از علت تا درمان تشنج در کودکان

تشنج در کودکان چیست؟

تشنج اختلالی در فعالیت الکتریکی مغز است. تشنج به صورت یک حمله عصبی خودش را نشان می‌دهد و بیانگر یک فعالیت شدید و غیرطبیعی در قسمتی یا تمام مغز است. به طور معمول تشنج با انقباض عضلانی، غش، شل شدن عضلات، پرش اندام‌ها، لرزش اندام‌ها، خیرگی چشم‌ها، تغییر مزه و بوی چیزها و … نشان داده می‌شود. در واقع تشنج راهی است برای تخلیه الکتریکی امواج مغز که به طور معمول بین چند ثانیه تا چند دقیقه به طول می‌انجامد.1

تشنج در کودکان چه علائمی دارد؟

علائم تشنج در کودکان بسته به نوع تشنج می‌تواند متفاوت باشد اما همانند انواع تشنج در بزرگسالان به یکی از اشکال زیر بروز می‌کند:

ممکن است کودک برای مدت کوتاهی به یک نقطه خیره شود یا به صداهای اطرافش هیچ واکنشی نشان ندهد. عضلاتش شل شده و بر روی زمین بیفتد. این احتمال وجود دارد که کودک کنترل ادرار خود را از دست بدهد یا عضلاتش منقبض شود.

در بعضی موارد کودک دچار لرزش اندام شده و دست و پایش به شدت شروع به تکان خوردن می‌کنند. از دیگر علائم بروز تشنج در کودک پائین آمدن سطح آگاهی او است. ممکن است برای لحظاتی شما و یا موقعیت زمانی مکانی خود را نشناسد.1

علت های تشنج در کودکان

تشنج در کودکان میتواند به دلایل زیر ایجاد شود.

اختلالات متابولیک موقت، مانند افت قند خون

بیماری های جدی، مانند ناهنجاری مغز، آسیب به مغز در طی بارداری، فقدان اکسیژن در طی زایمان، یا عفونت های شدید

بیماری های ژنتیکی که میتواند در اثر یک موتاسیون (جابه جایی) در ژن باشد مانند بیماری های توارثی متابولیسمی

استفاده ی مادر از بعضی داروهای خاص حین بارداری

تنشجی که در اثر بیماری های توارثی متابولسیمی ایجاد میشود معمولا در نوزادی شروع خواهد شد.2

تشخیص تشنج در کودکان

الکتروآنسفالوگرافی

آزمایش های دیگر برای ارزیابی علت

نوزادی که دچار تشنج شود باید فورا برای علت های جدی و علل قابل درمان ارزیابی شود.

اگر کودکی دچار تشنج شود، پزشک یک معاینه ی جسمی انجام می دهد. همچنین از والدین او درباره ی سابقه ی صرع در خانواده می پرسد.

الکتروآنسفالوگرافی (EEG- آزمایشی که در آن با استفاده از سنسوری که روی پوست سر قرار داده میشود امواج مغزی ثبت خواهد شد) برای بررسی اشکال در فعالیت الکتریکی مغز استفاده میشود. EEG در کودکان و نوزادان هم در هنگام بیداری و هم در خواب انجام میشود.

پزشکان برای ارزیابی علت آزمایشات دیگری انجام می دهند. این آزمایش ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

اندازه گیری میزان اکسیژن خون با استفاده از سنسوری که روی انگشت وارد میشود (پالس اکسیمتری) برای ارزیابی این که آیا میزان اکسیژن خون پایین است یا خیر.

آزمایش خون برای اندازه گیری قند خون (گلوکز)، کلسیم، منیزیم، سدیم و مواد دیگر برای بررسی بیماری های متابولیک.

کشیدن مایع نخاعی برای بدست آوردن نمونه ای از مایعی که اطراف مغز و طناب نخاعی وجود دارد (مایع مغزی نخاعی)، که برای بررسی عفونت مغز و بیماری های دیگر استفاده میشود.

کشت خون و ادرار برای بررسی عفونت

عکسبرداری از مغز، مثل سی تی مغز یا ام آر آی مغز، برای بررسی ناهنجاری های مغز، خونریزی، تومور و آسیب های ساختاری دیگر به بافت مغز (برای مثال در سکته ی مغزی).2

درمان تشنج در کودکان

درمان عموماً بر علت تمرکز دارد. برخی از کودکان برای کنترل تشنج باید دارو (داروهای ضد تشنج) مصرف کنند.

درمان‌های فوری

وقتی که یک کودک دچار تشنج می‌شود، والدین یا پرستار او باید کارهای زیر را انجام دهد تا از آسیب دیدن کودک جلوگیری شود:

کودک را روی پهلو بخوابانید

کودک را از مناطق خطرناک دور کرده (مانند راه پله یا از نزدیکی اشیا تیز)

چیزی در دهان کودک قرار ندهید و سعی نکنید که زبان کودک را بگیرید

نباید هیچ چیزی در دهان فردی که دچار تشنج شده است قرار داده شود.

پس از پایان تشنج، انجام اقدامات زیر می‌تواند مفید باشد:

تا زمانی که کودک به طور کامل هوشیاری خود را به دست آورد نزد وی بمانید

وضعیت تنفس کودک را بررسی نمایید و اگر کودک نفس نمی‌کشد از تنفس دهان به دهان برای بازیابی تنفس او کمک بگیرید

هیچ غذا، مایعات یا دارویی در دهان کودک قرار ندهید تا به طور کامل هوشیاری خود را به دست آورد

بررسی کنید که آیا کودک تب دارد یا نه، در صورتی که کودک تب داشت به او استامینوفن یا ایبوپروفن داده و لباس‌های گرم او را از تنش درآورید.

