نویسنده: فؤاد شعبان
مترجم: یاسر فرحزادی
مترجم: یاسر فرحزادی
کریستف کلمب(1) «امیرالبحر»، از قدیم به خصوص در آثار مشهور، ماجراجویی توصیف شده است که در پی کشف مناطق ناشناخته ی جهان بوده تا قدرت، ثروت و شهرت کسب کند. او مانند هم عصران خود معتقد بود در مشرق زمین «خان بزرگی» حاکم است که برای هر کس که اولین بار به کشور او وارد شود، طلا و ثروت بی پایان در نظر می گیرد. او تأکید می کرد که اگر در عرض غربی از اقیانوس اطلس عبور کند و با کشتی زمین را دور بزند، در نهایت به سرزمین شرق می رسد. کلمب سالیان متمادی بدون دست یابی به موفقیت، تلاش کرد تا شاه و ملکه ی اسپانیا را متقاعد کند تا لوازم و پشتیبانی سیاسی لازم را برای حمایت از طرح او موسوم به «طرح هند شرقی» در اختیارش بگذارند. در نهایت، پیشنهاد او مورد تأیید دربار اسپانیا - یعنی وطن دوم او - قرار گرفت.
شاه فردیناند و ملکه ایزابلا(2) با حمایت و تأمین مالی سفر او موافقت کردند و کلمب در عوض، وعده کرد تا سرزمین ها و مردمانی را که کشف می کند، تحت سلطه ی پادشاهی اسپانیا قرار گیرند. کلمب قید کرد در قبال پاداش، سرپرستی سرزمین های تازه کشف شده به او و فرزندانش محول شود. کلمب چهار سفر انجام داد که حکایت کشف این مناطق و داستان زندگی او فراوان در هزاران کتاب و مقاله شرح داده شده و به ثبت رسیده است. آن چه که تاکنون درباره ی آن به درستی تحقیق و سندی در آن باره ثبت نشده، اعتقادات عمیق و انگیزه های مذهبی است که محرک او در پیشبرد طرح هند شرقی بوده است و همین اعتقادات و انگیزه ها است که در این جا نگرانی ما را بر می انگیزد، زیرا با مفهوم «جست و جوی صهیون» در فرهنگ غربی ارتباط دارد.
کلمب در نامه ها و خاطرات خود، افتخار و خشنودی اش را از ماجراجویی ها و سفرهای دریایی در گوشه و کنار دنیای شناخته شده بیان می کند. او هم چنین از مهارت هایش در مقام «امیر البحر» و دانش فراوانش در جغرافیا و نجوم و تمام علوم مورد نیاز در سفرهای طاقت فرسا به خود می بالد. با وجود این، تمام این مهارت ها و نقشه ها و کمک های مختلفی که در اختیار او بود، در درجه ی دوم قرار داشتند: انجیل و پیش گویی های متون مقدس و اعتقاد راسخ به این که خداوند او را وسیله ای برای تحقق این پیش گویی ها قرار داده است. او زمانی گفته بود «خداوند من را پیام آور آسمان و زمین جدیدی قرار داده است که ذات تعالی در کتاب مکاشفه ی یوحنا بعد از وحی به زبان اشعیای نبی درباره ی آن سخن می گوید. پروردگار به من نقطه ای را نشان داد که آن را بیابم».(3)
عامل اصلی که زندگی کلمب را تحت تأثیر قرار داده بود و انگیزه ی فعالیت های او به حساب می آمد - که در نامه ی خود به پادشاهی اسپانیا هم آن را بیان می کند - اشاعه ی نور انجیل در سراسر جهان و بسیج و فراخوان مردمان نو آیین به جنگی سرنوشت ساز علیه امپراتوری حضرت محمد(ص) بود.(4) از جمله اهداف نهایی او، «بازپس گیری» سرزمین مقدس، به خصوص اورشلیم، به منظور آمادگی برای بنا نهادن پادشاهی خداوند بود.(5) در واقع، طبق گزارش های کتاب راهنمای جشن هزاره، اعتقادات عمیق مذهبی اش به غیب گویی بود که به او این امکان را داد که فردیناند و ایزابلا را برای تأمین مالی طرح هند شرقی متقاعد کند.(6) این طرح اولین گام در پیش برد جنگ صلیبی جدیدی بود که به پادشاهی اسپانیا این امکان را می داد که سرزمین مقدس را «باز پس گیرد» و آیین مسیحیت را در آن جا دوباره رواج دهد. کلمب در سراسر زندگی اش تأکید می کرد که مشیت الهی همواره راهنمای اقدامات و تلاش های او بوده است.
