تأثیر ویژگی های فردی زنان بر مشارکت سیاسی آنها (با تأکید بر انتخابات دوم خرداد)

طرح مسأله و بیان موضوع

مشارکت های سیاسی و اجتماعی که با حضور اقشار و گروه های مختلف صورت می پذیرد حضور هر یک از گروه ها را به تنهایی با اهمیت می سازد و بررسی علل و انگیزه های حضور هر قشر را مهم می نمایاند. چرا که حذف هر یک می تواند، نتیجه را به گونه ای دیگر نمایان سازد. زمانی حق رأی تنها متعلق به مردان ثروتمند بود و پس از آن تمامی مردان، حق شرکت در انتخابات را پیدا کردند. بعد از قرن ها مبارزات متمادی و پی گیر برخی زنان معترض بودند که اجازه یافتند در انتخابات شرکت کنند. البته مسأله مشارکت زنان و اعطای حق رأی به آنها و پیامد آن، شرکت در صحنه سیاسی، در غرب نتیجه - تا حدی - منطقی مراحل تاریخی است که پس از رنسانس و انقلاب صنعتی پشت سر گذاشته شد. حقوق انسانی زن (Human Rights of Women) که حق مشارکت سیاسی نیز جزیی از آن است در اعلامیه های حقوق شهروندی مردان به رسمیت شناخته شد. در پاسخ به این اعلامیه، المپ دو گوژ (ilym de gouge) در 1971، اعلامیه حقوق زن و شهروند را منتشر کرد. وی در این اعلامیه نوشت: همچنان که زنان حق دارند، بالای چوبه دار بروند، به همین سان نیز حق دارند که بالای سکوی خطابه بروند. البته این اعلامیه هرگز به طور رسمی تصویب نشد و فقط به عنوان یک اعلامیه نمادین، باقی ماند. وی این اعلامیه را به ماری آنتوانت، ملکه ی فرانسه داد. هر چند حرکت وی در آن زمان هیچ اثری نداشت، ولی مقدمه ای برای اقدامات بعدی شد. در انگلستان جنبش هایی در سال های 1792 و 1848 صورت گرفت و اولین بار کمیته حق رأی زنان در سال 1865 تشکیل شد.
در فرانسه اتحادیه حقوق زنان در 1876 تأسیس گردید. جنبش های زنان اغلب با برخورد وحشیانه پلیس مواجه شد،‌ اما نتیجه، انجام اصلاحات در قانون اساسی و اعطای حق رأی مساوی بود.
به هر حال جنبش مشارکت سیاسی زنان به تدریج به نتایجی رسید. اولین کشوری که به زنان حق رأی اعطا کرد زلاندنو (1895) بود. حق رأی سیاسی زنان از اوایل قرن بیستم در کشورهای اروپایی مورد شناسایی قرار گرفت و سپس به سراسر دنیا گسترش یافت. (مصفا، 1375: 56)
در ایران مشارکت سیاسی زنان و مقام هایی که کسبی کرده اند، همواره تابعی از موقعیت عصر خود بوده است. اما پیشینه واکنش به وضعیت سنتی زنان به اواخر قرن نوزدهم و به ویژه جنبش مشروطیت باز می گردد. تاریخ بیداری واقعی زنان را در ایران می توان از این تاریخ دانست. روشنفکران عصر مشروطه از وضعیت تحقیرآمیز زنان و سلطه مردان انتقاد می کردند. اولین شب نامه مخصوص زنان در اوایل دوره ی مشروطیت منتشر شد. گسترش مدارس دخترانه از فعالیت های دیگر زنان این دوره است.
از ابتدای شکل گیری انقلاب اسلامی در ایران، با سه نوع مشارکت سیاسی زنان روبرو هستیم، که می تواند زوایای یک مثلث را تشکیل دهد.
در هر یک از این اشکال مشارکت در داخل و خارج کشور عوامل اجتماعی و فردی بسیاری دخیل بوده اند. هر یک از اشکال مشارکت در اثر تلفیق نسبت های مختلفی از این عوامل بوجود آمده اند. البته به علت فردگرایی موجود در جامعه (که در اثر اجتماعی شدن کمتر زنان، بیشتر است) و رتبه آخری که زنان به خود در مقایسه با گروه های دیگر اجتماعی می دهند، می توان گفت که عوامل فردی تأثیر بیشتری در مشارکت های مذکور داشته اند. (دو ادعای فوق در تحقیق بررسی خواهند شد). ویژگی های فردی برخی با روش های پرسشنامه و تحقیق میدانی قابل سنجش و استخراج هستند.
با توجه به اشکال مشارکتی که ذکر شد، مشارکت در انتخابات یکی از اشکال مشارکت مدرن است مشارکت وسیع در انتخابات نشانه گذشتن زنان از عرصه سنتی و ورود به عرصه مدرن است. در عین حال، بسیاری از زنان، این دو عرصه را تلفیق کردند و در هر دو عرصه حضور پیدا کردند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی انتخابات زیادی در کشور برگزار شده است و تعداد زیادی از زنان در آنها شرکت کرده اند، ولی می توان مهمترین و قابل توجه ترین انتخابات را انتخابات هفتمین دوره ریاست جمهوری دانست که در دوم خرداد سال 76 برگزار شد. (به جهت تنوع کاندیداها و تعداد شرکت کنندگان) در این انتخابات، زنان از گروه هایی بودند که به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران حضور قابل توجه و گسترده ای داشتند و توانستند نتیجه را آن چنان که مطلوبشان بود، رقم بزنند. حال چه عواملی مشارکت سیاسی زنان را در سطوح گوناگون و در سطحی مانند انتخابات تغییر می دهد؟ کلی ترین عاملی که می توان در نظر گرفت شرایط فرهنگی، اجتماعی و ساختار جامعه است.
اینکه فرهنگ سیاسی و عمومی جامعه تا چه حد افراد را تشویق به مشارکت می کند. عامل دیگر اینکه خصوصیات و ویژگی های فردی است. افراد برون گرا، مشارکت جو و معترض و افراد متأهل بیشتر راغب مشارکت سیاسی هستند. تحصیلات، منافع و خواسته های گروهی و صنفی نیز عامل دیگری است.
عواملی مانند رضایت یا عدم رضایت از وضع موجود، اعتقاد به امکان تأثیرگذاری شرایط اجتماعی، آگاهی، مهم تلقی کردن انتخابات و... همه از عوامل مؤثر بر شرکت افراد در انتخابات هستند. تصور فرد از جمع جبری پاداش ها و مضراتی که از مشارکت نصیب او خواهد شد نیز عامل مهمی است.
اما آنچه در این تحقیق در پی آن بوده ایم، که خواسته های فردی و ویژگی های فردی را که بر مشارکت سیاسی اثر می گذارند بیابیم. با توجه به این مطالب سؤالی که در پی پاسخ به آن هستیم از این قرار است: چه ویژگی های فردی مشارکت زنان را در انتخابات دوم خرداد 76 به طور خاص افزایش دادند؟

