‌شود.

دردی که در هنگام راه رفتن و یا دراز کشیدن بهتر می‌شود، اما در هنگام ایستادن یا نشستن بدتر می‌شود.

این درد بیشتر به صورت تیرکشنده و بسیار تیز توصیف می‌شود و کمتر به صورت درد کلی و پراکنده است.

در برخی موارد احساس گزگز و مورمور، بی حسی، ضعف یا سوزن‌سوزن شدن در پاها.

ضعف یا بی‌حسی در هنگام حرکت دادن پاها.

درد شدید و تیرکشنده در یکی از پاها که موجب می‌شود ایستادن یا راه رفتن برای بیمار مشکل شود.

درد و دیگر علائم در انگشتان پاها، بسته به این که کدام قسمت از عصب سیاتیک درگیر شده است.

دردکمری که اگر احساس شود، به شدت درد پاها نیست.

این علائم ممکن است در هنگام حرکت دادن ناگهانی یا در هنگام عوض کردن حالت بدن، شدت پیدا کنند، مثلا هنگام عطسه کردن یا سرفه کردن یا زمان تلاش برای ایستادن از حالت نشسته.2

ریسک فاکتورهای درد سیاتیکی چیست؟

سن

تغییرات وابسته به سن ستون فقرات، مانند فتق دیسک کمر و یا وجود زایده‌های استخوانی روی ستون فقرات از رایج‌ترین دلایل بروز درد سیاتیک است.

چاقی

اضافه وزن زیاد، فشار زیادی را به ستون فقرات وارد می‌کند و این تغییرات به عنوان عامل تحریک کننده‌ی درد سیاتیک عمل می‌کند.

شغل و حرفه

شغل‌هایی که در آن فرد یه صورت مداوم مجبور به چرخاندن کمر، حمل کردن اجسام سنگین و یا راندن وسایل نقلیه موتوری سنگین و بزرگ برای مدت طولانی است، نقش بسیار اصلی در ابتلای فرد به درد سیاتیک بازی می‌کند. با این همه شواهد علمی و ثابت شده‌ای در این مورد وجود ندارد.

نشستن طولانی مدت

افرادی که به مدت طولانی بی حرکت در جایی می‌نشینند و یا زندگی بی تحرکی دارند، بیش‌تر از افراد فعال در معرض ابتلا به درد سیاتیک قرار دارند.

دیابت

این بیماری، نحوه‌ی استفاده بدن از قند خون را تغییر می‌دهد و خطر آسیب عصبی در آن افزایش پیدا می‌کند.3

چه زمانی برای درد سیاتیک باید به پزشک مراجعه کنیم؟

درد سیاتیک خفیف معمولاً با گذشت زمان برطرف می‌شود. اگر راهکارهای خود مراقبتی ساده در خانه منجر به بهبود علائم نشود و یا اینکه درد بیش‌تر از یک هفته ادامه داشته باشد و یا اینکه درد بسیار شدید بوده و به مرور زمان هم شدیدتر شود، با پزشک خود تماس بگیرید.

در صورت مشاهده موارد زیر هر چه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه کنید:

احساس درد شدید و ناگهانی در قسمت تحتانی کمر و یا پا و یا احساس ضعف یا بیحسی ماهیچه‌ها در پاها

احساس درد بعد از یک تصادف شدید رانندگی

کنترل نداشتن بر دفع ادرار و مدفوع .3

درمان درد عصب سیاتیک

روش‌های غیر جراحی باید همیشه به عنوان اولویت اول در نظر گرفته شوند، چراکه این روش‌ها کارآیی بسیار خوبی در درمان درد عصب سیاتیک در پاها و پایین کمر دارند. اما آنچه که در این باره اهمیت زیادی دارد، طراحی یک برنامه درمانی مناسب است که برای هر بیمار، شرایط خاص خود را دارد و تنها پزشکان متخصصی که تجربه بالایی در این زمینه داشته باشند، قادر به انجام آن هستند.

چندین روش بدون جراحی را برای درمان درد سیاتیک توصیه می‌کنند که مهم‌ترین آنها عبارت است از:

تزریق اپیدورال

درمان‌های کایروپرکتیک

طب سوزنی

ماساژ درمانی

الکتروتراپی

ورزش‌های تقویتی و کششی

درمان خانگی و طب سنتی

به طور کلی کارآمدترین روش درمانی شامل یک تزریق اپیدورال همراه با استفاده از روش‌های دیگری از قبیل کایروپرکتیک یا طب سوزنی می‌باشد. البته ممکن است بر اساس شرایط خاص هر بیمار از روش‌های دیگری هم برای درمان او استفاده شود.1

مشکلات و عوارض درد سیاتیک

در حالی که درد سیاتیک در بسیاری از افراد بدون انجام اقدامات درمانی به صورت کامل بر طرف می‌شود، در گروهی دیگر این بیماری منجر به آسیب دایمی به اعصاب می‌شود.

در صورت مشاهده موارد زیر هر چه سریع‌تر اقدامات درمانی را آغاز کنید:

از دست دادن کامل حس در پای درگیر با درد سیاتیک

ضعف شدید پای درگیر با درد سیاتیک

از دست دادن کنترل دفع ادرار و مدفوع و یا کم شدن عملکرد طبیعی آن‌ها.2

پیشگیری از درد سیاتیک

همیشه نمی‌توان از وقوع درد سیاتیک جلوگیری کرد و امکان بروز این مشکل وجود دارد. ولی با انجام دادن کارهای زیر تا حدود زیادی می‌توان از کمر محافظت کرد:

مرتب ورزش کردن

برای قوی نگه داشتن کمر باید ماهیچه‌های شکمی و قسمت پایینی کمر تقویت شوند، چرا که این ماهیچه‌ها نقش بسیار مهمی در تنظیم ساختار قامتی و حفظ تعادل دارند. در مورد نوع ورزش‌هایی که می‌توان انجام داد، حتماً با پزشک مشورت کنید.

داشتن ساختار قامتی و پوزیشن مناسب در هنگام نشستن

صندلی مناسبی را برای نشستن روی آن انتخاب کنید، یک صندلی باید دارای پشتی یا تکیه گاه استاندارد، دسته‌ها و میله گردان مناسب باشد. یک حوله کوچک را لوله کرده و پشت خود قرار دهید، این کار به حفظ خمیدگی طبیعی کمر کمک می‌کند. زانوها و لگن در هنگام نشستن باید در یک راستا باشند.

استفاده درست و خوب از مکانیک بدن

اگر مجبورید که برای مدت طولانی سرپا بایستید، یک جعبه را زیر پای خود قرار داده و هر بار یکی از پاهای خود را روی آن قرار دهید. زمانی که جسم سنگینی را از زمین بلند می‌کند، اجازه دهید که پایین‌ترین بخش بدن بیش‌ترین کار را انجام دهد.

کمر خود را صاف نگه داشته و تنها زانوهای خود را خم کنید و جسم سنگین را در نزدیکی بدن خود نگه دارید. به صورت همزمان اقدام به بلند کردن جسم سنگین و چرخاندن کمر نکنید. اگر جسم خیلی سنگین است از فردی دیگر برای بلند کردن آن کمک بگیرید. 3

پینوشتها
1.www.spinalpainclinic.com
2.www.painacademy.ir
3.www.drdr.ir