سونوگرافی یا اولتراسوند چیست و در چه مواردی استفاده می شود

سونوگرافی چیست؟

سونوگرافی (اولتراسوند) یک آزمایش تصویربرداری ایمن و دقیق است که در آن از امواج صوتی برای تهیه تصویر از داخل بدن استفاده می‌شود. با استفاده ازاین‌روش می‌توان نحوه‌ی رشد جنین در رحم مادر در دوران بارداری را تحت‌نظر داشت. با کمک این آزمایش می‌توان مشکلات معمول و گاهی جدی سلامتی از جمله سنگ صفرا و کلیه، لخته‌ی خون و سرطان را تشخیص داد. متخصص رادیولوژی بعد از انجام سونوگرافی، گزارش از سونو تهیه کرده و برای پزشک ارسال می‌کند.

اولتراسوند (که سونوگرافی یا اولتراسونوگرافی هم نامیده می‌شود) یک آزمایش تصویربرداری تشخیصی غیرتهاجمی است. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر یا ویدئوهای زنده از اندام‌های داخلی بدن یا بافت‌های دیگر مانند عروق خونی استفاده می‌شود. تصویر حاصل از این آزمایش، سونوگرام نامیده می‌شود.

اولتراسوند (سونوگرافی به انگلیسی ultrasound) پزشکان را قادر می‌سازد تا بدون هیچ برشی جزئیات بافت‌های نرم درون بدن را مشاهده کنند.

سونوگرافی محدوده سنی خاصی ندارد و برای جنین داخل شکم تا افراد مسن می‌تواند انجام شود.

دستگاه سونوگرافی از امواج فراصوت برای تشکیل تصویر استفاده می کند در نتیجه خطرات آن بسیار کمتر است. این دستگاه یکی از پرکاربردترین دستگاه ها در حیطه ی تشخیص پزشکی به حساب می آید. ما در این مقاله به بررسی این دستگاه و کاربرد های آن می پردازیم.

معنی لغوی

کلمه سونوگرافی از واژه انگلیسی sound به معنی «صوت» و graphic به معنی «شکل» گرفته شده و ultrasound نیز از دو کلمه “ultra” به معنی ماورا و “sound” به معنی صوت تشکیل شده است.

تاریخچه استفاده از امواج فراصوت

اولین بار از امواج فراصوت در جنگ جهانی دوم استفاده شد بعد از آن در چندین تحقیق از این امواج برای بررسی اثر آن روی انسان استفاده شد تا این که به طور ناگهانی هنگامی که امواج فرستاده می شد در نمایشگر نقاطی روشن تشکیل می شد. با بررسی های انجام شده دانشمندان توانستند کاری کنند تا تصاویر به طور کامل تشکیل شود و بدین گونه سونوگرافی امروزی کم کم پدید آمد.

ویژگی امواج فراصوت

* موج طولی
* متشکل از تراکم و انبساط
* نوعی موج مکانیکی

مشخصه های فیزیکی

Frequency
Amplitude
Wave length یا طول موج
Duration یا دوره

مشخصه های ادراکی

Pitch
Loudness
Harshness

انواع تکنیک های انجام سونوگرافی

A-mode
B-mode static
M-mode
B-mode Real-time
Doppler
Duplex

اجزای دستگاه سونوگرافی

سونوگرافی از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:

مانیتور که برای نمایش تصاویر ثبت شده از بدن مورد استفاده قرار می گیرد.
پنل کنترلی که کارشناس سونوگرافی به کمک آن می توان امواج را ارزیابی کرده و محل موردنظر را در تصویر مشخص کند.
پروب یا مبدل یا ترانسدیوسر که بخش اصلی دریافت کننده در دستگاه سونوگرافی به حساب می آید و معمولا از دو کریستال ساخته شده است که یکی از کریستال ها امواج فراصوت را ارسال می کند و کریستال دیگر این امواج را دریافت می کند. سپس در داخل این پروب قسمت هایی وجود دارند که امواج فراصوتی را به امواج الکتریکی تبدیل می کنند تا بتوان آن ها را پردازش کرد.

سونوگرافی دیجیتال چگونه عمل می‌کند؟

اولتراسوند شبیه تکنولوژی سونار عمل می‌کند که از امواج صوتی برای تشخیص اجسام زیرسطح اقیانوس استفاده می‌کند. این امواج صوتی از دستگاهی به نام پروب سونوگرافی منتشر می‌شوند.

