به تبليغات ارتودنسي سريع اعتماد نکنيد

گفتگو با دکتر فريبرز اميني، متخصص ارتودنسي
 

خيلي از پدرها و مادرها دوست دارند دندان‌هاي کوچولوهايشان مرتب و رديف باشد. از طرف ديگر گاهي تبليغاتي را مي‌بينيم که روش‌هاي ارتودنسي سريع را توصيه مي‌کنند که عوارض بسياري در پي دارند. با دکتر فريبرز اميني، ‌متخصص ارتودنسي و مديرگروه و دانشيار بخش تخصصي ارتودنسي دانشکده دندانپزشکي دانشگاه آزاد تهران، در اين باره به گفتگو نشسته‌ايم.
آقاي دکتر! اصلا، روشي وجود دارد که بتوان دندان‌ها را ظرف مدت کوتاهي بدون ماه‌ها رفت و آمد به مطب دندانپزشکي، رديف کرد؟
در درمان‌هاي ارتودنسي براي رفع مشکل بي‌نظمي و شلوغي دندان‌ها هنوز شيوه و روشي که بتواند مشکل را سريع از بين برده و رفع کند وجود ندارد. اگر چه در تلفيقي از درمان‌هاي جراحي همراه با ارتودنسي که به صورت برش‌هاي عمودي روي لثه و استخوان آرواره در بين دندان‌ها که مي‌تواند تمامي دندان‌ها و يا تعدادي از دندان‌ها را دربرگيرد توسط جراح و نصب دستگاه‌هاي ارتودنسي هم‌زمان مي‌توان سرعت درمان‌هاي ارتودنسي را زيادتر و در نتيجه طول درمان را کاهش داد. پس از گذشت حدود 20 سال و يا بيشتر استفاده از اين روش هنوز اين شيوه از درمان‌ به دلايلي به شکل متداول و مرسوم در نيامده است.
رديف کردن سريع دندان‌ها چه عوارضي براي بيماران در پي دارد؟
به‌طور کلي سرعت درما‌ن‌هاي ارتودنسي و يا بهتر است بگويم سرعت حرکت دندان‌ها بستگي به تراکم (سختي)، استخوان فرد تحت درمان، ميزان تحليل و تشکيل استخوان، نوع و شيوه درماني دارد. به عنوان مثال در دو بيمار مشابه ممکن است در يک نفر از آنها طول درمان يک‌سال و در ديگري که همان ميزان از مشکل را داراست طول درمان به يک سال و نيم تا دو سال افزايش يابد که همان‌طور که قبلا نيز ذکر گرديد به عوامل فوق و بسياري از عوامل ديگر مانند سن بيمار و حتي جنس بيمار و... بستگي دارد. به طور کلي در ارتودنسي سريع تمام عوارض حين و بعد از جراحي مانند از دست دادن عملکرد صحيح درد، التهاب، صدمه به ريشه و از طرفي ثبات بعد از درمان اين گونه درمان‌ها هنوز به طور دقيق مورد بررسي قرار نگرفته است.
معمولا سرعت مناسب براي ارتودنسي دندان‌هاي شلوغ و نامنظم چه‌قدر است؟
به طور کلي سرعت حرکت دندان‌ها براي اينکه از يک ناحيه نامطلوب به يک ناحيه بهتر و زيباتر بروند در هر ماه ماکزيمم در حدود يک ميلي‌متر است که همان‌طور که قبلا نيز ذکر گرديد اين بستگي به خيلي از فاکتورهاي ديگر مانند سن بيمار (با توجه به اينکه امروزه درمان‌هاي ارتودنسي را در هر سني مي‌توان انجام داد) دارد ولي طول درمان در بيماران کم‌سن مسلما کمتر از افراد مسن‌تر است و حتي جنس بيمار هم مهم است. در خانم‌ها طول درمان به طور نسبي کمتر از آقايان است و به ساير فاکتورها بستگي دارد ولي به طور کلي يک سرعت مناسب و ايده‌آل و غيرمخرب براي حرکت يک دندان و يا گروهي از دندان‌ها ماکزيمم يک ميلي‌متر در ماه از يک ناحيه به ناحيه ديگر است.
