بیلی روبین چیست؟
بیلی روبین نوعی رنگدانه و آنزیم کبدی است. رنگ زرد ادرار و قهوه‌ای مدفوع ناشی از همین ماده است. گلبول‌های قرمز خون طول عمری ۱۲۰ روزه دارند که بعد از این مدت‌زمان یا بر اثر بروز نوعی آسیب، در طحال شکسته شده و از بین می‌روند.طحال در قسمت چپ شکم قرار دارد و در ساخت پادتن و سلول‌های خونی نقش دارد. یکی از اجزای سازنده گلبول‌های قرمز، هموگلوبین است که نوعی پروتئین محسوب میشود. بعد از شکسته شدن گلبول قرمز در طحال، این پروتئین هم تجزیه شده و نوعی بیلی روبین تولید میشود.
به این بیلی روبین تولید شده، بیلی روبین غیرمستقیم یا غیرکونژوگه (Indirect Bilirubin) می‌گویند. این ماده نمی‌تواند در آب حل شود و حالتی غیرمحلول دارد. به همین دلیل نمی‌تواند وارد ادرار شود.
زمانی که بیلی روبین غیرمستقیم وارد کبد میشود، با پروتئین سلول‌های کبدی به‌نام آلبومین ترکیب میشود. حاصل این ترکیب تولید بیلی روبین مستقیم یا کونژوگه (Direct Bilirubin) است. بیلی روبین مستقیم توانایی حل شدن در آب را دارد؛ بنابراین می‌تواند وارد مدفوع و ادرار شود.
در ادامه این ماده وارد فرایند گوارش و هضم مواد غذایی در روده کوچک شده و در نهایت توسط کبد و کلیه باید از بدن خارج شود. اگر اختلالی در عملکرد این ۲ عضو از بدن وجود داشته باشد، بیلی روبین مستقیم در خون جمع شده و باعث ایجاد زردی چشم و پوست میشود. از طرفی علت اصلی بروز سندروم ژیلبرت، هپاتیت و یرقان نیز تجمع همین ماده در بدن است.1
علل افزایش بیلی روبین خون
افزایش بیلی روبین خون نوزادان اغلب در اثر کمبود آنزیمی روی می دهد. این کمبود ناشی از عدم بلوغ فیزیولوژیک است. افزایش تخریب گلبول های قرمز (هِمولیز)، به ویژه در اثر عدم سازگاری گروه های خونی، هم می تواند باعث این بیماری شود. یرقان و افزایش بیلی روبین خون در نوزادانی که شیر مادر می خورند ممکن است در اولین هفته تولد، در نتیجه وجود متابولیتی در شیر مادر که مانع از تبدیل بیلی روبین به فرم گلوکورونید لازم برای دفع آن می شود بروز نماید.معمولاً این نوع یرقان از پنجمین روز تولد ظاهر می شود و در انتهای هفته دوم یا سوم به حداکثر می رسد. معمولاً مقدار بیلی روبین سرم از 5 میلی گرم در صدر میلی لیتر بیشتر می شود ولی به ندرت ممکن است به مقادیر خطرناک 20 میلی گرم در صد میلی لیتر برسد که در این صورت می تواند موجب بیماری خطرناک کِرن ایکتروس شود (kernicterus؛ حالتی توأم با علایم عصبی شدید است که با زردشدگی شدید هسته های قاعده ای، گلوبوس پالیدوس، پوتامن، هسته ی دُم دار، هسته های مخچه ای و بولبار و ماده ی خاکستری مخچه مشخص می شود.2
.jpg "آزمایش بیلی روبین چیست و به چه منظور انجام میشود؟")
علایم و نشانه ها
تجمع بیلی روبین در خون و بافت های پوست موجب بروز یرقان (زردی) می شود. مقدار طبیعی بیلی روبین تام، 0.1 تا 1 میلی گرم در دسی لیتر است. وجود مقادیر بیش از حد طبیعی این ماده در خون (هیپر بیلی روبینمی؛ hyperbilirubinemia) اغلب با علایم یرقان (زردی)، بی اشتهایی و بی حالی تظاهر می یابد.غالباً افزایش بیلی روبین خون با بیماری های کبدی یا انسداد صفراوی همراه است ولی در موارد تخریب بیش از حد گلبول قرمز، مثلاً در کم خونی ناشی از همولیز نیز دیده می شود.2
آزمایش بیلی روبین (Bilirubin)
اگر میزان بیلی روبین در بدن بیشتر از میزان طبیعی باشد، رنگ پوست و سفیدی چشم به زردی می‌گراید. به این وضعیت یرقان (زردی) می‌گویند.تست بیلی روبین به تشخیص هرگونه اختلالی که تا اینجا گفتیم کمک می‌کند.
زمانی که پروتئین هموگلوبین در گلبول‌های قرمز کهنه تجزیه میشود، بیلی روبین در بدن تشکیل میشود. تجزیه‌ی گلبول‌های قدیمی یک فرایند طبیعی و سالم است.