تکنسین سونوگرافی از یک ژل مخصوص بر روی قسمتی از بدن که می‌خواهد آن را بررسی کند، استفاده می‌کند. سپس پروب را روی قسمت موردنظر قرار می‌دهد. امواج صوتی تولید شده توسط بافت‌های داخلی منعکس می‌شوند. سپس این امواج صوتی منعکس شده پردازش می‌شود و در نهایت تصویر زنده‌ای از درون بدن ایجاد می‌شود. این تصویر یا فیلم روی صفحه‌نمایش کامپیوتری که در کنار آن قرار دارد، نمایش داده می‌شود. امواج صوتی تولید شده در این روش در محدوده شنوایی انسان نیستند، ازاین‌رو نمی‌توانید آن را بشنوید.

سونوگرافی پیشرفته چیست؟

سونوگرافی پیشرفته دقیقاً مثل سونو استاندارد و معمولی است با این تفاوت که برای شرایط حساس‌تر و جدی‌تر بیمار با دستگاه‌های پیشرفته‌تر و دقیق‌تری انجام می‌شود.

سونوگرافی چرا انجام می‌شود؟

پزشکان معمولاً از سونو برای بررسی سلامت و رشد جنین در طی دوران بارداری استفاده می‌کنند. این آزمایش همچنین می‌تواند به پزشک کمک کند که علت بروز طیف وسیعی از علائم مانند درد، توده یا التهاب غیرقابل‌توضیح در نقاط مختلف بدن را تشخیص دهد.

پزشک سونوگرافی را برای ارزیابی موارد زیر استفاده می‌کند:
* سینه‌ها
* سیستم گوارش (همچون کبد، پانکراس یا کیسه صفرا)
* سیستم ادراری (همچون کلیه‌ها یا مثانه)
* قلب و عروق خونی
* طحال
* بیضه‌ها
* دستگاه تناسلی زنان (همچون تخمدان‌ها یا رحم)
* تیروئید
* مغز، استخوان لگن یا ستون فقرات (در نوزادان).

از دیگر کاربردهای اولتراسوند به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
* اولتراسوند معمولاً برای تشخیص، درمان و هدایت عمل‌هایی همچون بیوپسی استفاده می‌شود.
* اولتراسوند می‌تواند نشان دهد که آیا یک توده سرطانی است یا یک کیست پر از مایع.
* گاهی متخصصان بیهوشی برای هدایت یک سوزن با محلول بیهوشی در نزدیک عصب‌ها، از سونوگرافی استفاده می‌کنند.
* پزشکان از سونوگرافی برای بررسی اعضای داخلی بدن با هدف تشخیص و شناسایی ناهنجاری‌ها استفاده می‌کنند.

سونوگرافی چه مشکلاتی را می‌تواند تشخیص دهد؟

اولتراسوند می‌تواند در تشخیص طیف وسیعی از مشکلات پزشکی به پزشک کمک کند، از جمله:

* رشد غیرطبیعی (تومور)، همچون سرطان، کیست تخمدان یا ندول تیروئید
* لخته‌ی خون
* بزرگ‌شدن طحال
* بارداری خارج از رحم
* سنگ کیسه صفرا
* مشکلات قلبی، همچون بیماری شریان کرونری یا اختلالات قلبی مادرزادی
* سنگ کلیه یا مثانه
* کوله سیستیت (التهاب کیسه صفرا)
* واریکوسل.

سونوگرافی در بارداری از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

سونوگرافی بارداری چه زمانی انجام می‌شود؟

پزشکان اغلب از سونوگرافی مرتبط با زایمان که سونوگرافی قبل از تولد هم نامیده می‌شود، برای تحت‌نظر داشتن سلامت مادر و جنین در دوران بارداری استفاده می‌کنند. ممکن است پزشک در اوایل بارداری از سونوگرافی شکم یا ترانس واژینال برای بررسی موارد زیر استفاده کند:

* تشخیص ساک بارداری
* تشخیص تاریخ زایمان
* وضعیت سلامت جنین (از جمله ضربان قلب)
* تعیین سن حاملگی جنین
* بررسی چندقلویی (وجود بیش از یک جنین).

۱. سونوگرافی NT چیست؟

در این سونو فضای شفاف پشت گردن که nuchal translucency یا اسکن NT هم نامیده می‌شود، از اولتراسوند برای ارزیابی خطر بروز سندروم داون و برخی دیگر از ناهنجاری‌های کروموزومی و همچنین مشکلات قلبی مادرزادی در نوزاد استفاده می‌شود. متخصص زنان و زایمان این آزمایش را به همراه آزمایش خون در تست‌های غربالگری ترکیبی سه ماه اول بارداری، برای تمام زنان باردار درخواست می‌دهد.

