نویسنده: دکتر شکوفه موسوی
یکی از اصول بسیار ساده ی یادگیری این است که افراد در اثر فراگرفتن یک رفتار منفی، یا به دلیل عدم دیدن آموزش صحیح رفتارهای مثبت، دچار اختلال رفتاری می شوند. اگر بخواهیم نداشتن توجه و تمرکز موقع مطالعه یا فعالیت های دیگر را طبق همین اصل ساده علت یابی کنیم به این نتیجه می رسیم که یا تمرکز و توجه خوب داشتن یاد گرفته نشده یا بی توجهی و بی تمرکز بودن یاد گرفته شده است.
ما در طول زندگی، بسیاری از اوقات به طور اتفاقی از رفتار بد پاداش می بینیم و یا موقع رفتار خوب با بی توجهی رو به رو می شویم.
آیا ممکن است ما در طول درس خواندن به بی توجهی خودمان پاداش داده باشیم؟ متأسفانه اغلب مواقع ما این کار را می کنیم. یعنی وقتی توجه و تمرکز نداریم ( رفتار بد) ، درس را رها می کنیم و دنبال کار دیگری مثل خوابیدن، استراحت کردن، خوردن، با تلفن حرف زدن، موسیقی گوش کردن می رویم ( پاداش). یا ممکن است توجه و تمرکز به درس نداشته باشیم و کتاب درسی و یا جزوه را نگاه کنیم ولی حواس مان جای دیگر باشد. در این صورت هم در واقع درس را قطع کرده ایم و غرق فکر دیگری غیر از درس شده ایم. چه درس را قطع کنیم و به کار دیگر بپردازیم و چه به ظاهر در حال درس خواندن باشیم ولی غرق فکرهای دیگر باشیم، در هر دو صورت ما به بی توجهی و کاهش تمرکز خود پاداش داده ایم. یعنی به یک رفتار بد جایزه داده ایم و همیشه هم این جایزه دادن را تکرار کرده ایم. چند روش ساده ولی مؤثر در افزایش توجه و تمرکز عبارتند از:
1- زمان مناسبی را برای درس خواندن انتخاب کنید، یعنی وقتی که خسته نیستید یا نگران نیستید که تلویزیون ممکن است فیلم مورد علاقه تان را پخش کند و...
2- زمان درس خواندن را متناسب با توان خود انتخاب کنید مثلاً اگر همیشه حدود نیم ساعت درس می خواندید حالا به یک باره، نمی توانید مثلاً یک زمان دو ساعته را انتخاب کنید، می توانید همان نیم ساعت را در نظر بگیرید و بعد آن را افزایش دهید.
3- در جای خاصی درس بخوانید و از آن مکان استفاده ی دیگری نکنید.
5- سعی کنید مزاحمت های محیطی را به حداقل برسانید: ضبط و رادیو و تلویزیون را خاموش کنید. تلفن را از پریز بکشید یا به افراد خانواده بگویید در این وقت مشخص به تلفن جواب نمی دهید. از تلفن همراه هم استفاده نکنید.
6- با تمرکز درس بخوانید و تا وقتی توجه و تمرکز دارید ادامه دهید.
7- وقتی توجه و تمرکزتان کم شد یا حواس تان پرت شد، درس خواندن را قطع کنید، هشدارهای سریع به خود بدهید و دوباره شروع کنید.
8- می توانید تعداد این قطع کردن ها و هشدار دادن ها را در جایی یادداشت کنید تا بعداً بتوانید افزایش یا کاهش یافتن آن ها را بررسی، و سعی کنید تعدادشان را کم کنید.
توضیح: هشدار می تواند مثلاً یک ضربه ی خفیف به کف دست باشد که با انگشت دست دیگر یا نوک خودکار یا مداد زده می شود. اگر توجّه کنید می بینید که به جای پاداش دادن همیشگی به حواس پرتی، به خود هشدار می دهید. در روزهای آغازین اجرای برنامه، سعی کنید کل زمانی را که به یک فعالیت اختصاص داده اید، برای همان کار صرف کنید؛ حتی اگر دچار حواس پرتی، قطع درس خواندن و شروع مجدد آن شده باشید. به این موضوع که چقدر درس را متوجه شده اید فکر نکنید. یعنی سعی کنید موفقیت شما کمّی باشد. به این معنا که: من در این زمان به خصوص، با توجه و تمرکز درس خواندم. هر بار که حواسم پرت می شد، درس خواندن را قطع می کردم و دوباره ادامه می دادم تا زمان تعیین شده تمام شود.
حتماً بعد از هر تلاش به خودتان پاداش بدهید. میزان این پاداش از فهرستی تعیین می شود که خودتان فراهم کرده بودید. بعد از مدتی خواهید دید که حواس پرتی شما کمتر و کمتر می شود.
تعداد زیادی از دانش آموزان و دانشجویان که برای رفع مشکل تحصیلی شان نزد مشاوره رفته اند، و روش خاصی به آن ها توصیه شده است، از این روش سود برده اند. این روش مثل هر روش دیگری نیاز به برنامه ریزی و اجرای متداوم دارد. ( این روش در کتاب « موفقیت تحصیلی برای دانش آموزان» از همین نویسنده و ناشر، به تفصیل شرح داده شده است).
منبع مقاله :
موسوی، شکوفه؛ (1386) موفقیت تحصیلی: نقش والدین در تحصیل فرزندان، تهران: نشر قطره، چاپ پنجم