اهمیت و ضرورت هدف تحقیق

مشارکت سیاسی زنان از حقوق اولیه آنها و از لوازم و نتایج توسعه همه جانبه است. اهمیت پرداختن به این موضوع از این جهت است که نتایج مطالعات توسعه نیافتگی مشخص کرده است که: گره کارها، به نوعی با عدم توجه به نقش زنان در تصمیم گیری ها ارتباط دارد که این خود، مسأله مشارکت سیاسی را مطرح می سازد. (مصفا، 1375: 8) زنان نیمی از جامعه را تشکیل می دهند و اعمال نظر و یا عدم اعمال نظر آنان در تصمیم گیری ها، نمایانگر حضور یا عدم حضور نیمی از جامعه در سیاست گذاریهاست.
بررسی عوامل فردی مؤثر بر مشارکت سیاسی زنان، عوامل مؤثر بر مشارکت نیمی از جامعه را مشخص می سازد و شناسایی و دسته بندی این عوامل، ساخت درون گروهی زنان را مشخص خواهد کرد. همچنین مشخصات فردی زنان مشارکت جو و تقویت این ویژگی ها، مشارکت زنان را افزایش خواهد داد و نهایتاً نقش آنها را در فعالیت های سیاسی عمیق تر و همه جانبه تر خواهد ساخت.
به هر حال مشارکت سیاسی از حقوق طبیعی و اولیه انسانهاست و از لوازم اجتناب ناپذیر مسیری که کشور ما در آن گام نهاده است: مسیر «توسعه همه جانبه».

اهداف تحقیق

- مطالعه موضوع مشارکت سیاسی زنان
- شناخت ویژگی فردی که منجر به عمل اجتماعی (مشارکت سیاسی) می شوند.
- تجزیه و تحلیل مشارکت سیاسی زنان در انتخابات دوم خرداد

ادبیات موضوع

1- پایان نامه خانم زهرا شجاعی در مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی سال 1372، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران.