سونوگرافی NT، فضای شفاف موجود در بافت پشت گردن نوزاد را اندازه‌گیری می‌کند. به این فضا، فضای شفاف پشت گردن گفته می‌شود. در صورت وجود برخی ناهنجاری‌ها و مشکلات ژنتیکی در سه ماه اول بارداری، مقدار بیشتری مایعات در قسمت پشت گردن جنین جمع می‌شود. این موضوع باعث می‌شود این فضای شفاف بزرگ‌تر از حد متوسط باشد.

اسکن NT باید در هفته‌ی ۱۱ الی ۱۴ بارداری انجام شود، زیرا فقط در این بازه زمانی پایین‌ترین قسمت گردن جنین همچنان شفاف است. آخرین روزی که می‌توانید سونو NT را انجام دهید روزی است که وارد هفته‌ی ۱۳ و روز ۶ بارداری‌تان می‌شوید.

در برخی از مراکز آزمایش با استفاده از تجهیزات بسیار تخصصی، ممکن است ناهنجاری‌های ژنتیکی دیگری هم در طول سونو NT تشخیص داده شود.

اسکن NT تهاجمی نیست. البته نتایج آن هم کاملاً قطعی نیست. آزمایش‌های تشخیصی مانند CVS یا آمنیوسنتز برای تأیید نتیجه‌ی مثبت اسکن، ضروری هستند.

۲. سونوگرافی NB چیست؟

NB مخفف Nasal Bone یا همان استخوان بینی است. در طول اسکن NT، پزشکان ضخامت چین گردن و در سونو NB تشکیل استخوان بینی نوزاد را بررسی می‌کنند. چین گردن ضخیم و یا عدم وجود استخوان بینی می‌توانند نشان‌دهنده‌ی وجود سندرم داون باشند. اسکن NT معمولاً هم‌زمان همراه با آزمایش خون انجام می‌شود.

نتیجه آزمایش غربالگری به شما نشان می‌دهد احتمال این که نوزادی با اختلال کروموزومی داشته باشید چقدر است. برای مثال، ممکن است احتمال داشتن فرزندی با T21 (سندرم داون) ۱ در ۲۵۰۰ باشد.

توجه داشته باشید که اسکن NT و خون فقط آزمایش‌های غربالگری هستند. این آزمایش‌ها فقط می‌توانند به شما بگویند که آیا احتمال وجود اختلال کروموزومی وجود دارد یا خیر. برای یافتن جواب بله یا خیر قطعی، باید آزمایش‌های تشخیصی نظیر MaterniT21 یا CVS را انجام دهید.

۳. اولتراسوند آنومالی در بارداری
بیشتر پزشکان در هفته ۲۰ بارداری، انجام سونو را توصیه می‌کنند. به این سونو معمولاً سونوگرافی قبل از تولد دوم می‌گویند. این آزمایش، رشد جنین را در دوران بارداری بررسی می‌کند. به این اولتراسوند، سونوگرافی تشخیص جنسیت هم گفته می‌شود. این نوع سونوگرافی ممکن است جنسیت بیولوژیکی فرزندتان را نشان دهد.

سونوهای دیگر (در اوایل یا اواخر بارداری) می‌توانند تصویر جزئی از رحم یا تخمدان‌ها ارائه دهند. متخصص زنان و زایمان برای پاسخ‌دادن به سؤالات یا نگرانی‌هایی همچون احتمال وجود نقایص مادرزادی، ممکن است انجام اسکن‌های بیشتری را توصیه کند.

۴. اکوکاردیوگرافی جنین
این اولتراسوند، تصویری دقیقی از قلب نوزاد ارائه می‌دهد. این سونوگرافی در سه‌ماهه دوم بارداری انجام می‌شود. به این سونو اکوی قلب جنین هم گفته می‌شود.

۵. سونوگرافی داپلر
سونوگرافی داپلر می‌تواند جریان خون در رگ یا فشارخون را بررسی کند. در این سونو می‌توان سرعت جریان خون و وجود هرگونه انسداد را تعیین کرد.

