نويسنده: دبورا تکاک
مترجم: مينا اسماعيلي
مترجم: مينا اسماعيلي
21توصيه ي مفيد براي غلبه بر آن
همان طور که برخي از افراد زود رنج و تند مزاجند، روده ي بعضي از افراد نيز حساس و تحريک پذير است. روده ي تحريک پذير واقعاً به چه معناست؟ مفهوم روده ي تحريک پذير آن است که غذاها و نوشيدني ها و حوادث و اتفاقات پريشان کننده و اضطراب آور در زندگي - که غالباً بر ديگر افراد بي تأثيرند - ايجاد اسهال، يبوست، و دردهاي شکمي متناوب مي کنند و گاهي هر سه علامت هم زمان ظاهر مي شوند. به عقيده ي برخي از پزشکان سندرم روده ي تحريک پذير (که به روده انقباضي نيز معروف است) احتمالاً پس از سرماخوردگي که از شايع ترين شکايات پزشکي در آمريکا است، بيشترين تعداد بيماران را به خود اختصاص مي دهد. ممکن است پزشک شما سندرم روده ي تحريک پذير را عامل و منشأ ناراحتي و شکايت شما معرفي کند. اما پزشکان ديگري هستند تا به شما اطمينان دهند راه هاي متعددي براي راهايي از سندرم روده ي تحريک پذير وجود دارد.نگران بيماري خود نباشيد
به گفته ي دکتر «داگلاس دراسمن» بين فشارهاي عصبي و اضطراب از يک طرف و سندرم روده ي تحريک پذير از طرف ديگر رابطه ي مستقيمي وجود دارد. بنابراين آنچه لازم است از آن پرهيز کنيد، نگراني در مورد داشتن سندرم روده ي تحريک پذير است. زيرا هرچه بيشتر نگران اين مسأله باشيد، بيماري تشديد مي شود و اين حلقه ي معيوب هم چنان ادامه خواهد يافت. به خصوص هنگام بروز دردهاي شکمي «انجام تنفس عميق» از اهميت بسياري برخوردار است.کمي به اين بيماري فکر کنيد، آنگاه خود تأييد خواهيد کرد که اين مشکلي است که به هر حال برايتان پيش آمده و به زودي هم برطرف خواهد شد و هرگز در اثر اين بيماري تلف نخواهيد شد. همان طور که هيچ کس تاکنون جان خود را به خاطر سندرم روده ي تحريک پذير از دست نداده است.
آرامش خود را حفظ کنيد
انجام هر اقدامي که باعث آرامش خاطر شما شود طبيعتاً بايد به کاهش علايم بيماري کمک کند. تکنيک هاي آرام سازي، تمرکز، خود هيپنوتيزم و پس نورد زيستي (1) مي توانند شما را در اين زمينه ياري دهند. اگر فشار عصبي اضطراب زندگي برايتان مسأله ساز شده، مي توانيد با يک روان شناس مشاوره نماييد. به هر حال مسأله مهم آن است که بهترين راه براي بازگشت آرامش خود و حفظ آن جستجو کنيد.تهيه فهرست از موارد هيجان زا و اضطراب آور
روده ي افراد مبتلا به سندرم روده ي تحريک پذير بيش از سايرين نسبت به غذاها، اضطراب و تغييرات هورموني واکنش نشان مي دهد. پيشنهاد دکتر «دراسمن» به اين افراد آن است که از روده ي خود به عنوان وسيله اي براي سنجش اضطراب کمک بگيرند تا بتوانند به تشخيص موارد اضطراب آور در زندگي خود بپردازند. به عنوان مثال اگر حين صحبت با رييس يا کارفرماي خود دچار دل درد مي شويد نشان دهنده ي آن است که نياز به بهبود بخشيدن روابط خود با او داريد (مثلاً شايد بتوانيد اين مشکل را از طريق گفتگو با رييس خود، صحبت با يک دوست، اعضاي خانواده و يا يک متخصص برطرف نماييد).روشي متفاوت
خود را فارغ از اين مشکل تصور کنيدآيا آخرين باري را که تحريکات روده موجب دردهاي شکمي شما شدند به خاطر داريد؟ مسلماً وحشت زده شديد. اين وحشت موجب اضطراب و نگراني شما شد و نگراني نيز به نوبه خود موجب تحريک بيشتر روده، و تحريک بيشتر روده احتمالاً به درد بيشتر منجر گرديد. چگونه مي توان اين حلقه ي معيوب را شکست و از تکرار آن جلوگيري کرد؟ دکتر «دوناکپ لند» معتقد است اين کار را تنها با تجسم و تصويرسازي ميسر است. تصويرسازي و تجسم روشي بسيار مؤثر براي غلبه بر درد و اضطراب است. آموختن فنون تجسم زير نظر يک متخصص امر بهترين اقدام ممکن است. اما اقدام به يادگيري اين فنون بدون کمک ديگران نيز به نوبه ي خود مفيد و مؤثر و خالي از اشکال است. توصيه ي دکتر «کُپ لند» چنين است: «هر زمان درد احساس کرديد، دست از کار بکشيد، مکان راحتي را براي نشستن يا دراز کشيدن انتخاب کنيد، چشم ها را ببنديد و به جاي تمرکز کردن روي درد، خود را در اين حالات تصور کنيد:
0 تصور کنيد از ساحل زيبا و شني يک جزيزه گرمسيري در امواج آب هاي گرم اقيانوس در نهايت مهارت شيرجه مي زنيد.