موضوع: مشارکت سیاسی زنان در ایران

ایشان به بررسی مشارکت سیاسی زنان در دوران قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته است. فرض اصلی تحقیق ایشان این است که، نقش گروه الیت زنان در مشارکت سیاسی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی کاهش یافته ولی نقش توده زنان در مشارکت سیاسی افزایش پیدا کرده است.
تعداد و درصد نمایندگان زن به عنوان گروه الیت در دوره های مختلف مجلس بررسی شده اند.
2- کتاب خانم نسرین مصفا با عنوان «مشارکت سیاسی زنان در ایران» معنای مشارکت سیاسی، الگوی مناسب مشارکت سیاسی در نظریات توسعه سیاسی، اقدامات بین المللی و عوامل محیط بین المللی مؤثر در افزایش مشارکت سیاسی زنان از موضوعات مورد بحث در این کتاب هستند.
در فصلی دیگر مشارکت سیاسی زنان به طور خاص در ایران بررسی شده است و ویژگی های این نوع مشارکت بررسی شده است.
3- کتاب خانم هبه رئوف با عنوان «مشارکت سیاسی زن، دیدگاهی اسلامی» ترجمه شده توسط آقای محسن آرمین.
این کتاب با دیدگاهی فقهی - معرفتی به بحث در مورد مشارکت سیاسی زنان پرداخته است. و سعی دارد تا دیدگاه اسلام را در این مورد بررسی کند.
نویسنده به طور مبسوط و مفصل در مورد خانواده بحث می کند و نهایتاً به این نتیجه می رسد که ساخت نگرش اسلام به زن، مبتنی بر مفهوم استخلاف و صلاحیت سیاسی اوست و فعالیت سیاسی به زن واجبی شرطی است. از نظر نویسنده خروج است اسلامی از حالت سقوط تمدنی کنونی جز با مشارکت فعالانه زن در اصلاح و توسعه امکان پذیر نیست. (رئوف 1377: 228).

چارچوب نظری

اولسن (Olson) معتقد است، مشارکت ممکن است نیازهایی را برآورده سازد که در این میان نیازهای روانی آشکارتر از همه است (راش 1377: 141)
«میرات» (Milbrath) و گوئل (Goel) ضمن توضیح و تشریح نظریات خود چند نکته را در این مورد بیان می دارند.
هر چه فرد بیشتر در معرض انگیزه های سیاسی قرار داشته باشد، احتمال مشارکت سیاسی بیشتر است. محیط یا زمینه سیاسی نیز مهم است، از این نظر که فرهنگ سیاسی، ممکن است مشارکت و شکل یا شکل های مشارکت را که مناسب تلقی می گردد تشویق کند یا برعکس مشوق مشارکت نباشد.
بنابراین «قواعد بازی» مانند حق رأی در انتخابات، فراوانی انتخابات، تعداد مقامات سیاسی مورد انتخاب، نگرش ها نسبت به اجتماعات و تظاهرات خیابانی و دامنه و ماهیت احزاب سیاسی و گروه های فشار، همه متغیرهای مهمی هستند. (راش، 1377: 135).
همچنین این دو معتقدند که میان میزان مشارکت سیاسی و این احساس که می توان در سیاست ها اثر گذاشت، همبستگی قوی وجود دارد. (راش، 1377: 141).
به نظر «لیپست» (Lipset) گروه های بیشتر از گروه های دیگر رأی می دهند.
55-35 ساله ها بیش از جوانان و پیران، متأهلین بیش از مجردین، مردان بیش از زنان و... (موسوی، 1377: 42-41)
لوین (Levin) در نظریه خود، صور آسیب شناختی مشارکت را توضیح می دهد:
او برای تشریح این وضعیت از مفهوم بیگانگی سیاسی استفاده می کند. اقسام بیگانگی که او در نظر می گیرد، عبارت است از احساس بی قدرتی سیاسی، بی معنی بودن سیاسی، بیگانه شدن نسبت به فعالیت سیاسی و بی هنجاری سیاسی، احساس بی قدرتی سیاسی، اعتقاد فرد به این است که عمل او تأثیری بر تعیین سیر وقایع سیاسی ندارد.
فردی که احساس بی قدرتی می کند از طریق مکانیزم های خودآگاه یا ناخودآگاه می کوشد، احساس ناخوشایند سرخوردگی، یأس یا اضطراب خود را تخفیف دهد.
این مکانیزم ها معمولاً چند شکل دارد:
1- در مواردی فرد می کوشد با ارزیابی واقع گرایانه اوضاع اجتماعی و سیاسی در جهت اصلاح و تغییر آن بکوشد که این نوع واکنش، فعالیت عقلانی است.
2- در مواردی فرد فراکنی کرده و خشم و نفرت خود را متوجه گروهی می کند که به اعتقاد او مشغول توطئه برای کسب سهم دائماً فزاینده ای از منابع و قدرت در جامعه است.
3- یگانه انگاری با یک ناجی قدرتمند، در این حالت فرد می کوشد با پذیرش و جذب نگرش ها، اعتقادات و اعمال فردی که او را قدرتمند و نجات دهنده می پندارد، بر احساس بی قدرتی غلبه کند.
به اعتقاد لوین با بالا رفتن سن، بیگانگی سیاسی افزایش می یابد. همچنین او توضیح می دهد که بیگانگی سیاسی، لزوماً منجر به کناره گیری نمی شود، بلکه فقط از خود بیگانگی سیاسی، حالت خاصی از بی قدرتی و بی معنایی ممکن است، باعث کناره گیری شوند.
از سوی دیگر بیگانگی سیاسی یا مفهوم روانی - اجتماعی است و نمی توان بدون توجه به شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خاص جوامع مختلف آن برای توضیح رفتار سیاسی افراد، مورد استفاده قرار داد. (موسوی، 1377: 60-55).
افراد برون گرا، مشارکت جو و معترض، و افراد متأهل بیشتر راغب مشارکت سیاسی هستند و اجتماعی تر. موقعیت اجتماعی که با میزان تحصیلات، محل سکونت، طبقه و قومیت سنجیده می شود به طور قابل ملاحظه ای در مشارکت تأثیر می گذارد.