اکو کاردیوگرام (ECG) نمونه‌ای از سونوگرافی داپلر است. از اکو کاردیوگرام می‌توان برای ایجاد تصاویری از سیستم قلبی عروقی، اندازه‌گیری جریان خون و حرکت بافت قلب در نقاط خاص استفاده کرد.

سونوی داپلر می‌تواند عملکرد و وضعیت قسمت دریچه‌ی قلب، هرگونه ناهنجاری در قلب، نارسایی دریچه‌ای یا نشت خون از دریچه‌ها را ارزیابی کند و همچنین نشان دهد که قلب تا چه حد می‌تواند خون را به‌خوبی پمپاژ کند.

سونوی داپلر برای بررسی موارد زیر هم استفاده می‌شود:
* بررسی دیواره‌ی رگ‌های خونی
* بررسی ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) یا آنوریسم
* بررسی قلب جنین و ضربان قلب
* بررسی تجمع پلاک و لخته شدن خون
* بررسی انسداد یا تنگ شدن رگ‌ها.

داپلکس شریان کاروتید (carotid duplex) نوعی اولتراسونوگرافی کاروتیدی است که ممکن است شامل سونوگرافی داپلر باشد. این آزمایش نحوه‌ی حرکت سلول‌های خونی در شریان‌های کاروتید را نشان می‌دهد.

۶. سونوگرافی سه بعدی در مقابل سونوگرافی چهار بعدی
اکثر انواع اولتراسوند تصاویر مسطح یا دوبعدی ایجاد می‌کنند. برخی از پزشکان سونوگرافی ۳ بعدی یا ۴ بعدی را توصیه می‌کنند. هر دوی این سونوها نمایی مشابه واقعیت از جنین ارائه می‌دهند. سونوگرافی از رحم به‌صورت ۴ بعدی امکان دیدن حرکات زنده جنین را فراهم می‌کند.

بسته به دستگاه سونوگرافی می‌توان عکس سونوگرافی رنگی گرفت.

انواع سونوگرافی

نوع سونوی مورداستفاده، به شرایط بیمار و هدف سونو بستگی دارد. نوع سونوگرافی اغلب به قسمتی از بدن که باید ارزیابی شود، بستگی دارد:

۱. سونوگرافی داخلی
اگر اندام‌های تناسلی داخلی یا سیستم ادراری نیاز به بررسی داشته باشند، تکنسین پروب سونو را در مردان در راست‌روده و در زنان در واژن قرار می‌دهد.

برای ارزیابی بخشی از سیستم گوارش (برای مثال مری، غدد لنفاوی قفسه سینه، یا معده) ممکن است از آندوسکوپ استفاده شود. در این حالت یک لامپ و یک پروب سونو به انتهای آندوسکوپ وصل می‌شود و معمولاً از طریق دهان وارد بدن بیمار می‌شود.

قبل از انجام این سونوها داروهایی به بیمار داده می‌شود تا هرگونه درد احتمالی کاهش پیدا کند. انجام سونوگرافی داخلی نسبت به اسکن‌های خارجی کمی سخت‌تر هستند و کمی احتمال خونریزی داخلی را به همراه دارند.

۲. سونوگرافی بیرونی یا خارجی
در این نوع سونو تکنسین یک ژل روان‌کننده را روی پوست بیمار می‌کشد و یک پروب را روی پوست روان شده قرار می‌دهد. پروب روی قسمتی از بدن که نیاز به بررسی دارد حرکت داده می‌شود و تصویری از قسمت موردنظر فراهم می‌کند. از این نوع سونو برای مثال برای بررسی قلب بیمار یا جنین استفاده می‌شود.

در سونوی خارجی فرد احساس درد یا ناراحتی نمی‌کند بلکه فقط پروب سونو را روی پوست خود احساس می‌کند. البته در دوران بارداری، به علت فشار موجود روی مثانه، ممکن است بیمار کمی احساس ناراحتی بکند.

این روش می‌تواند به تشخیص مشکلات مربوط به بافت‌های نرم، عضلات، رگ‌های خونی، تاندون‌ها و مفاصل کمک کند. همچنین برای تشخیص شانه‌ی یخ‌زده، آرنج تنیس‌بازان، سندرم تونل کارپال و سایر موارد هم از این نوع سونو استفاده می‌شود.

۳. سونوگرافی کامل شکم:
در این نوع سونو یک پروب سونو (که به آن ترانسدیوسر هم گفته می‌شود) روی پوست قسمت میانی بدن (شکم) حرکت می‌کند و تمام قسمت‌های شکم را اسکن می‌کند.