اگر تشنج بیش از ۱۵ دقیقه طول بکشد، پزشک داروهایی مانند لورازپام یا فنی توئین ضد تشنج که معمولاً تزریقی هستند (داخل وریدی) را برای پایان دادن به تشنج تجویز می‌کند.

کودکان مبتلا به صرع باید به طور دقیق برای مشکلات تنفسی و فشار خون تحت نظر باشند

درمان‌های بلند مدت

اگر کودک فقط یک مرتبه دچار تشنج شد معمولاً نیازی به استفاده از داروهای ضد تشنج ندارد.

داروهای ضد تشنج برای تشنج‌های عودکننده یا تشنج‌هایی که احتمال تکرار آنها وجود دارد تجویز می‌شوند.

در صورتی که مقدار استاندارد دارو در کنترل تشنج کافی نباشد معمولاً دوز دارو افزایش می‌یابد. دوز دارو با رشد کودک و متناسب با وزن او تنظیم می‌شود.

داروهای ضد تشنج با برخی داروهای دیگر اختلال دارویی پیدا می‌کنند بنابراین والدین باید پزشک را در مورد تمام داروها و مکمل‌هایی که کودکشان مصرف می‌کند آگاه کنند.

بیشتر کودکان باید داروهای ضد تشنج را تا دو سال بعد از اتمام تشنج مصرف کنند. زمانی که تشخیص داده شد که باید مصرف داروهای ضد تشنج متوقف شود، پزشک در یک دوره زمانی با کاهش تدریجی دوز دارو، مصرف آن را قطع می‌کند و مصرف دارو به یکباره قطع نمی‌شود.

در برخی از موارد تغییر در رژیم غذایی می‌تواند از بروز تشنج جلوگیری کند. برای مثال برخی از پزشکان، رژیم‌های کتوژنیک را توصیه می‌کنند. این نوع از رژیم کربوهیدرات بسیار کمی داشته و پرچربی است.

در صورتی که تشنج کودک پس از مصرف دو یا چند داروی ضد تشنج هنوز باقی بود یا عوارض جانبی آن برای وی غیرقابل‌تحمل بود می‌توان از عمل جراحی صرع یا اپی لپسی کمک گرفت.

در این عمل جراحی قسمتی از مغز برداشته می‌شود. در برخی موارد انجام این عمل باعث می‌شود که تشنج کودک کاهش یابد.

قبل آر انجام این عمل جراحی، یک جراح مغز و اعصاب و متخصص مغز و اعصاب خطرات احتمالی و مزایای این جراحی را برای والدین توضیح خواهند داد.

حتی در زمانی که انجام این عمل جراحی باعث کاهش تکرر و شدت تشنج شود بسیاری از کودکان باید هنوز از داروهای ضد تشنج استفاده کنند.

تحریک عصب واگ می‌تواند در برخی موارد، تعداد دفعات تشنج در کودکان را کاهش دهد.

این عمل جراحی می‌تواند برای کودکان زیر ۴ سال انجام شود. برای تحریک عصب واگ، پزشک یک دستگاه شبیه به پیس میکر را در زیر شانه چپ کودک کاشته و آن را به وسیله سیم از زیر پوست به عصب واگ در گردن وصل می‌کند.

این عمل یک عمل سرپایی محسوب می‌شود و یک تا دو ساعت طول می‌کشد. این دستگاه مرتباً روشن و خاموش شده و به صورت دوره‌ای عصب واگ را تحریک می‌کند.

همچنین زمانی که کودک یا مراقبان و والدین او احساس می‌کنند که تشنج در حال شروع شدن است با استفاده از یک آهنربا می‌توان دستگاه را به کار انداخت تا عصب واگ را تحریک کند.

تحریک عصب واگ علاوه بر مصرف داروهای ضد تشنج مورد استفاده قرار می‌گیرد.3

پیشگیری

از بروز بیشتر تشنج‌ها نمی‌توان جلوگیری کرد. البته استثناهایی مانند ضربه به سر و عفونت‌های دوران بارداری هم وجود دارد اما کنترل آن بسیار دشوار است

کودکانی که دچار تشنج همراه با تب می‌شوند باید تب آنها در هنگام بیماری به خوبی کنترل شود

بیشترین کمکی که مراقبان می‌توانند بکنند این است که از بروز حوادث در حین بروز تشنج پیشگیری کنند

کودک می‌تواند در بیشتر فعالیت‌ها با کودکان دیگر شرکت کنند. والدین و مراقب‌های دیگر باید در مورد اقدامات محافظتی مضاعف هوشیار بوده مانند حضور یک بزرگ‌تر در هنگامی که کودک شنا می‌کند یا در فعالیت‌هایی که ممکن است در صورت بروز تشنج باعث آسیب‌دیدگی او شود.

یکی از محل‌هایی که باید به دقت مراقب کودک بود در حمام است. دوش گرفتن مرجح است زیرا احتمال بروز خطرات ناشی از دراز کشیدن در وان حمام را کاهش می‌دهد.3

پینوشتها
1.www.darmankade.com
2.www.drmkeyhanifard.com
3.www.drkavianiclinic.com