روش تحقیق

تعریف مفاهیم

- از مشارکت سیاسی تعاریف متعددی ارایه شده است که به ذکر برخی از آنها می پردازیم:
- درگیر شدن فرد در سطوح مختلف فعالیت در نظام سیاسی از عدم درگیری تا داشتن مقام رسمی سیاسی (راش، 1377: 123).
- تقبل آگاهانه انجام امری در شکل همکاری با میل و رغبت و نیاز، با هدف بهبود زندگی اجتماعی. (محسنی تبریزی، 1375: 92).
درگیری فکری و احساسی یک شخص در یک وضعیت گروهی، که این درگیری، شخص را تشویق می کند که به هدف هایی کمک کند و در مسئولیت آنها سهیم باشد. (آبر کرامبی، 1376: 286).
- رفتاری که اثر می گذارد یا قصد تأثیرگذاری بر نتایج حکومتی را دارد.
(Millbrath,1981:201)
با توجه به تعاریف ذکر شده، تعریفی که برای این تحقیق ارایه داده ایم عبارت است از: درگیری ارادی، احساسی و عملی یک فرد در سطوح مختلف فعالیت سیاسی به منظور تأثیرگذاری بر نتایج حکومتی که بارزترین شکل آن، «رأی دادن» است.
ویژگی های فردی: خصوصیاتی که فرد در اثر تربیت در محیطی خاص و اخذ خصوصیات ژنتیکی داراست. این ویژگی ها موجب بروز رفتارهای خاص در موقعیت های متفاوت می شوند.

جامعه آماری و حجم نمونه

جامعه آماری این تحقیق زنان ساکن در مناطق 22 گانه شهر تهران بوده اند. زنانی که در زمان انجام تحقیق سال (1378) بالای 17 سال سن داشته اند. این شرط به این دلیل گذاشته شد که زنانی باید در نمونه جا می گرفتند که در خرداد 76 حداقل 15 سال سن داشته و حق شرکت در انتخابات را داشته اند. این آمار از اطلاعات جمع آوری شده در مرکز آمار، در سرشماری سال 1375 بدست آمد.
برای انتخاب حجم نمونه، «وضعیت اقتصادی - اجتماعی» را به طور تقریبی در نظر گرفتیم و از مناطق بالا، متوسط و پائین شهر، از هر کدام یک منطقه را در نظر گرفتیم. این مناطق به شکل تصادفی از روی نقشه انتخاب شدند. از میان مناطق بالا، منطقه 3، متوسط منطقه 13 و از میان مناطق پائین، منطقه 16 در نمونه جای گرفتند. سپس با استفاده از فرمول تعداد 298 نفر به عنوان نمونه از این مناطق انتخاب شدند: (ساروخانی، 1377: 135)
سپس با استفاده از فرمول دیگری و با در نظر گرفتن جمعیت هر منطقه، تعداد نمونه به تفکیک مناطق بدست آمد.
با استفاده از فرمول اول 277 نفر حجم در نمونه جای گرفتند برای بالا بردن دقت کار، 22 نفر به حجم نمونه اضافه شدند و در انتها 298 پرسشنامه قابل استفاده و استخراج تشخیص داده شدند.
نمونه ها با روش تصادفی ساده انتخاب شدند.