چگونگی انجام سونو شکم و لگن دقیقاً طبق روال ذکر شده است. سونوگرافی شکم و لگن برای بررسی اندام‌های داخلی شکم و عملکرد آنها انجام می‌شود. در این نوع سونو اختلالات خونی احتمالی هم چک می‌شود. از سونوی کامل شکم برای کمک به انجام بیوپسی با سوزن و عمل‌های این‌چنینی هم استفاده می‌شود.

سونوگرافی شکم برای بررسی اندام‌های زیر انجام می‌شود:
* سونوگرافی کلیه
* کبد
* کیسه صفرا
* طحال
* لوزالمعده
* آپاندیس
* سونوی غدد فوق کلیوی
* سونوی غدد لنفاوی عمق شکم.

سونوگرافی لگن برای بررسی اندام‌های زیر انجام می‌شود:
* سونوگرافی مثانه
* سونوی رحم
* تخمدان
* سونوگرافی پروستات
* سونوگرافی بیضه (به‌منظور بررسی واریکوسل در آقایان انجام می‌شود).

سونوگرافی لگن در مردان برای بررسی پروستات استفاده می‌شود.

۴. آندوسکوپی سونوگرافی:
در این روش پزشک به‌دقت یک لوله‌ی انعطاف‌پذیر (به نام آندوسکوپ) را وارد گلو می‌کند. این لوله دارای یک پروب اولتراسوند در قسمت انتهایی است. این پروب، قسمت داخلی و خارجی اندام‌های گوارشی یا شکمی (همچون کبد) را نشان می‌دهد. در طول این سونو، ممکن است پزشک یک نمونه بافت کوچک را بردارد تا آن را در آزمایشگاه آنالیز کند.

۵. اکوکاردیوگرافی از راه مری:
طی این سونوی تخصصی، پزشک یک پروب آندوسکوپی را به‌دقت در گلوی بیمار هدایت می‌کند. این پروب از قلب و عروق خونی مجاور عکس‌هایی تهیه می‌کند.

۶. سونوگرافی ترانس رکتال:
در این نوع سونو پزشک یک پروب را در راست‌روده قرار می‌دهد. این پروب تصاویری را از راست‌روده یا سایر بافت‌های مجاور همچون پروستات (در مردان) تهیه می‌کند.

۷. سونوگرافی ترانس واژینال:
در این نوع سونو تکنسین یک پروب را در واژن قرار می‌دهد. این پروب بافت‌های تناسلی (همچون رحم یا تخمدان‌ها) را نشان می‌دهد. گاهی به سونوگرافی واژینال، سونوگرافی لگن هم گفته می‌شود. زیرا ساختارهای داخل لگن (استخوان‌های لگن) هم در این نوع سونو ارزیابی می‌شود.

۸. سونوگرافی با کنتراست بهبود یافته:
در این نوع سونو پزشک در طول سونوگرافی، مواد کنتراست را از طریق کاتتر یا به‌صورت درون وریدی به بیمار تزریق می‌کند. این مواد به ارائه‌ی تصویری واضح‌تر و دقیق‌تر از اندام‌های شما کمک می‌کنند. از این نوع سونو معمولاً برای بررسی کلیه‌ها، کبد و مثانه استفاده می‌شود.

در سونوگرافی بعد از استفاده از ژل مخصوص، پروب روی پوست قرار می‌گیرد و بخش‌های داخلی بدن را اسکن می‌کند.

کاربردهای درمانی

اولتراسوند درمانی؛ روشی است که اغلب توسط فیزیوتراپیست‌ها استفاده می‌شود. امواج اولتراسوند از نوع مکانیکی و امواج صوتی هستند که به وسیله یک کریستال پیزوالکتریک که داخل پروب اولتراسوند هستند، ایجاد می‌شوند. این ارتعاشاتی که به بدن انتقال می‌یابند، منجربه لرزش سلول‌ها در بافت‌های زیر پوست می‌شوند.

این لرزش و حفره سازی‌هایی که در اثر امواج فراصوت در بافت به وجود می‌آید، سبب حرارت عمقی، بهبود گردش خون، تسریع بازسازی بافت و کم شدن چسبندگی بافت‌ها می‌شوند. در حالتی که آسیب حاد است و هدف کاستن التهاب هست، به جای استفاده از جریان مداوم امواج، از گونه مقطعی و موضعی استفاده می‌شود. این امواج صوتی در معالجه کمردرد و درمان زانودرد نیز کاربرد دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.

