استنشافي هاي مخدر!

اشاره:
 

مواد مخدر وروان گردان، يکي ازمهم ترين مشکلات جوامع امروزي است. حتي شنيدن نام اين مواد هم، ناخواسته ذهن انسان را به سمت سرانجام اين مسير، که چيزي جز به خطر افتادن سلامت و از هم پاشيدن زندگي فرد نيست، سوق مي دهد.
درگذشته هر گاه سمي ازمواد مخدر مي آمد.نهايت چيزي که به مخيله انسان خطور مي کرد حشيش، ترياک و هروئين و از اين قبيل مواد بود. اما متأسفانه روز به روز با يپشرفت علم (و شايد با پسرفت آن)، تنوع و آثار مخرب اين گونه مواد هم با سيري فزاينده روبروست.
چسب ها و حلال ها نسل جديدي از مواد مخدرهستند که استشاقي بوده و متأسفانه بر خلاف سيار مواد مخدر که خريد و فروش و حمل آن ممنوع است ، اين مواد به علت کاربردشان جهت مصارف آرايشي، بهداشتي و هنري بدون هيچ گونه ممنوعيت، خريداري و مصرف مي شوند.

تاريخچه سوء مصرف مواد استشافي
 

استشمام بخار مواد، داراي سابقه تاريخي مي باشد. مثلاً يونانيان باستان براي کم کردن مشکلات رواني افراد از اين روش استفاده مي کردند. اما رواج اين روش طي دوران جديد به استشمام بخار حاصل از بنزين طي دهه 1950 به آمريکا برمي گردد و شيوع زيادي پيدا کرده است.
به عنوان مثال: يکي از مشکلات سيستم بهداشتي و درماني درکشور مکزيک استشاق چسب هاي مخدر از راه بيني است(1) که ازسن 9 تا 13 سالگي شروع شده و در دوره نوجواني به اوج مي رسد.البته مقدار مصرف درافراد پس از 35 سالگي کمتر ديده مي شود و اکثر مصرف کنندگان اين نوع مواد را مردان تشکيل مي دهند.(2).
اصولاً يکي از عللي که باعث مي شود اين مواد جزء اولين موادي باشند که جوانان به امتحان آن روي مي آورند، سهولت دسترسي و ارزان بودن آن است.

انواع مواد استنشاقي
 

اين مواد شامل انواع حلال ها ، چسب ها ، اتر وشيشه پاکن، رنگ هاي اسپري، تينر، مواد پاک کننده، لاک غلط گير، بنزين، نفت، عوامل شيميايي مورد استفاده براي ظهور عکس، گاز فندک، لاک ناخن، تولوئن، استون (حلال و پاک کننده لاک ناخن) و مواد مورد استفاده در آتش نشاني مي شوند.

علائم سوء مصرف مواد استنشاقي:
 

بايد توجه داشت که بسياري از علايم ذيل با علايم مربوط به سوء مصرف ساير مواد مشترکند که عبارتند از:
سرگيجه، نيستاگموس (حرکات غير عادي کره چشم)، ناهماهنگي حرکتي، اختلال تکلم به صورت لغو گويي و اظهار کلمات بي ربط، راه رفتن نامتعادل، خواب آلودگي ، کندي بازتاب ها، کندي روان حرکتي، رعشه و لرزش، ضعف عمومي ، اختلال ديد به صورت تاربيني يا دو بيني، سرخوشي و شنگولي، بهت و اغما، تحريک پوستي نواحي بيني و دهان و بوي غير عادي دهان.
اما برخي علايم عمومي هم وجود دارد که توجه به آن ها از سوي والدين، مربيان و کارفرمايان و حتي مسئولان خوابگاه ها و مراکز شبانه روزي که به طريقي احتمال سوء مصرف اين مواد در آن ها وجود دارد، ضروري است.
معمولاً اين افراد اشتهاي خود را از دست داده و مبتلا به اسهال و آبريزش چشم و بيني مي شوند و علايم سرماخوردگي و سرفه و عفونت تنفسي در آن ها مدت ها ادامه مي يابد.
اين افراد به علايق و سرگرمي هاي قديمي خود بي ميل شده و اغلب بدون اين که کاري انجام دهند، مدت ها درجايي مي نشينند.
بدين ترتيب هر نوع تغيير در عادات و رفتار را مي توان نوعي هشدار محسوب کرد.