از کجا بفهميم که نيروهاي وارد بر دندان بيش از حد است؟
هميشه يک علامت هشدار دهنده براي هر عملکرد غيرمعمول و ناصحيح به نام درد وجود دارد. معمولا نيروهاي زياد باعث درد متداوم و بيشتر از حد معمول (منظور از حد معمول اين است که اغلب بيماران تحت درمان با دستگاه‌هاي ارتودنسي اعم از ثابت و متحرک يک ميزان از درد را در ناحيه دندان‌ها در روزهاي اول درمان و يا در طول درمان دارند) که اين دردها معمولا زود از بين مي‌روند و بيمار به نيروهاي وارده توسط دستگاه‌‌هاي ارتودنسي عادت مي‌کند به‌طوري که تا پايان درمان احساس درد ندارند ولي به طورکلي ممکن است بيماران در روزهاي اول اين درد را هنگام جويدن غذا احساس کنند که بعد از چند روز کم و از بين مي‌رود. نکته حايز اهميت و مهم اين است که در اين مرحله بيمار بايد عمل جويدن را کم کرده يا خودداري از جويدن نکند چون خود عمل جويدن باعث خون‌رساني بيشتر به مجاورت ريشه‌ها و کاهش درد مي‌شود به طوري که در روزهاي اول براي کاهش درد مي‌توان جويدن آدامس را به بيمار پيشنهاد داد. به طور کلي هرگونه درد متداوم بيشتر از يک هفته توسط بيمار و اگر نيروهاي وارد خيلي زياد باشد التهاب لثه در لبه لثه دندان و يا دندان که تحت فشار زيادي هستند را مي‌توان مشاهده کرد اما از نظر کلينيکي نيروي زياد مي‌تواند موجب تخريب ريشه، تخريب استخوان آرواره، لقي بيش از حد دندان‌ها و حتي از دست دادن دندان‌ها شود. يکي ديگر از علايم نيروي زياد، لقي بيش از حد و معمول دندان و يا دندان‌ها است.
لقي دندان در اثر ارتودنسي سريع قابل برگشت است؟
اصولا لقي دندان‌ها در حين هر گونه درمان ارتودنسي امري طبيعي و عادي است چون براي حرکت، دندان، اول بايد ميزاني از لقي را به دست آورد تا بعد بتواند حرکت کند البته اين لقي بسيار کم ولي توسط بيمار محسوس است. لقي دنداني که در حد طبيعي باشد به طور قطع بعد از درآوردن دستگاه‌هاي ارتودنسي از بين مي‌رود و بيمار نبايد از اين موضوع ناراحت باشد. چنانچه نيروهاي وارده بر دندان‌ها بيشتر از حد معمول بوده و يا دندان‌ها از پيش خود داراي لقي نباشند، لقي ماندگار بعد از درمان معمولا حداکثر دو هفته تا يک ماه بعد از درمان، امري غيرطبيعي است و بيمار براي ارزيابي بيشتر بايد به دندانپزشک متخصص خود مراجعه کند.
آقاي دکتر! براي ارتودنسي به چه دندانپزشکاني بايد مراجعه کرد؟
درمان ارتودنسي در مراحل دندان‌داري متفاوت است منظور، دوره دندان داري شيري، دوره دندان داري مختلط (هنگامي که کودک در دهان ترکيبي از دندان‌هاي شيري و دايمي که معمولا بين سنين 7 تا 14 سالگي است) و يا دوره دندان داري دايمي که تمامي دندان‌ها دايمي هستند، درمان انجام مي‌گيرد. هدف من از اين تقسيم‌بندي اين است که بسياري از درمان‌هاي ارتودنسي در دوره دندان‌ داري مختلط به عنوان ارتودنسي پيشگيري مي‌تواند توسط دندانپزشک عمومي انجام گيرد اما بيماراني که نياز به درمان‌هاي ارتودنسي ثابت دارند و بايد با دستگاه‌هاي ارتودنسي ثابت درمان شوند، بهتر است که به متخصصان ارتودنسي مراجعه کنند البته مشکلي که هم‌اکنون در جامعه براي برخي از مردم وجود دارد، عدم تمايز بين اين دو گروه يعني دندانپزشک عمومي و متخصصان ارتودنسي است چون بسياري از بيماران با ديدن کلمه ارتودنسي روي تابلو و يا سربرگ دندانپزشک فکر مي‌کنند که آن دندانپزشک متخصص ارتودنسي است. البته اين به‌ آن معني نيست که همکاران محترم دندان‌پزشک عمومي در اين زمينه کاري نکنند. آنها در مراحل درماني اوليه مي‌توانند کمک شاياني براي کاهش مشکلاتي که ممکن است در آينده براي کودک پيش بيايد، انجام دهند و حداقل کاري که مي‌توانند، انجام دهند، اين است که در صورت تشخيص به موقع مشکل مي‌توانند آن را به دندانپزشک متخصص ارتودنسي ارجاع دهند تا هم مدت زمان درمان، و هم هزينه درمان و از همه بهتر عواقب احتمالي درمان‌هاي پيچيده اعم از درد، تحليل ريشه، استخوان و... را کاهش دهند.