روش گردآوری داده ها و تکنیک تحلیل داده ها

در مطالعه اکتشافی و بررسی موضوع از روش اسنادی استفاده شد و طی آن مطالب مربوط به مشارکت سیاسی، انتخابات دوم خرداد و مطالبی مربوط به روش تحقیق مطالعه شدند.
مباحث نظری نیز در این قسمت مطالعه و گردآوری شدند.
در مرحله بعد که دوم خرداد و مشارکت سیاسی زنان به طور تجربی مورد مطالعه قرار گرفت از روش پیمایش استفاده شد. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شدند داده ها پس از استخراج با استفاده از برنامه Spss پردازش شدند و نهایتاً در قالب جداول یک بعدی و دو بعدی تجزیه و تحلیل شدند و ضرایب همبستگی میان متغیرها مشخص گردید و تحلیل نهایی صورت گرفت.

بررسی فرضیات تحقیق

- نوع آگاهی زنان بر مشارکت بیشتر آنها اثر داشت.
مشارکت و نوع آگاهی پاسخگویان (درصد)

مشارکت نوع آگاهی	مشارکت	عدم مشارکت	جمع
عقلانی	3/90 48	7/9 3/28	100
احساسی	9/79 52	1/20 7/71	100
جمع	100	100
فراوانی	252	46	289

0/14= Phi 0/01= Sig 1=D.F. 6/36=X2
0/01 = Sig،‌ ارتباط میان دو متغیر را تأیید می کند.
اما با توجه به 0/1 = Phi شدت همبستگی میان دو نفر متغیر کم است. افرادی که آگاهی عقلانی آنها بیشتر بوده است و یا به عبارت دیگر، به مطالب سیاسی، اجتماعی و فرهنگی علاقه بیشتری داشته اند، نسبت به افرادی که آگاهی احساسی داشته اند و به مطالب طنز و تفریح و ورزشی علاقه نشان داده اند، مشارکت بیشتری داشته اند.
- زنانی با تحصیلات بالا مشارکت سیاسی بیشتری در انتخابات داشتند.
مشارکت پاسخگویان و میزان تحصیلات (درصد)

مشارکت میزان تحصیلات	مشارکت	عدم مشارکت	جمع
ابتدایی و بیسواد	6/69 4/6	4/30 9/15	100
راهنمایی	7/86 7/20	3/13 2/18	100
دبیرستان و دیپلم	3/85 6/48	7/14 7/47	100
دانشگاهی	4/88 3/24	6/11 2/18	100
جمع	100	100
فراوانی	251	44	295

0/13 = V 0/2= Sig 3=D.F. 4/3=X2
میان میزان تحصیلات و مشارکت رابطه معنی داری وجود ندارد. (0/2=Sig) با توجه به اینکه میان نوع آگاهی افراد و مشارکت بیشتر رابطه برقرار است، می توان گفت، تحصیلات به خودی خود، موجب افزایش مشارکت زنان نمی شود، بلکه علاقه و آگاهی عمومی آنها، متغیر مهمتری است.
- زنان جوان بیشتر در انتخابات شرکت کردند.
مشارکت پاسخگویان و سن (درصد)

مشارکت گروه های سنی	مشارکت	عدم مشارکت	جمع
نوجوانان	7/66 4	3/33 9/10	100
جوان	1/91 4/44	9/8 9/ 23	100
میانسال	2/86 1/42	8/13 / 37	100
بزرگسال	9/64 5/9	1/35 3/28	100
جمع	100	100
فروانی	252	46	298

0/2= V 0/000= Sig 3=D.F. 16/4=X2
در این جدول افراد زیر 18 سال نوجوان، 29-19 ساله جوان، 49-30 میانسال و 50 و بیشتر بزرگسال فرض شده اند.
رابطه میان جوان بودن و مشارکت تأیید می شود. بنابراین فرضیه مشارکت بیشتر در صورت جوان بودن به اثبات می رسد. (0/000=Sig)
- زنان متأهل بیشتر در انتخابات شرکت کردند.
مشارکت پاسخگویان و وضعیت تأهل (درصد)

