شيوه هاي نوين در پروتزهاي دنداني

از دست دادن دندان ها مشکلي است که انسان از ديرباز با آن دست به گريبان بوده و به روش هاي مختلف سعي کرده است با جايگزين کردن دندان هاي از دست رفته، زيبايي و توانايي جويدن را بازيابد. امروزه با افزايش آگاهي مردم در مورد بهداشت دهان و دندان و همچنين پيشرفت و توسعه مراقبت هاي دندانپزشکي، افراد سعي در حفظ دندان هاي طبيعي خود دارند. ولي باز هم ممکن است دندان ها به دليل پوسيدگي يا بيماري هاي پيشرفته لثه از بين بروند. براي جايگزيني دندان هاي از دست رفته (يک دندان، چند دندان و حتي همه دندان ها)روش هاي گوناگوني وجود دارد. دانش پروتزهاي دنداني (prothodontics) شاخه اي از دندانپزشکي است که به اين امر مي پردازد.
1ـ روش معمول براي جايگزيني تعداد محدودي دندان(يک يا دو دندان)استفاده از پروتز ثابت به شکل بريج(bridge)است . در اين روش، دندان هاي مجاور فضاي بي دنداني تراش داده شده و روکش (کراون)بر روي آنهاگذاشته مي شود؛ به طوري که دندان جايگزين نيز متصل به اين روکش هاست(شکل 1). بدين ترتيب دندان هاي مجاور فضاي بي دنداني، بار دندان از دست رفته را نيز به دوش مي کشند.

2ـ اگر تعداد بيشتري دندان از دست رفته باشد، ديگر دندان هاي موجود به تنهايي قادر به تحمل بار دندان هاي از دست رفته نيستند. در چنين حالتي پروتز متحرک پارسيل، روش خوبي براي جايگزيني دندان ها خواهد بود. اين پروتز علاوه بر تکيه به دندان هاي موجود، به واسطه اجزاي فلزي خاص، به بافت هاي دهاني نيز تکيه مي کند(شکل 2).

3-در صورتي که همه دندان هاي طبيعي از دست رفته باشند، روش درماني، استفاده از پروتز متحرک کامل يا دست دندان مصنوعي است که کاملا بر بافت هاي دهاني تکيه دارد(شکل 3). غالبا بيماران استفاده کننده از اين نوع پروتز از گير کم و حرکت دندان هاي فک پايين در هنگام صحبت کردن يا غذا خوردن شکايت دارند.
فردي که از پروتز متحرک، اعم از پارسيل يا کامل استفاده مي کند، بايد پس از غذا خوردن آن را از دهان خارج کرده و تميز کند. همچنين براي استراحت بافت هاي زيرين، اين نوع پروتزها بايد شب ها از دهان خارج شوند که اين براي خيلي ها خوشايند نيست. روش هاي مذکور، راه هاي معمول پروتزي هستند که سال هاست مورد استفاده قرار مي گيرند. جايگزيني دندان هاي از دست رفته فرايندي عموما پرهزينه است؛ پس با رعايت اصول ساده بهداشت دهان و دندان و مراجعه دوره اي به دندانپزشک تا حد امکان از دندان هاي طبيعي خود محافظت کنيد.

ايمپلنت هاي دنداني
با ابداع و گسترش ايمپلنت دنداني (Dental implant) افق نويني به روي جايگزيني دندان هاي از دست رفته گشوده شد. در اين روش، ايمپلنت که وسيله پيچ مانندي از جنس تيتانيوم است، داخل استخوان فک کار گذاشته مي شود که نقش ريشه دندان را ايفا مي کند. اين مرحله از درمان معمولا جراحي ساده اي است که تحت بي حسي موضعي انجام مي شود. در مرحله بعدي مجموعه اي شامل اباتمنت (Abutment)و کراون که نقش تاج دندان را دارد، بر روي ايمپلنت قرار مي گيرد. فاصله زماني بين مرحله اول و دوم، بسته به شرايط هر بيمار متفاوت خواهد بود. اگر براي جايگزيني تعداد محدودي دندان از ايمپلنت استفاده شود، ديگر نيازي به تراش و روکش دندان هاي مجاور فضاي بي دنداني نيست. با استفاده از ايمپلنت براي جايگزيني تعداد بيشتر دندان هاي از دست رفته، نياز به پروتز متحرک پارسيل منتفي است. همان گون که در ابتدا نيز اشاره شد، پروتزهاي متحرک به دليل لزوم خارج کردن آنها به منظور استراحت بافت هاي زيرين، براي خيلي ها خوشايند نيست. براي افراد کاملا بي دندان دو طرح درمان ايمپلنت وجود دارد. يکي اينکه تعداد بيشتري ايمپلنت در استخوان فکين گذاشته شود و بر روي آن پروتز ثابت به شکل روکش و بريج قرار گيرد که اين وضعيت ايده ال است. ولي گاهي اوقات وضعيت استخوان براي قرار دادن تعداد زيادي ايمپلنت مناسب نيست که در اين حالت طرح دوم درمان انجام مي شود؛ بدين ترتيب که تعداد محدودي ايمپلنت (2تا4عدد)در هر فک تعبيه شده و پروتز متحرک کامل با استفاده از مکانيسم هاي خاصي موسوم به اََتَچمنت (attachment)به ايمپلنت ها متصل مي گردد.

مزيت اين نوع پروتز متحرک، گير خوب و کاهش حرکت آن به دليل اتصال به ايمپلنت است که راحتي بيشتري براي بيمار فراهم مي کند. جايگزيني دندان هاي از دست رفته توسط ايمپلنت عموما پرهزينه تر از روش هاي معمول است؛ لذا توصيه مي شود با رعايت اصول ساده بهداشت دهان و دندان و همچنين مراجعه منظم و دوره اي به دندانپزشک تا حد امکان از دندان هاي طبيعي خود محافظت کنيد.
منبع:نشريه ي دنياي سلامت، شماره ي 53.
/ج