0 مجسم کنيد بر بالاي کوهي با قله اي پوشيده از برف ايستاده اي و در حالي که هواي خنک کوهستان را تنفس مي کنيد صداي به هم فشرده شدن ذرات برف را زير پاي خود مي شنويد.
0 تصور کنيد به اتفاق چند تن از دوستان صميمي خود بر روي وان چوبي داغ بزرگي آزادانه نشسته ايد و گپ مي زنيد.
0 خود را در حال قدم زدن در باغي سرسبز، غريب و دور افتاده مجسم کنيد».
مصرف مقدار معيني از مايعات و برخي از غذاها
مايعات و غذاهاي خاصي وجود دارند که همانند اضطراب موجب تحريک روده و بروز علايم آن بيماري مي شوند. دکتر «دراسمن» توصيه مي کند از غذاها و مايعات تحريک کننده نيز مانند موارد هيجان زا و اضطراب آور فهرستي تهيه کنيد. هرچند تأثير برخي غذاها بر روي افراد حساس تقريباً يکسان است ولي هرگز همه ي افراد واکنش يکساني نسبت به همه ي غذاها نشان نمي دهند و لازم است هر فرد به تهيه ي يک فهرست شخصي مبادرت نمايد.افزودن الياف گياهي به برنامه غذايي
به گفته ي دکتر «جيمز رادز» بسياري از مبتلايان به سندرم روده ي تحريک پذير با افزودن الياف گياهي به رژيم غذايي خود بهتر مي شوند. البته مصرف الياف گياهي بيشتر براي افراد مبتلا به يبوست و مدفوع کم و سفت مؤثر است اما ممکن است براي افراد مبتلا به اسهال نيز مفيد باشد. بهترين الياف براي اين منظور الياف غيرمحلول موجود در سبوس، غلات، ميوه ها و سبزيجات است.از دانه ي پسيليوم کمک بگيريد
يک روش آسان براي افزايش مقدار الياف گياهي مصرفي استفاده از دانه پسيليوم آسياب شده است. اين ماده يک ملين طبيعي است که در همه ي داروخانه ها، به فروش مي رسد. ملين هاي گياهي حاوي دانه پسيليوم برخلاف ملين هاي شيميايي مانند متاموسيل، در فرد ايجاد عادت نمي کنند و حتي مصرف طولاني مدت آن ها عموماً بدون خطر است و عوارضي براي فرد ايجاد نمي کند.مصرف زياد مايعات
براي به حرکت واداشتن روده ها تنها مصرف الياف گياهي کافي نيست بلکه مصرف مايعات به مقدار زياد نيز از اهميت بسزايي برخوردار است. پرواضح است که در يک روز گرم مرداد ماه به خصوص پس از انجام فعاليت و ورزش، بيش از يک روز سرد دي ماه که در سينما گذرانده ايد نياز به نوشيدن مايعات داريد. اما به طور کلي نوشيدن 6تا8 ليوان مايعات در روز ضروري است.تجديد نظر در مصرف فرآورده هاي لبني
يکي از مايعات که حذف آن ممکن است به بهبود شما کمک کند شير است. به گفته ي دکتر «ويليام اسنپ» عده ي زيادي از افرادي که مي گويند دچار سندرم روده ي تحريک پذيرند در حقيقت به لاکتوز حساسيت دارند و مشکل آن ها مربوط به عدم تحمل لاکتوز است. حساسيت به لاکتوز يا عدم تحمل لاکتوز بدان معناست که بدن به طور کامل قادر به جذب قند لاکتوز موجود در شير نيست. پزشکان با انجام اين آزمايش مي توانند از تحمل يا عدم تحمل لاکتوز توسط فرد آگاه شوند. براي تشخيص اين مسأله بدون دخالت پزشک نيز مي توان به مدت چند هفته محصولات لبني را از برنامه ي غذايي حذف نمود و نتيجه را مشاهده کرد. در صورتي که اين محصولات بر تحريک روده تأثير داشته باشند چه بسا با حذف آن ها از برنامه غذايي مشکل فرد به کلي برطرف شود. (براي اطلاعات بيشتر به بخش اسهال همين کتاب مراجعه کنيد).حذف پنير
به دلايل متعددي حتي الامکان بايد از غذاهاي کم چرب استفاده کرد، اين هم دليلي ديگر براي کاهش ميزان چربي غذا. به عقيده ي دکتر «اسنپ» چربي از عمده ترين عوامل انقباض روده ي بزرگ است. به عبارت ديگر چربي باعث بدتر شدن سندرم روده ي تحريک پذير مي گردد. حذف سس ها، غذاهاي سرخ شده و روغن هاي سالاد نقطه خوبي براي حذف چربي از رژيم غذايي مي باشد.حذف غذاهاي نفّاخ