مشارکت وضعیت تأهل	مشارکت	عدم مشارکت	جمع
مجرد	86 3/29	14 1/26	100
متأهل	6/85 3/68	4/14 63	100
بدون همسر در اثر فوت یا طلاق	5/54 4/2	5/45 9/10
جمع	1/226 100	9/73 100	100
فراوانی	252	46	298

0/16 = Phi 0/05= Sig 2=D.F. 5/84=X2
وضعیت تأهل زنان در مشارکت آنها تأثیر داشته است. بنابراین فرضیه ارتباط وضعیت تأهل و مشارکت تأیید می شود.
68/3 درصد از پاسخگویانی که در انتخابات شرکت کرده اند، متأهل هستند.
- زنانی که اهمیت دوم خرداد را بیش از سایر انتخابات می دانستند مشارکت بیشتری داشتند.
مشارکت و تصور از میزان اهمیت انتخابات دوم خرداد (درصد)

مشارکت اهمیت انتخابات 2 خرداد	مشارکت	عدم مشارکت	جمع
بیشتر اهمیت داشت	1/94 4/64	9/5 9/23	100
تفاوتی نداشت	4/72 2/28	6/27 7/58	100
کمتر اهمیت داشت	9/42 4/2	1/57 4/17	100
جمع	100	100
فراوانی	252	46	298

0/38 = Phi 0/0000= Sig 2=D.F. 42/59=X2
میان تصور زنان از اهمیت انتخابات دوم خرداد و میزان مشارکت آنان رابطه معنی داری وجود دارد. بنابراین فرضیه اثبات می شود و شدت همبستگی میان متغیرها نسبتاً بالاست: 3=Phi
- زنانی که تأثیر رأی خود را در نتیجه انتخابات بیشتر مؤثر می دیدند، مشارکت سیاسی داشتند.
مشارکت و تصور از میزان تأثیر رأی در انتخابات (درصد)

وضعیت مشارکت میزان تأثیر رأی	مشارکت	عدم مشارکت	جمع
خیلی زیاد و زیاد	95 53	5 7/16	100
تا حدی	3/86 7/32	7/13 31	100
کم و خیلی کم	1/62 3/14	9/37 4/52	100
جمع	0 100	100
فراوانی	293	5	298

0/3 = Phi 0/0000= Sig 2=D.F. 32/4=X2
میان امکان تأثیرگذاری در انتخابات و مشارکت پاسخگویان همبستگی وجود دارد و شدت آن نیز نسبتاً بالاست (0/3 = Phi) بنابراین فرضیه اثبات می شود و بین دو متغیر ارتباط معنی داری وجود دارد.
- تلقی زنان از جایگاه اجتماعی شان (در مقایسه با سایر گروه ها) تأثیری در مشارکت آنها نداشته است.
مشارکت و تلقی از جایگاه خود نسبت به مردان (درصد)

وضعیت مشارکت تلقی از جایگاه خود	مشارکت	عدم مشارکت	جمع
زنان	1/91 1/17	9/8 3/9	100 4/26
مردان	6/83 9/82	4/16 7/90	100 6/173
جمع	7/174 100	3/25 100
فراوانی	240	43	283

0/07= Phi 0/4= Sig 1=D.F. 1/8=X2
توجه به جدول نشان می دهد که تلقی زنان از تأثیرگذاری و جایگاه خودشان در اجتماع نسبت به مردان تأثیر در مشارکت آنها نداشته است و به عبارت دیگر بین این دو متغیر رابطه ی معنی داری دیده نمی شود. بنابراین فرضیه ی «تلقی زنان از جایگاه اجتماعی خود، در مقایسه با سایر گروه ها، تأثیری در مشارکت سیاسی آنها نداشته است» تأیید می شود.
بدین ترتیب با اینکه زنان، تأثیر خود را در فعالیت های اجتماعی، کمتر از سایر گروه ها می دانند، به مشارکت علاقمندند. البته به نظر می رسد این مطلب در میان زنان توده بیشتر صادق باشد.
0/2=Sig نیز ارتباط بین دو متغیر را بی معنی نشان می دهد.

نتیجه گیری

1- زنان جامعه به شدت فردگرا هستند.
2- تحصیلات زنان مشارکت سیاسی آنها را (حداقل به شکل رأی دادن) افزایش نمی دهد.
3- نوع آگاهی زنان مشارکت سیاسی آنها را افزایش می دهد.
4- زنان جوان بیشتر رغبت به مشارکت سیاسی دارند.