بیلی روبین بعد از گردش در خون به کبد می‌رسد. بیلی روبین در کبد تجزیه، با صفرا ترکیب و بعد در مجرای صفرا دفع و در کیسه صفرا ذخیره میشود. درنهایت، صفرا در روده‌ی کوچک ترشح میشود تا به هضم چربی کمک شود. سرانجام بیلی روبین توسط مدفوع و ادرار دفع میشود.
به بیلی روبینی که توسط کبد به اسید گلوکونیک (اسید برگرفته از گلوکز) متصل شود، بیلی روبین مستقیم یا مزدوج می‌گویند. اگر بیلی روبین به اسید گلوکونیک وصل نشود، غیرمستقیم یا نامزدوج نامیده میشود. به مجموع بیلی روبین در خون بیلی روبین کلی می‌گویند.
تست جامع بیلی روبین میزان بیلی روبین کلی بدن (مستقیم، غیر مستقیم و کلی) را در خون می‌سنجد.
علائم مربوط به افزایش بیلی روبین در کودکان و بزرگسالان شامل یرقان، زردی پوست یا چشم‌ها، خستگی مفرط، خارش پوست، تیره شدن ادرار و کم‌اشتهایی است.3
دلایل رایج برای انجام آزمایش Bilirubin
اگر بیلی روبین در کبد به اسید گلوکونیک متصل نشود یا به مقدار کافی از خون خارج نشود، یعنی به کبد آسیب وارد شده است.بنابراین تست خون بیلی روبین روش خوبی برای شناسایی آسیب کبد است.
یرقان خفیف در نوزادان می‌تواند ناشی از تغییرات طبیعی در متابولیزم بیلی روبین یا اولین نشانه‌ی مشکل بالینی باشد.
اگر میزان بیلی روبین در بدو تولد بسیار بالا باشد، خون نوزاد طی چند روز اول زندگی چندبار مورد آزمایش قرار میگیرد تا عملکرد کبد تحت نظر باشد. اگر یرقان در نوزاد درمان نشود، می‌تواند جدی و مرگبار باشد.
علت دیگر افزایش میزان بیلیروبین تخریب بیش از اندازه‌ی گلبول‌های قرمز است. به این وضعیت همولیز می‌گویند.
گاهی بیلی روبین به عنوان بخشی از «پانل» آزمایش ها اندازه گرفته میشود. اغلب، کبد به واسطه چند آزمایش شامل موارد زیر مورد ارزیابی قرار میگیرد:
آلانین ترانس‌آمیناز
آسپارتات آمینوترانسفراز
آلکالین فسفاتاز
آلبومین
مجموع پروتئین.3
عوارض بالا بودن بیلی روبین در نوزادان و بزرگسالان
عوارض بیلی روبین بالا در نوزادان معمولا باعث بروز یرقان و در برخی موارد، احتمال عقب‌ماندگی ذهنی را در نوزاد افزایش می‌دهد. این بیماری با قرار گرفتن زیر نور و رعایت توصیه‌های پزشک کودکان، بعد از ۲ هفته درمان میشود.عوارض افزایش بیلی روبین رد بزرگسالان متناسب با نوع بیماری آنها می‌تواند شامل موارد زیر باشد.
التهاب کبد
التهاب مجاری صفراوی
کم‌خونی مزمن
سرطان کیسه صفرا
تومور لوزالمعده (پانکراس)
آسیب‌های مغزی.1
.jpg "آزمایش بیلی روبین چیست و به چه منظور انجام میشود؟")
چگونه بیلی روبین را کاهش دهیم؟
برای آگاهی از اینکه چگونه بیلی روبین را کاهش دهیم، ابتدا باید پزشک تشخیص دهد که دلیل افزایش این ماده در خون چیست. اگر به‌دلیل وجود تومور در سیستم گوارش این مشکل ایجاد شده باشد، با انجام عمل جراحی و خارج کردن تومور، می‌توان سطح بیلی روبین را کاهش داد. در برخی موارد با تغییر سبک زندگی و ترک مصرف الکل و دخانیات، این عارضه تا حد خوبی درمان میشود.در مواردی که وجود سنگ در کیسه صفرا یا مجاری صفراوی موجب افزایش بیلی روبین خون شود، با دارودرمانی و دفع سنگ یا انجام عمل جراحی این مشکل برطرف میشود. همان‌طور که گفتیم بر اثر تخریب گلبول‌های قرمز، بیلی روبین تولید میشود. اگر میزان این تخریب بیش‌ازحد طبیعی باشد، باید با دارودرمانی و فرایند دفع آن به‌درستی انجام شود. به‌طورکلی درمان این مشکل متناسب با نوع اختلال متفاوت است.1
پینوشتها
1.www.drdr.ir
2.www.drrezadoost.ir
3.www.darmankade.com