کاربرد اولتراسوند در درمان زانودرد

اولتراسوندتراپی یک شیوه درمانی فیزیکی است که جهت کاهش درد زانو به کار برده می‌شود. در این روش از امواج صوتی است برای ایجاد گرمای عمیق در بافت زانوی آسیب دیده استفاده می‌شود. این درمان غیرتهاجمی همراه با تجویز دارو بسیار مناسب است. زانوبندهایی هم که از امواج اولتراسوند استفاده می‌کنند برای کاهش درد در بیماران مبتلا به بیماری‌هایی مثل آرتروز زانو کاربرد فراوانی دارند.

درمان کمردرد

امواج اولتراسوند برای درمان کمردرد نیز بسار پرکاربرد است. برای این کار؛ یک متخصص، دستگاهی را روی پوست در قسمت پایین کمر حرکت می‌دهد. این دستگاه ارتعاشاتی را به وجود می‌آورد که از پوست عبور می‌کنند. این امواج با انتقال گرما و انرژی به اندام‌های مورد نظر، درد را کاهش می‌دهند و درمان را تسریع می‌بخشند. کمربندهایی که از امواج الوتراسوند برای کاهش درد کمر استفاده می‌کنند هم پرکاربرد و مفید هستند

اولتراسوند تراپی

همانطور که گفتیم اولتراسوند به طور گسترده در کلینیک‌های فیزیوتراپی توسط فیزیوتراپیست‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اولتراسوند تراپی هم به عنوان یک تکنولوژی جدید، تصویری ایجاد نمی‌شود، بلکه لرزشی ایجاد می‌شود که به بافت منتقل می‌شود. این امواج فراصوت عمدتا در درمان آسیب های اسکلتی-عضلانی به کار می رود.

برای تحقیقات پزشکی، استفاده از این امواج فراصوت تراپی تأثیر خوبی بر سلول‌های بافت نرم سیستم متابولیسم دارد. در نتیجه، سلول‌های متابولیسم که تحت اولتراسوند تراپی قرار می‌گیرند، باعث بهبودی جریان خون در داخل بدن می‌شوند. گرمای اولتراسوند می‌تواند در این روند نیز بسیار تأثیرگذار باشد. بنابراین، طبق علم پزشکی، استفاده از اولتراسوند تراپی برخی از زخم‌ها مانند زخم جراحی را بهبود می‌بخشد.

در اولتراسوند تراپی، متخصص ابتدا ژل کوپلینگ انتقال را روی پوست می‌زند و سپس سر پروب اولتراسوند را روی پوست مورد نظر حرکت می‌دهد. هماطنور که گفتیم این امواج فراصوت در طب فیزیکی برای درمان آسیب‌دیدگی‌های تاندون و رباط به کار برده می‌شود. اولتراسوند تراپی کمک می‌کند تا آسیب‌های تاندون سریع‌تر التیام یابد و با افزایش تولید فیبر کلاژن، استحکام تاندون در دراز مدت به حداکثر برسد. همچنین این امواج فراصوت، درد مربوط به مفصل‌های مبتلا به آرتریت را نیز تحت کنترل درمی‌آورد.

اولتراسوند چگونه انجام می‌شود؟

بسته به این که قرار است کدام قسمت از بدن اسکن شود، نحوه‌ی آمادگی برای سونوگرافی می‌تواند متفاوت باشد. ممکن است پزشک از شما بخواهد که برخی از لباس‌هایتان را در بیاورید یا از یک روپوش مخصوص بیمارستان استفاده کنید. برای اسکن، باید به پهلو یا پشت روی یک میز راحت دراز بکشید. بیشتر اسکن‌ها بین ۲۰ الی ۶۰ دقیقه طول می‌کشند.

در طول آزمایش سونو اپراتور یا پزشک مراحل زیر را انجام می‌دهد.

یک ژل مخصوص را در قسمت موردنظر استفاده می‌کند.

تکنسین مقدار کمی ژل محلول در آب را روی پوست محل موردنظر می‌کشد. این ژل هیچ آسیبی به پوست نمی‌زند و باعث ایجاد لکه روی لباس‌هایتان نمی‌شود و به‌راحتی شسته می‌شود.

اسکنر یا پروب را روی پوست حرکت می‌دهد.

