هپاتیت خود ایمنی چیست؟

هپاتیت خود ایمنی هنگامی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به کبد حمله کند و باعث التهاب یا هپاتیت شود. این اختلال به طور نامتناسب بر زنان تأثیر می‌گذارد، به طوری که تقریباً در 70 درصد موارد در زنان رخ می‌دهد. مانند سایر اختلالات خود ایمنی، این نوع هپاتیت ممکن است توسط یک عفونت باکتریایی یا ویروسی، عوامل محیطی یا داروها در افراد مستعد به صورت ژنتیکی ایجاد شود.

عدم درمان هپاتیت خود ایمنی می‌تواند منجر به سیروز (زخم) و نارسایی کبدی شود. متخصصین کبدی ویرجینیا میسون در معالجه بیماران مبتلا به این بیماری تخصص دارند. درمان این عارضه، معمولاً شامل کورتیکواستروئیدها و داروهایی است که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند. در موارد ضروری‌تر، پیوند کبد ممکن است لازم باشد.¹

انواع هپاتیت خود ایمنی

پزشکان دو شکل اصلی هپاتیت خود ایمنی را شناسایی کرده‌اند که به شرح زیر هستند:

هپاتیت خود ایمنی نوع 1

این شایع‌ترین نوع بیماری است که در هر سنی ممکن است رخ دهد. حدود نیمی از مبتلایان به نوع 1، اختلالات خود ایمنی دیگری مانند بیماری سلیاک، آرتریت روماتوئید یا کولیت اولسراتیو دارند.

هپاتیت خود ایمنی نوع 2

اگرچه بزرگسالان می‌توانند به هپاتیت خود ایمنی تیپ 2 مبتلا شوند، اما این بیماری در کودکان و افراد جوان بیشتر دیده می‌شود. سایر بیماری‌های خود ایمنی ممکن است با این نوع هپاتیت همراه باشند.¹

علائم بیماری هپاتیت خود ایمنی

گاهی بیماری هپاتیت خود ایمنی هیچ علامت خاصی ندارد. گاهی اگر بیماری وخیم باشد، این بیماری علائمی خواهد داشت. گاهی علائمی مانند تب، احساس درد در شکم، زردی پوست و چشم‌ها ناگهان ظاهر می‌شوند. اما، غالباً علائم این بیماری به تدریج طی هفته‌ها یا ماه‌ها خود را نشان خواهند داد.

علامت اصلی هپاتیت خود ایمنی احساس خستگی است، فرد احتمالاً این مشکلات را هم تجربه خواهد کرد:

درد مفاصل و ماهیچه‌ها

بی اشتهایی و احساس سیری

حالت تهوع، استفراغ و یا درد شکم

از دست دادن وزن

جوش یا دانه‌های قرمز رنگ بر روی پوست

ادرار تیره رنگ و یا زرد خیلی پررنگ

اسهال

دفع مدفوع رنگ روشن

توقف خونریزی ماهیانه در زنان

گاهی اوقات هپاتیت خود ایمنی باعث آسیب‌های کبدی همچون سیروز کبدی (cirrhosis) خواهد شد. اگر فرد به سیروز کبدی مبتلا شود، این علائم را هم خواهد داشت:

خارش

سوزش

عدم توقف خونریزی

مچ پای متورم

رگ‌های خونی عنکبوتی (Spidery blood vessels)

احساس گیجی

زردی پوست و چشم‌ها (Jaundice).²

عوامل خطر هپاتیت خود ایمنی

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به هپاتیت خود ایمنی را افزایش دهند عبارتند از:

جنسیت

اگرچه هر دو جنس نَر و ماده می‌توانند به هپاتیت خود ایمنی مبتلا شوند، اما این بیماری در زنان شایع‌تر است.

سابقه عفونت‌های خاص

این بیماری ممکن است بعد از آلوده شدن به بیماری سرخک، ویروس تبخال یا ویروس اِپشتین‌بار ایجاد شود. این بیماری همچنین به عفونت هپاتیت A ، B یا C مرتبط است.

وراثت

شواهد نشان می‌دهد که امکان ابتلا به هپاتیت خود ایمنی در خانواده‌ها وجود دارد.

سابقه بیماری خود ایمنی

افرادی که قبلاً یک بیماری خود ایمنی مانند بیماری سلیاک، آرتریت روماتوئید یا پرکاری تیروئید (بیماری گریوز یا تیروئیدیت‌هاشیموتو) داشته اند، احتمال ابتلا به این عارضه را دارند.¹

چه عواملی باعث بروز هپاتیت خود ایمن می شوند؟

علت آن مشخص نیست و تصور می شود که یک نوع بیماری خود ایمنی باشد. سیستم ایمنی بدن معمولا از بدن فرد در برابر عفونت باکتری ها، ویروس ها و دیگر میکروب ها دفاع می کند. در افرادی با بیماری های خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن به بخش یا بخش هایی از بدن فرد حمله می کند به گونه ای که بیگانه هستند. این حالت باعث التهاب می شود و ممکن است به بخش یا بخش هایی از بدن آسیب بزند.

سیستم ایمنی بدن شامل گلبول های سفید خون و پروتئین های خاصی (آنتی بادی) است که به میکروب ها و مواد بیگانه حمله کرده و آنها را از بین می برد. بیماری های خود ایمنی مختلفی وجود دارد. برای مثال آرتریت روماتوئید، میاستنی گراویس، برخی از اشکال بیماری تیروئید و کولانژیت صفراوی اولیه.³

چگونگی تشخیص بیماری هپاتیت خود ایمنی

پزشک از شما در مورد علائم و مدت زمانی که متوجه علائم شده اید سوال می‌پرسد. از طرفی پزشک باید در جریان داروهای مصرفی شما باشد و بداند که مشروبات الکلی مصرف می‌کنید یا خیر. هر دوی این‌ها عواملی هستند که به آسیب کبدی منجر خواهند شد.