7 تا 12 سالگي: بهترين سن ارتودنسي
با توجه به اينکه درمان‌هاي ارتودنسي ممکن است در مقاطع سني مختلف انجام گيرند بنابراين طول درمان‌هاي ارتودنسي در افراد جوان‌تر به طور قطع کمتر از افراد مسن‌تر است. همان‌طور که قبلا نيز عرض کردم درمان‌هاي ارتودنسي را از زمان رويش اولين دندان دايمي تا زمان از دست دادن آخرين دندان دايمي يعني از سن 7 سالگي تا سنين پيري يعني 70 تا 80 سالگي مي‌توان انجام داد ولي مدت زمان درمان اصولا بين يک تا سه سال است و علاوه بر سن بستگي به فاکتورهايي از قبيل ميزان مشکل، وسايل و تکنيک‌هاي مورد استفاده در حين درمان و همکاري بيمار دارد البته در بعضي از شرايط خاص و به ندرت اين مدت ممکن است کمتر و يا حتي بيشتر هم باشد.
به طور کلي در يک جمع‌بندي تا به امروز هنوز شيوه و راه‌ درماني فراگيري که بتواند مدت زمان درمان را به صورت محسوسي کاهش بدهد ابداع و يا معرفي نشده است. اگر چه در زمينه وسايل ارتودنسي مورد استفاده در درمان پيشرفت شگرفي حاصل شده ولي اين پيشرفت نتوانسته که مدت زمان درمان ارتودنسي را مثلا به اندازه 20 تا 30 درصد کاهش دهد. روش‌هاي گوناگوني از قبيل تزريق مواد در مجاورت ريشه براي افزايش سرعت حرکت دندان‌ها در حيوانات از سال‌ها پيش صورت گرفته که اين روش هنوز در انسان قابل استفاده و بهره‌برداري نيست البته روش‌هاي درماني که قابل استفاده توسط تمامي متخصصان ارتودنسي باشد و نياز به دانش جديد نيز نداشته باشد معرفي شده ولي هنوز اين روش‌ها نتوانسته مدت زمان درمان را به طور معني‌داري کاهش دهد و از طرفي ثبات پس از درمان در اين روش‌ها هنوز به اثبات نرسيده است. گاهي اوقات در بعضي از رسانه‌ها و متاسفانه رسانه‌هايي که علمي نيز هستند از روش‌هايي به عنوان مثال سيستم دامون نام مي‌برند که فقط جنبه تبليغي دارد و کاهش زمان درمان ياد شده اصلا واقعيت نداشته و اين روش را تمامي متخصصان ارتودنسي مي‌توانند انجام دهند و تجربه نشان داده که اين روش نيز نمي‌تواند حداقل در شرايط و دنياي امروز مدت زمان درمان را به طور قابل توجهي کاهش دهد بنابراين ارتقاي سطح آگاهي مردم به خصوص از طريق همين رسانه‌هايي که مخاطبان زيادي داشته و در دسترس عمومي نيز قرار مي‌گيرند، امري ضروري به نظر مي‌رسد.
والدين بايد کودکان خود را در بين سنين 7 تا 10 سالگي براي دختران و 7 تا 12 سالگي براي پسران حتما براي جلوگيري و کاهش درمان‌هاي ارتودنسي به متخصصان ارتودنسي نشان دهند. از بسياري از مشکلات در سنين پايين‌تر مي‌توان جلوگيري کرد و يا از شدت آنها کاست بنابراين هم مدت زمان درمان کمتري و هم هزينه کمتري متحمل مي‌شوند. البته درما‌ن‌هاي ارتودنسي در هر سني قابل انجام مي‌باشند.
منبع:www.salamat.com