تکنسین یک ابزار دستی به نام پروب یا اسکنر را روی ژل حرکت می‌دهد. بسته به محلی که باید سونو شود، اسکنر روی پوست یا در داخل بدنتان (برای مثال در معاینات رحم) حرکت می‌کند.

در طول سونو باید بی‌حرکت بمانید.

ممکن است تکنسین از شما بخواهد که نفستان را برای چند ثانیه حبس کنید. بی‌حرکت بودن می‌تواند به ایجاد تصاویر واضح‌تر کمک کند.

سپس تکنسین ژل را تمیز می‌کند.

در آخریم مرحله از سونو تکنسین ژل باقیمانده روی پوست را پاک می‌کند.

سونوگرافی را می‌توان در مطب پزشک، بیمارستان یا در کلینیک به‌صورت سرپایی انجام داد.

بیشتر اسکن‌ها بین ۲۰ الی ۶۰ دقیقه طول می‌کشند. اولتراسوند معمولاً دردناک نیست و با هیچ‌گونه سروصدایی همراه نیست.

چگونه باید برای سونوگرافی آماده شوم؟

برخی از عوامل خاص (مانند پر بودن مثانه یا معده) می‌تواند باعث شود که تصاویر سونو جزئیات کمتر یا بیشتری داشته باشند. پزشک قبل از انجام این آزمایش بسته به نوع سونو دستورالعمل‌های لازم را به شما می‌دهد تا از وضوح تصاویر اطمینان حاصل کند.

در بیشتر موارد، به هیچ آمادگی خاصی نیاز نیست، اما ممکن است بیماران ترجیح دهند که لباس‌های گشاد و راحت بپوشند. بسته به نوع سونو ممکن است پزشک از شما بخواهد که:

* قبل از اسکن، از حمام کردن خودداری کنید.
* درست قبل از اسکن، مقدار مشخصی آب بنوشید.
* چندین ساعت قبل از انجام سونوگرافی، از خوردن یا نوشیدن بپرهیزید.
* در بررسی کبد یا کیسه صفرا ممکن است نیاز باشد چند ساعت قبل از عمل ناشتا باشید یا چیزی نخورید.
* برای اسکن در دوران بارداری (و خصوصاً در اوایل بارداری)، بیمار باید مقداری آب بنوشد و قبل از آزمایش ادرار نکنید. زمانی که مثانه پر باشد، اسکن تصویر بهتری از رحم را ایجاد می‌کند.

بهترین زمان برای انجام سونوگرافی

انجام سونوگرافی معمولاً تابع زمان خاصی نیست و در هر ساعتی از روز می‌توانید به مرکز سونوگرافی مراجعه کنید و این آزمایش را انجام دهید.

بعضی از سونو‌های شکمی مثل سونوی کبد لازم است که در حالت ناشتا انجام شوند. در این حالت لازم است از ساعت ۱۲ شب قبل از سونو، چیزی نخورید.

سونوی رحم هم در هر روزی از چرخه‌ی قاعدگی قابل انجام است. اگر برای بررسی کیست یا پولیپ نیاز به سونوی رحم دارید، بهتر است بعد از قاعدگی یعنی بین روز ۵ تا ۱۱ قاعدگی انجام شود. زیرا در این روزها، پولیپ‌های رحمی به‌خوبی مشاهده می‌شوند.

سونوگرافی نیازی به آمادگی خاص یا زمان خاصی ندارد.

استفاده از سونوگرافی در موارد اورژانسی

یکی از کاربردهایی که برای سونوگرافی بیان می شود در هنگام موارد اورژانسی و تصادفات است که فرصت نیست برای مریض روش های دیگر تصویربرداری مورد استفاده قرار گیرد و یا در مواردی که نیاز است به سرعت از مریض یک نمونه تهیه شود نیز از سونوگرافی استفاده می شود زیرا در کوتاه ترین زمان این امکان را در اختیار کاربر قرار می دهد.

اولتراسوند معمولا در موارد اورژانسی برای ارزیابی شرایط مختلف از جمله: 
* برای بررسی یک آسیب تروماتیک پریکارد در اطراف قلب
* جمع شدن مایع در اطراف قلب
* سوراخ شدگی برون شامه ی قلب یا لایه بیرونی قلب
* نشت خون در شکم و فضای پرده ی صفاق یا hemoperitoneum

مزایا و معایب سونوگرافی

اولتراسوند هم مانند هر آزمایش و عمل پزشکی دیگری مزایا و معایبی دارد. در ادامه این مزایا و معایب را بررسی می‌کنیم:

* مزایای سونوگرافی
* بدون درد و غیرتهاجمی
* سهولت استفاده
* نسبتاً ارزان و قابل‌حمل
* در کشورهای درحال‌توسعه در دسترس است
* در زنان دارای سینه متراکم، ضایعاتی را تشخیص می‌دهد که در ماموگرافی قابل تشخیص نیستند
* از اشعه استفاده نمی‌شود.
* برای زنان باردار بدون خطر است.