در واقع، کلمب در پایان اولین سفرش در نامه ای به دربار اسپانیا به تاریخ پانزده فوریه ی 1792، بیان می کند که کتاب مقدس نقشه ی راه همیشگی او برای تحقق پیش گویی های الهی و بازسازی صهیون بوده است. این نامه پس از آن بارها چاپ و به بسیاری از زبان های اروپایی ترجمه شده است. کلمب در این نامه برنامه ی جهانی خود را «تسخیر جهان، اشاعه ی دین مسیحیت و بازپس گیری سرزمین مقدس و بیت المقدس» جمع بندی می کند.(7)
کلمب در خلال آخرین سفرش (1504-1502) در دفتر خاطرات خود می نویسد که ندای قدسی و تجسمی از خداوند را مشاهده کرده که او را به انجام مأموریت الهی توصیه می کند. این اعتقاد به مأموریت خدایی همان عاملی است که در کلمب انگیزه ای ایجاد می کند تا بی وقفه در پی تحقق طرح هند شرقی باشد. او می نویسد:
چه کسی به این نور شک دارد؛ نوری که دائم با نهایت شتاب، بدون لحظه ای درنگ من را ترغیب می نماید، همان نوری که به عمق وجود شما نیز رخنه می کند، همان طور که من نیز در معرض آن قرار دارم. در سفرم به هند شرقی خواست خداوند بزرگ بود که با معجزه ای بسیار آشکار تسلی خاطری به من و همراهانم داد تا سفر دیگری به اورشلیم داشته باشیم.(8)
برای درک اصالت و نیز اهمیت تلاش های تبلیغی کلمب و تعصب او به تحقق «پیش گویی ها» باید به خاطر داشت که فعالیت او قبل از نهضت پروتستان و تأکید حاصل از این نهضت بر پیش گویی های کتب عهد عتیق و اشتیاق به تبلیغ دین مسیح است. این تعصب و تفسیر تحت اللفظی از پیش گویی های متون مقدس، دلنو وست(9) را بر آن داشت تا کلمب را «با همه ی حقوق و امتیازات، افسانه ها و اساطیر و انتقادات وارد، اولین قهرمان آمریکایی» توصیف کند.(10)
کلمب در کنار مشغله ی ذهنی خود درباره ی بازسازی صهیون و تدارک برای پادشاهی آینده، ساکنان اولیه ی پیورتین در جهان جدید، کلیساهای آخرالزمان قرن نوزده، تشکیلات تبلیغی دین مسیح و طرح های عظیم آمریکا برای جهان معاصر را پیش بینی می کرد. در واقع، برنامه ی کلمب نقشه ی راهی برای فعالیت راست گرایان مسیحی در آمریکای کنونی است. در حقیقت، نسل های بعدی در آمریکا طرح های او را تأیید کردند: از پیشنهاد ساموئل سیوئل(11) در سال 1697 برای نامیدن کلمبیا به جای آمریکا، از سرود «کلمبیا! کلمبیا! به خود ببال» سربازان آمریکایی در جنگ استقلال گرفته تا توصیف رئیس جمهور ریگان از کلمب که در زمان امضای نیانیه ی روز کلمب» در سوم اکتبر 1988 او را «مبتکر رؤیای آمریکایی» نامید.