پیشنهادات

- گروه ها و تشکل های خاص زنان باید وسیع تر و منسجم تر شود. همچنین گروه هایی تشکیل شود تا زنان خانه دار و زنان با تحصیلات پائین را در خود جای دهند، تا احساس فردگرایی زنان کاهش و احساس تأثیر گروهی آنان افزایش یابد.
- اهمیت زنان باید به خود آنها ثابت شود و اهمیت مشارکت سیاسی آنها به شکل ملموس و عینی برایشان مشخص شود تا به شکل خودجوش مشارکت آنها افزایش یابد.
- برنامه های خاص تلویزیونی به شکل جذاب که مخاطب خاص آن زنان باشند، افزایش یابد.
- نشریات خاص زنان افزایش یابد.
منابع تحقیق :

کتب

- آبر کرانی، نیکلاس و دیگران. فرهنگ جامعه شناسی. ترجمه: پویان، حسن. چاپخش، 1376.
- آرمین، محسن و رزاقی، حجت. بیم ها و امیدها. انتشارت همشهری. چاپ اول، بهار 1378.
- آزاد ارمکی، تقی. نظریه های جامعه شناسی. انتشارات سروش. چاپ اول، 1376.
- ابوت، پاملا و والاس، کلر. درآمدی بر جامعه شناسی نگرش های فمینیستی. ترجمه: خراسانی، مریم و احمدی، حمید. انتشارات دنیای مادر. چاپ اول، زمستان 1376.
- اطلس تهران. 1377.
- انصاری لاری، ابراهیم. انتخاب هفتم. انتشارات همشهری چاپ اول، 1376.
اوپنهایم، ا.ان. طرح پرسشنامه و سنجش نگرش ها. ترجمه: کریم نیا، مرضیه. معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی. چاپ اول، 1369.
- بشیریه، حسین. جامعه شناسی سیاسی. نشر نی. چاپ چهارم، 1377.
- توسلی، غلامعباس. نظریه های جامعه شناسی. انتشارات سمت. چاپ اول، 1369.
- راش، مایکل. جامعه و سیاست. ترجمه: صبوری، منوچهر. انتشارات سمت. چاپ اول، تابستان 1377.
- رضایی، عبدالعلی و عبدی، عباس. انتخاب نو. انتشارات طرح نو. چاپ اول، 1377.
- رفیع پور، فرامرز. آناتومی جامعه. شرکت سهامی انتشار. چاپ اول، 1378.
- ریتزر، جورج. نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر. ترجمه: ثلاثی، محسن. انتشارات علمی. چاپ اول، بهار، 1374.
- رئوف، هبه. مشارکت سیاسی زن. ترجمه: آرمین، محسن. نشر قطره. چاپ اول، 1377.
- ساروخانی، باقر. روش های تحقیق در علوم اجتماعی، جلد دوم. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. چاپ اول، پاییز 1377.
- ساروخانی، باقر. دایرة المعارف علوم اجتماعی. مؤسسه کیهان. چاپ اول، پاییز 1370.
- سالنامه آماری مرکز آمار ایران. نتایج سرشماری سال 1375.
- سعیدزاده، محسن. زنان در جامعه مدنی چه اندازه سهم دارند؟. نشر قطره. چاپ دوم، پاییز 1377.
- شوئل، فرانک، ال. آمریکا چگونه آمریکا شد؟. ترجمه: صدقیانی، ابراهیم. انتشارات امیرکبیر، 1358.
- عبدی،‌ عباس. آزمون فرضیه در علوم رفتاری. نشر حنانه. چاپ اول، 1370.
- کلمن، جیمز: بنیادهای نظریه اجتماعی. ترجمه: صبوری، منوچهر. نشر نی. چاپ اول، 1377.
- کیوی،‌ ریمونو کامپنهود، لوک وان. روش تحقیق در علوم اجتماعی. ترجمه: نیک گهر، عبدالحسین. انتشارات فرهنگ معاصر. چاپ دوم، زمستان 1370.
- لارسن،‌ کالوین جی. نظریه های جامعه شناسی محض و کاربردی. ترجمه: توسلی، غلامعباس و فاضل، رضا.
انتشارات سمت، چاپ اول، 1377.
- لعلی، مسعود. خاتمی از چه می گوید؟. نشر اخلاص - نشر آزادی اندیشه. چاپ اول، بهار 1378.
- لیتل، دانیل. تبیین در علوم اجتماعی. ترجمه: سروش،‌ عبدالکریم. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. چاپ اول، زمستان 1373.
- مصفا،‌ نسرین. مشارکت سیاسی زنان در ایران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه چاپ اول، 1375.
- معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی، دوره ی پنجم. اداره تبلیغات و انتشارات آبان، 1375.
- واس، دی. ای. د. پیمایش در تحقیقات اجتماعی. ترجمه: نایبی، هوشنگ. نشر نی. چاپ اول، 1376.
- Huntington, Samuel and Jean Nelson, No Easy Choicc; Plitical Praticipation in
Developing Countries; Cambridge: Harward University Press, 1976.
Lipset, Martin, Plitical Man, Chicago: Anchor - Book, 1957
Millbrath, L. Political Praticipation in Hanbook of Plitical Behavoir Vol. 4 - New York:
Plenum Press, 1981.