آزمایش خون به تشخیص هپاتیت‌های ویروسی کمک می‌کند و از طرفی اگر در خون فرد عواملی به نام اتو آنتی بادی (autoantibodies) دیده شود، بدون شک فرد به یک بیماری خود ایمنی مبتلا شده است. دیگر آزمایش‌های خون هم به تشخیص آسیب‌های احتمالی کبدی کمک می‌کند. پزشک همچنین با انجام نمونه برداری از کبد و بررسی دقیق آن‌ها در آزمایشگاه می‌تواند تشخیص درست‌تر و بهتری در مورد این بیماری داشته باشد.²

درمان هپاتیت خود ایمن

با تشخیص بیماری هپاتیت خود ایمن، درمان تقریبا همیشه مورد نیاز است. نوع درمانی که استفاده می شود، درمان سرکوب سیستم ایمنی بدن (کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن) نامیده می شود که با استفاده از ترکیبی از داروها انجام می گیرد. هدف اصلی درمان این است که التهاب کبد را با سرکوب سیستم ایمنی بدن متوقف کند (آن را کم تر فعال کند) اما این کار می تواند توانایی سیستم ایمنی بدن شما را برای مبارزه با عفونت کاهش دهد.

کاهش التهاب کبد، علائم و آزمایشات کبد شما را بهبود خواهد داد، میزان بروز زخم را کاهش می دهد و به پیشگیری از بروز آسیب طولانی مدت به کبد و نارسایی کبد کمک خواهد کرد. درمان، طولانی مدت است و حداقل دو سال و معمولا مادام العمر است. این امکان وجود دارد که درمان در تعداد کمی از بیماران مبتلا به هپاتیت خود ایمن متوقف شود، با این حال این اتفاق بدون ریسک نیست زیرا عود مجدد این بیماری امکان پذیر است و ممکن است به درمان بیشتری نیاز داشته باشید.

پردنیزولون (Prednisolone)

پردنیزولون بخشی از یک گروه دارویی به نام کورتیکو استروئیدها است. پردنیزولون، استروئید اصلی است که برای درمان هپاتیت خود ایمن استفاده می شود.همچنین می تواند برای درمان تعدادی از شرایط دیگر که به التهاب در ارتباط است استفاده شود مانند کولیت اولسراتیو (بیماری التهابی روده) و آرتریت روماتوئید (بیماری که بر روی مفاصل اثر می گذارد). پردنیزولون با سرکوب کردن سیستم ایمنی بدن، به کاهش التهاب کبد کمک می کند. پزشک، مقدار دوز دارو و اینکه چه زمانی بهتر است که آن را مصرف کنید به شما می گوید (معمولا یک بار در روز و بعد از خوردن صبحانه).

بیشتر قرص های پردنیزولون را به منظور محافظت از معده و پیشگیری از هر گونه ناراحتی و تحریک، باید با غذا مصرف کرد. برخی از آنها دارای یک پوشش ویژه هستند که می توانند قبل یا بعد از غذا مصرف کرد. گاهی ممکن است پزشک، استروئید ها را به شکل دیگری مثل پردنیزون یا بودزونید تجویز کند. درمان با این دارو معمولا با دوز های بالایی شروع می شود و در طول زمان مقدار دوز مصرفی، کاهش می یابد. هدف پزشک شما این است که کم ترین مقدار دوز را برای کنترل کردن التهاب تجویز کند که می تواند از فردی به فرد دیگر، متفاوت باشد.

آزاتیوپرین (Azathioprine)

آزاتیوپرین نوعی داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی است (دارویی که میزان فعالیت سیستم ایمنی بدن را کاهش می دهد) که برای درمان هپاتیت خود ایمن و سایر بیماری های مزمن التهابی و خود ایمنی استفاده می شود. همچنین از این دارو برای پیشگیری از مبارزه بدن با یک عضو جدید پس از پیوند استفاده می شود.

آزاتیوپرین با سرکوب سیستم ایمنی بدن همانند پردنیزولون عمل می کند و در نتیجه التهاب و علائم آن را کاهش می دهد. پزشک یک مقدار دوز مصرفی از دارو را برای شما تجویز می کند که به وزن و شرایط شما بستگی دارد. این قرص ها باید با مقدار زیادی آب و پس از خوردن یک وعده غذایی و یا همراه با میان وعده مصرف کنید.

داروهای دیگر برای درمان هپاتیت خود ایمنی( AIH)

در بیشتر افراد، التهاب را می توان به خوبی و با استفاده از ترکیبی از استروئید ها و آزاتیوپرین کنترل کرد. در حقیقت در بعضی از افراد، مصرف استروئید ها را می توان قطع کرد و مصرف آزاتیوپرین برای کنترل بیماری کافی است. با این حال، برخی از افراد نمی توانند این داروها را تحمل کنند و یا به اندازه کافی بر روی آنها تاثیر نمی گذارد. داروهای دیگری نیز وجود دارد که پزشکان متخصص کبد از آنها استفاده می کنند اما این داروها دارای عوارض جانبی نیز هستند.³

منبع
1.www.resaa.net
2.www.drdr.ir
3.www.hidoctor.ir