هم عصران کلمب تأیید می کنند که عوامل مذهبی انگیزه ی او برای اقدامات و ماجراجویی های طاقت فرسا بوده است. مثلاً فرزند او، فردیناند، دل مشغولی فوق العاده ی کلمب را نسبت به تحقق پیش گویی های مقدس تأیید می کند و پدرش را «در مورد موضوع های دینی بسیار سخت گیرتر از یک عضو فرقه ی مذهبی» توصیف می کند.(12) اسقف بارتولومه دلاس کاساس،(13)یکی از هم عصران او، با تحسین، اعتقاد عمیق و عبادات و اعترافات [اقرار به گناه در دین مسیح] پی در پی کلمب را بیان می کند. او هم چنین ادعاهای کلمب را در مورد رسالت الهی برای تحقق پیش گویی های مقدس ثبت کرده است. اسقف کاساس رسالت خدایی کلمب را به نشانه ی تأیید اظهار می کند و می گوید «اما از آن به بعد کاملاً روشن است که خداوند در آن زمان به این مرد کلیدهای دریاهای حیرت آور را اعطا نمود، او و نه هیچ شخص دیگری، رازگشای تاریکی است و از این رو، تمام افراد برای همیشه و تا زمانی که در فراسوی آن درهای باز شده به حیات خود ادامه می دهند. مدیون او خواهند بود».(14)
مطالعات اخیر از دوران زندگی کلمب، این جنبه های اعتقادی او را تأیید می کند. مثلاً ساموئل الیوت ماریسون(15) می نویسد «این نظر که خداوند او را وسیله ای برای اشاعه ی نور مسیحیت قرار داده است. بسیار محکم تر از نظری است که کلمب را در جست و جوی شهرت و ثروت می داند».(16) کی بریگم(17) نیز این نظر را مطرح می کند که کلمب می دانست خداوند چه امری را برای او مقدر کرده تا در طرح خود برای جهان محقق کند.(18) کلمب بعد از آخرین سفرش طی نامه ای به پادشاهی اسپانیا پیشنهاد می کند که ایشان بهترین راهنما برای رهبری «پنجمین جنگ صلیبی» خواهند بود. او می افزاید:
همان گونه که خداوند در چهاردهمین سرود مذهبی از زبان پیامبرش بیان می نماید، اورشلیم و کوه صهیون به دست مسیحیان بازسازی خواهد شد. آبه ژوئاکین(19) می گوید که این کار به دست فردی از اسپانیا صورت خواهد گرفت. سنت جروم(20) راه به انجام رساندن آن را به زنی مقدس نشان می دهد و امپراتور چین زمانی مردان حکیمی را احضار می کند تا آیین دین مسیح را به او تعلیم دهند. چه کسی خود را برای انجام این کار پیشنهاد خواهد کرد؟ اگر قرار باشد که هر کسی این کار را انجام دهد، من به نام خدا این کار را تقبل خواهم نمود تا پیام را بدون ترس برای او ابلاغ نمایم، به شرط آن که شاه اجازه دهند تا به اسپانیا بازگردم.(21)
مأموریت الهی که کلمب در این نامه و در دفتر وقایع روزنه ای خود به طور ضمنی به آن اشاره می کند، از طریق الهام روح القدس به ذهن او خطور کرده است که می گوید «خداوند نام تو را در سراسر جهان مشهور خواهد نمود و اقیانوس هایی را در برابر تو خواهد گشود که برای دیگران بسته بوده است».(22) کلمب اغلب برای اثبات این ادعا سرود مذهبی 2: بند 6-8 را نقل می کرد:
تا آن زمان شاهِ خود را بر بالای کوه مقدس صهیون قرار داده ام، فرمانی را بیان خواهم نمود که خداوند به من ابلاغ نموده است؛
تو فرزند من هستی، در چنین روزی تو را خلق کرده ام.
از من بخواه، و من به تو کافری را خواهم داد که میراث بر تو باشد و بیش ترین بخش های زمین را به مالکیت تو درآورم.
در دوران حیات کلمب اروپا شاهد حوادث متعددی بود که مهم ترین آن فتح شبه جزیره ی ایبریا(23) توسط اروپایی ها و اخراج مسلمانان و یهودیان از این شبه جزیره بود. طبق گفته های کلمب، سال 1491 حقیقتاً «سال شگفت آوری» بود، زیرا این حوادث نشانه هایی از تحقق پیش گویی های کتاب مقدس به حساب می آمد. این رویدادها «نشانه های دوران» بودند و کلمب و بسیاری از هم عصرانش دست خدا را در انجام این حوادث دخیل می دانستند؛ حوادثی که طرح کلی خداوند برای این عالم تصور می باشد. کلمب هم چنین دست خدا را در جلوس فردیناند و ایزابلا به تخت پادشاهی اسپانیا دخیل می دانست. برای این که آبه ژوئاکین از فیوری(24) پیش بینی کرده بود که بازپس گیری سرزمین مقدس به دست فردی اسپانیایی صورت خواهد گرفت. اگر پادشاهی اسپانیا برای قبول این مأموریت که کلمب پیشنهاد کرده بود، تمایل داشت، کلمب حاضر بود تا ارتشی متشکل از هزار سواره نظام و پنجاه هزار سرباز تدارک ببیند. کلمب به آن ها می گفت «اگر با ایمان باشید، پیروزی از آن شماست».