معایب سونوگرافی

برخی معایب سونوگرافی عبارت‌اند از:

* دقت و کیفیت نتیجه سونو تا حدی به مهارت اپراتور بستگی دارد مگر این که دستگاه خودکار باشد.
* در تشخیص برخی مشکلات مانند کلسیفیکاسیون سینه کمتر از ماموگرافی مؤثر است
* احتمال مثبت شدن کاذب نتایج آن بیشتر است
* گاهاً آزمایش‌های دیگری برای تفسیر نتایج لازم هستند.

پس از سونو چه انتظاراتی باید داشته باشم؟

پس از آزمایش، تکنسین معمولاً تصاویر را برای بررسی بیشتر برای متخصص رادیولوژی ارسال می‌کند. در برخی موارد ممکن است در طول آزمایش، پزشک تصاویر را روی صفحه‌ی کامپیوتر مرور کند.

سؤالات متداول شما

سونوگرافی آزمایش روتینی است و ممکن است بسیاری از شما آن را انجام داده باشید یا قصد انجام آن را داشته باشید. تا به اینجای مقاله موضوعات مهم در مورد اولتراسوند را بررسی کردیم. در ادامه به برخی از سؤالات پرتکرار شما پاسخ می‌دهیم.

آیا اولتراسوند روشی ایمن است؟

بله؛ تا به امروز تحقیقات نشان داده‌اند که تکنولوژی اولتراسوند بی‌خطر و بدون عوارض جانبی مضر است. برخلاف سایر آزمایش‌های تصویربرداری پزشکی (همچون اشعه‌ی ایکس و سی‌تی‌اسکن)، در سونوگرافی از اشعه استفاده نمی‌شود.

بااین‌حال، تمام انواع اولتراسوند باید توسط متخصصی انجام شوند که با نحوه‌ی استفاده‌ی ایمن از این تکنولوژی آشنایی کامل داشته باشد. برای اطمینان از بی‌خطر بودن سونو، حتماً این آزمایش را در مطب پزشک یا مراکز مربوطه انجام دهید.

آیا نتایج سونوگرافی فورا آماده می‌شوند؟

اگر پزشک این آزمایش را انجام دهد، ممکن است فوراً از نتایج آزمایش مطلع شوید. اما اگر تکنسین سونوگرافی این کار را انجام می‌دهد، لازم است که برای تفسیر سونوگرافی به پزشکتان مراجعه کنید.

سونوگرافی و ماموگرافی چه فرقی با هم دارند؟

کاربرد این دو آزمایش تا حد زیادی با هم متفاوت است. از ماموگرافی برای بررسی ساختار سینه‌ها استفاده می‌شود. این آزمایش اکثراً برای غربالگری سرطان سینه استفاده می‌شود. درحالی‌که سونوگرافی کلی‌تر است و برای بررسی بخش‌های زیادی از بدن استفاده می‌شود. البته در برخی مواقع مثلاً برای خانم‌های باردار برای بررسی ساختار سینه هم از اولتراسوند استفاده می‌شود.

مزیت سونوگرافی نسبت به ماموگرافی بی‌خطر بودن آن است چون در ماموگرافی از اشعه استفاده می‌شود. علاوه بر این سونوگرافی در دسترس تر و ارزان‌تر از ماموگرافی است.

سخن آخر

اکثر کارشناسان، سونوگرافی را به‌عنوان یک آزمایش تصویربرداری دقیق و بی‌خطر می‌شناسند. این آزمایش معمولاً هیچ دردی ندارد یا منجر به درد جزئی می‌شود. پزشکان از سونو برای تشخیص یا دریافت اطلاعات در خصوص طیف وسیعی از اختلالات پزشکی استفاده می‌کنند. از آنجایی که مهارت اپراتور در دقت نتایج تأثیر دارد، اطمینان حاصل کنید که اولتراسوند را نزد یک متخصص رادیولوژی مجرب انجام می‌دهید.

منبع: سایت دکترتو
سایت پیویومگ
سایت سیوطب