مکانيزم تأثير مواد اسنشاقي و عوارض سوء مصرف آن:
 

مواد اشنشاقي به سرعت از راه ريه جذب شده و به مغز مي رسند. اين مواد از طريق افزايش ضخامت غشاي سلول عصبي و نيز تشديد عملکرد نروتراسميتري مواد استنشاقي به کار کابا تأثير مي گذارند. لازم به ذکر است که سطح کابا طي خواب افزايش مي يابد. و اصولاً جزء عوامل ايجاد آرامش تلقي شده و آثار آن ها با توجه به نوع ، ميزان و نحوه مصرف پس از چند دقيقه ظاهر مي شوند و براساس عوامل مذکور از 30 دقيقه تا چند ساعت باقي مي ماند.
اين مواد جزء تضعيف کننده هاي سيستم عصبي دسته بندي مي شوند. و مي توانند آثار پايداري روي مغز داشته باشند. به عنوان مثال، افرادي که مواد استنشاقي را به ميزان زياد مصرف مي کنند، ممکن است به آتروفي مغز (تحليل بافت)، تخريب مخچه و بروز ضايعات دراعصاب جمجمه اي يا راه هاي هرمي، کاهش ضريب هوش، صرع لوب تمپورال و آسيب به چنين در زنان باردار دچار شوند.
مصرف دائم و يا متناوب اين مواد ممکن است به هپاتيت و سرانجام به سپروز کبدي و يا اسيدوز مجاري انتهايي کليوي منجر مي شود. مواردي هم از وقفه در ساخته شدن مغز استخوان گزارش شده است.همچنين مواد استنشاقي مانند متيلن کلرايد، ممکن است بر اثر سوخت و ساز به مونوکسيد کربن تبديل شوند. و روي ساخته شدن مغز استخوان تأثير منفي بگذارند.
همچنين احتمال بروز پديده اي با عنوان «مرگ ناگهاني استنشاقي» براثر بي نظمي شديد در فعاليت قلب، کمبود اکسيژن يا ناهنجاري الکتروسيتي وجود دارد. درمواردي نيز مرگ ناشي از خفگي براثر کشيدن کيسه نايلوني برسر توسط سوءمصرف کنندگان ، طي دوره استنشاقي حلال ها گزارش شده است.(3)

درمان
 

جهت خلاصي از اين همه عوارض و آثار مخرب، افراد سوء مصرف کننده بايد به کنارگذاشتن اين مواد و سم زدايي از بدن يا به اصطلاح ترک اين مواد بپردازند. نکته اميدوار کننده اين است که عوارض ترک ناشي از اين نوع مواد درمقابله با ساير مواد، اندک است. اين امر ناشي ازگذرا بودن سوء مصرف ومدت زمان نسبتاً طولاني براي بروز وابستگي است ولي کنترل علايم حياتي (تنفس، ضربان قلب، نبض وعلايم مغزي) درجريان دوره ترک حائز اهميت است. مدت زمان سم زدايي با توجه به مدت، نوع زمان سم زدايي با توجه به مدت، نوع مواد و الگويي مصرف و تحت نظر يک تيم درماني متشکل از روان پزشک، روان شناس، مربي ورزش و مددکار اجتماعي تعيين مي شود.
اگر چه خوشبختانه در شرايط حاضر به نظر نمي رسد. سوء مصرف مواد اشتنشاقي مشکل عمده سيستم بهداشتي کشور باشد، اما با توجه به نگراني عمومي نسبت به اين نوع از اعتياد و احتمال امکان سوء مصرف اين مواد به وسيله کودکان و نوجوانان و اثرات جاني خطرناک آن بر عملکرد مغز وقواي هوشي، بايد به اين موضوع توجه ويژه اي داشت.
چرا که بيش از 50 درصد جمعيت کشورمان افراد زير 25 سال هستند و اين موضوع بازهم دقت بيشتري از سوي والدين و مربيان و کارفرمايان مي طلبد.
منبع: مجله ديدار آشنا 123
1. کلمن .1992، ص92، گريشتين، 1993، ص30، مصرف مواد استنشاقي.
2. انجمن روان پزشکان آمريکا، 1994، 424.
3. راسپي وهمکاران ، 1989 نقل ازگليدر 1994، ص84.
منبع:مجله ديدار آشنا 123