کلمب خود را با حضرت داوود(ع) قیاس می کرد. درست همان طور که حضرت داوود(ع) ثروت عظیم پدرش حضرت سلیمان(ع) را برای ساخت معبد [بیت المقدس] استفاده کرد، کلمب هم می خواست تا آخرین جنگ صلیبی را برای آزادی سازی اورشلیم و بازسازی معبد، تأمین مالی و هدایت کند. کلمب می گفت که حضرت مسیح موعود(ع) از آن معبد بر قلمروی پادشاهی حکومت خواهد کرد و از این رو «جهان جدید،(25) جهان عتیق را یعنی همان شهر حضرت داوود را رها خواهد نمود».(26)
کلمب به حدی در مورد نقش خود در طرح خداوند مطمئن بود که در اواخر عمرش درباره ی موفقیت اولین سفرش به پادشاهی اسپانیا می نویسد:
شش سال از عمرم را در دربار باشکوه شما گذراندم. درباره ی این موضوع با بسیاری از افراد با نفوذ و صاحب علم و معرفت بحث کردم. سرانجام آن ها به این نتیجه رسیدند که بحث درباره ی این موضوع بی فایده است، پس علاقه ی خود را نسبت به آن از دست دادند، به رغم این که بعدها معلوم شد حدوث این پیش آمدها را منجی مان عیسی مسیح(ع) پیش بینی کرده بود و پیش تر نیز از زبان پیامبر مقدس خدا اعلام شده بود... قبلاً نیز گفته ام که دلیل و برهان، ریاضیات و نقشه های جهان، در انجام دادن طرح هند شرقی هیچ کاربردی برای من نداشته اند. آن چه که اشعیای نبی فرموده بود، به طور کامل تحقق یافت.(27)
کلمب در تنها کتابش (ناتمام) اعتقادات و مأموریت مقدس خود را مفصل شرح می دهد. او عنوانی چشم گیر را برای کتاب خود انتخاب کرده بود؛ کتاب پیش گویی ها. کلمب با اقتباس از عنوان آخرین کتاب از کتب عهد جدید مسیحیان که اصولاً ماهیتی پیش گویانه دارد - بسیاری از متون کتاب مقدس را گردآوری می کند تا ادعای خود مبنی بر مأموریت خدایی را اثبات کند. کلمب این کتاب را برای پادشاه اسپانیا می فرستد و در ضمن نامه ای از آن ها می خواهد تا در مورد پیش گویی هایی که در این کتاب ذکر کرده است، تعمق نمایند، به خصوص آن بخش های مربوط به نوکیشی کفار و بازپس گیری سرزمین مقدس. طبق گفته های دلنو وست:
شیفتگی کریستف کلمب به تفسیر پیش گویانه از حوادث، زمینه را برای معادشناسی جهان جدید فراهم می آورد... او به این نتیجه می رسد که کشفیات او به خواست خدا صورت گرفته است و بخشی از برنامه ی وسیع تری است که منتهی به آخرین مجموعه از حوادث تاریخی می شود، از جمله بازپس گیری اورشلیم، بازسازی معبد [بیت المقدس] و رستگاری تمام یهودیان، کفار و مشرکان.(28)
این اعتقادات راسخ به طرح الهی و ایفای نقش کلمب در این طرح، مقدمه ای برای یکی از محکم ترین عوامل شکل دهنده ی فرهنگ آمریکایی است: سنت یهودی - مسیحی و جست و جوی صهیون. کلمب طی نامه ای خطاب به استاد شاهزاده جان اسپانیا، اهمیت این مأموریت و سرنوشت ساز بودن روز دوازدهم اکتبر 1492 [روزی که خدمه ی او در اولین سفر خود این سرزمین را کشف کردند] را در یک بند خلاصه می کند «خداوند من را پیام آور آسمان و زمین جدیدی قرار داده است که ذات تعالی در کتاب مکاشفه ی یوحنا بعد از وحی به زبان اشعیای نبی درباره ی آن سخن می گوید. پروردگار به من نقطه ای را نشان داد که آن را بیابم».(29)
مسائل دنیوی شاید تا حدی اشتیاق کریستف کلمب را برای کشف مسیر غربی به مشرق زمین برانگیخته بود. با وجود این، نظریات جدید و نیز اظهارات بی شمار کلمب اثبات می کند که هدف او در درجه ی اول، ایفای نقش اصلی در بازپس گیری سرزمین مقدس و تدارک برای سلطنت هزار ساله ی حضرت مسیح بوده است.