مقالات

- آزاد ارمکی، تقی. نقش تبلیغات سیاسی در رفتار انتخاباتی ساکنان تهران. نامه ی علوم اجتماعی. شماره 8، زمستان 1375.
- پرتویی، مسعود. عوامل محدودیت مشارکت زنان. روزنامه همشهری، شماره 1796، 15 فروردین 1378.
- خراسانی، علیرضا. تأثیر شکاف های اجتماعی بر تغییر رفتار رأی دهندگان، در انتخابات دوم خرداد. اطلاعات سیاسی، ‌اقتصادی، ‌شماره 132-131. مرداد و شهریور 1377.
- علیجانی، رضا. «گفتار» خاتمی و چالش های جدید. پیام هاجر، شماره 247، 8 دی 1378.
- عبدی، عباس. تحلیل محتوای سخنان، دو نامزد اصلی ریاست جمهوری. هفته نامه مشارکت، شماره یازدهم، 1 خرداد 1378.
- کار، مهرانگیز. آیا حقوق زن یک مقوله سیاسی است؟. مجله زنان، شماره 23، فروردین و اردیبهشت 1374.
- محسنی تبریزی، علیرضا. بیگانگی مانعی برای مشارکت و توسعه ملی. نامه پژوهش، سال اول، شماره 1، 1375.
- محمدکاشی، صابره. جستاری در حضور زن در سینمای بعدی از انقلاب. مجله زنان، شماره 53، خرداد 1378.
- موسوی، سید رضا. عقل و مشروعیت سیاسی از نظر ماکس وبر و هابرماس. اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره 132-131. مرداد و شهریور 1377.
- مصاحبه اختصاصی آقای خاتمی با مجله زنان. شماره 34، اردیبهشت 1376.
- بولتن بررسی و تحلیل انتخابات ریاست جمهوری از دیدگاه مطبوعات بیگانه، بخش چهارم، اداره کل مطبوعات و رسانه های خارجی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرداد 1376.

پایان نامه ها

- شجاعی، زهرا. مشارکت سیاسی زنان در ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی. دانشگاه آزاد تهران، 1370.
- موسوی، سید طاهر. مشارکت سیاسی و عوامل مؤثر بر آن. پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی. دانشگاه علامه طباطبایی، 1377.
- میر سندسی، محمد. عوامل مؤثر بر درک مردم از عدالت و رابطه آن با برابرانگاری و نابرابری. پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی. دانشگاه تربیت مدرس، سال 1377.

چکیده

موضوع مقاله «تأثیر ویژگی های فردی زنان بر مشارکت سیاسی آنها» است.
در این تحقیق از تلفیق نظریات میلرات و گوئل، اولسن ولوین به عنوان مبانی نظری استفاده شده است. به این صورت که شرایطی مانند نگرش نسبت به انتخابات و احساس تأثیرگذاری در سیاست ها در صورت مشارکت موجب افزایش مشارکت می شوند.
همچنین گروه هایی با ویژگی های خاص بیش از گروه های دیگر رأی می دهند. 55-35 ساله ها بیش از جوانان و پیران، متأهلین بیش از مجردین و مردان بیش از زنان.
روش تحقیق پیمایشی بود و نتایج بدست آمده از این قرارند:
تحصیلات زنان بر مشارکت بیشتر آنان اثر ندارد. نوع آگاهی که علمی، تفریحی، سیاسی و... است بر مشارکت بیشتر آنها اثر دارد. همچنین مؤثر دانستن خود و مهم دانستن انتخابات از عوامل افزاینده مشارکت سیاسی هستند.
منبع :مجموعه مقالات همایش مشارکت سیاسی زنان در کشورهای اسلامی(تهران؛ 28-29 مهر 1381).