با توجه به این موضوع، کلمب فانوس دریایی تلقی می شود که به طور تصادفی در عصر جدید جای می گیرد و نسل های بعدی آمریکا از او هم چون الگویی برای تحقق همان هدف استفاده می کنند.
پی نوشت ها :
1.Christopher Columbus
2.Ferdinand & Isabella
3. کوین ای. میلر [Kevin A. Miller]، چرا کلمب به سفر دریایی رفت؟، کریستین هیستوری [Christian History]، شماره ی 35، جلد 11، شماره ی 3 (1992)، صفحه ی 3.
4. دیوید برند، یوجین دی. خنووس و فارست مک دونالد [David Burner, Eugene D. Genovese, Forrest McDonald] مردم آمریکا (سنت جیمز [St. James]، نیویورک: نشر Revisionary، 1980)، صفحه ی 23.
5. جی براین هارلی [J. Brian Harley]، نقشه هایی از رویارویی آمریکا (میلواکی، ویسکانسین: نشر دانشگاه ویسکانسین، 1990)، صفحه ی 5.
6. رابرت کلوز، رابرت هوساک و ریچارد پیرارد [Robert Clouse, Robert Hosack, Richard Pierard]، راهنمای هزاره ی جدید (گراند رپیدز [Grand Rapids]، میشیگان: Baker Books، 1999)، صفحه ی 87 همچنین دانش، مذهب و طرح هند شرقی کلمب، اثر پائولین موفیت واتز [Pauline Moffitt Watts]، جلد 5، شماره ی 4 (بهار 1991)، صفحه ی 102 را ببینید.
7. هارلی، 1990، صفحه ی 29.
8. به نقل از کتاب دانش، مذهب و طرح هند شرقی کلمب، اثر واتز، صفحه ی 6.
9.Delno West
10. کلمب و دنیای او، اثر دلنو سی. وست [Delno C. West]، در گزارش اولین همایش سان سالوادور [San Salvador]، فوریه ی 1986، صفحه ی 1.
11.Samuel Sewall
12. میلر، چرا کلمب به سفر دریایی رفت؟، صفحه ی 3.
13.Bartolome delas Casas
14. به نقل از کلمب و دنیای او، صفحه ی 6.
15.Samuel Eliot Morrison
16.ساموئل الیوت موریسون [Samuel Eliot Morrison]، دریاسالار اقیانوس ها: زندگی کریستف کلمب (بوستون، ماساچوست: Little Brown، 1942)، صفحه ی 28.
17.Kay Brigham
18. به نقل از چرا کلمب به سفر دریایی رفت؟، صفحه ی 12.
19.Abbe Joaquim
20.Saint Jerome
21. دانش، مذهب و طرح هند شرقی کلمب، صفحه ی 6.
22. به نقل از کلمب و دنیای او، صفحه ی 6.
23.Iberian Peninsula؛ شبه جزیره ای در جنوب غربی اروپا، اسپانیا و پرتغال کنونی.-م.
24.Fiory
25. منظور آمریکا
26. جی. سی. کامینز [J. S. Cummins]، کریستف کلمب: رؤیایی مجاهدگونه، و سروس دئی [Servus Dei]، مطالعات اسپانیایی از قرون وسطا (لندن: تامسیس [Tamsis]، 1976)، صفحه ی 45.
27. به نقل از چرا کلمب به سفر دریایی رفت؟ صفحه ی 12.
28. دلنو سی. وست، نظرات قرون وسطایی از رسالت آخرالزمان و اولین فرانسیسی ها [طرفداران فرقه ی فرانسیسی.-م] در مکزیک، قاره ی آمریکا، جلد 45، شماره ی 3، ژانویه ی 1989، صفحه ی 293.
29. دلنو سی. وست، نظرات قرون وسطایی از رسالت آخرالزمان و اولین فرانسیسی ها [طرفداران فرقه ی فرانسیسی.-م] در مکزیک، قاره ی آمریکا، جلد 45، شماره ی 3، ژانویه ی 1989، صفحه ی 303.