بسياري از افراد مبتلا به سندرم روده ي تحريک پذير نسبت به غذاهاي نفاخ حساسند. اگر شما هم جزو اين گروه هستيد ممکن است با حذف غذاهاي نفاخ نظير لوبيا، کلم، کلم براکلي، کلم بروکسل، گل کلم و پياز بهبود يابيد.پرهيز از غذاهاي تند و پرادويه
برخي از مبتلايان به سندرم روده ي تحريک پذير نسبت به غذاهاي تند و پرادويه حساسيت نشان مي دهند. دکتر «راد» معتقد است با خوردن يک هفته غذاهاي بسيار تند و پرادويه و يک هفته غذاهاي بدون ادويه مي توان به ميزان تأثير فلفل و ساير ادويه ها بر اين بيماري پي برد.در مورد اسيدها محتاط باشيد
برخي از غذاهاي اسيدي موجب آزار افراد مبتلا به سندرم روده ي تحريک پذير مي شوند. در اين مورد هم با حذف موقت مواد غذايي حاوي اسيد مانند پرتقال، گريپ فروت، گوجه فرنگي، سس هاي سالاد محتوي سرکه مي توان از ميزان تأثير اين مواد بر شدت بيماري مطلع شد.مشکل خود را با مصرف قهوه حادتر نکنيد
قهوه يکي از مواد غذايي بسيار مشکل ساز براي افراد مبتلا به اين سندرم است. مي توان گفت تا حدودي کافئين موجود در قهوه مسئول ايجاد ناراحتي براي اين افراد است، اما احتمال مي رود که رزين (Resin) موجود در دانه ي قهوه چنين اثري ايجاد کند. شايد بتوان با مصرف قهوه هاي فاقد کافئين اين مشکل را برطرف نمود در غير اين صورت بايد از مصرف قهوه صرف نظر کنند.پرهيز از مشروبات الکلي
مشروبات الکلي تحريک پذيري روده ها را دو چندان مي کنند، اما احتمالاً الکل در اين زمينه نقشي ندارد بلکه کربوهيدرات هاي مرکب موجود در آبجو و تانين (Tannin) موجود در شراب قرمز سبب تشديد بيماري مي شوند. پس لازم است مبتلايان به سندرم روده ي تحريک پذير از مصرف مشروبات الکلي بپرهيزند.ترک سيگار
بسياري از افراد مبتلا به سندرم روده ي تحريک پذير، سيگار مي کشند. به احتمال زياد نيکوتين موجود در سيگار مسئول ايجاد و تشديد بيماري است، بنابراين اگر از آدامس هاي نيکوتين دار جهت ترک سيگار استفاده مي کنيد احتمالاً هيچ تغييري در وضعيت روده ها نسبت به زماني که سيگار مي کشيديد مشاهده نخواهيد کرد.پرهيز از آدامس
تنها آدامس هاي نيکوتيني شما را دچار مشکلات روده اي نمي کنند. آدامس ها، آب نبات ها و شکلات هايي که به طور مصنوعي با سوربيتول شيرين مي شوند هضم آساني ندارند و موجب وخامت وضعيت روده ها مي شوند. هرچند مقدار سوربيتول موجود در يک عدد آدامس يا يک عدد آب نبات در حدي نيست که موجب آزار روده ها شود، ولي اگر روزانه ده عدد يا بيشتر از آن ها را استفاده کنيد بايد بگوييم که زمان قطع مصرف آن ها فرا رسيده است.نظم بخشيدن به وعده هاي غذا
به گفته ي دکتر «اسنپ» مسأله تنها «چه چيز» خوردن نيست بلکه «چگونه» خوردن نيز حائز اهميت است. هضم حجم زياد غذا که به يکباره خورده مي شود از عوامل تحريک کننده ي سيستم گوارش است. به همين دليل است که خوردن غذا به دفعات مکرر با حجم کمتر بهتر از کاهش وعده هاي غذايي و افزايش حجم آن است.پياده روي تند
وقتي بدن موزون کار کند، حرکات روده ها نيز موزون خواهند شد. ورزش موجب تقويت بدن و به تبع آن روده مي شود. (زيرا روده نيز بخشي از بدن محسوب مي شود). ورزش نگراني و فشارهاي عصبي را کاهش مي دهد و ترشح اندورفين را که به کنترل درد کمک مي کند موجب مي شود. در مجموع بايد گفت ورزش منظم بيش از آنچه تصور مي کنيد از تحريک پذيري روده ها مي کاهد. اما مراقب باشيد که در ورزش افراط نکنيد. ورزش بيش از حد موجب اسهال مي شود.استفاده از مسکن
تغييرات هورموني گاهي تحريک پذيري روده را افزايش مي دهند. دکتر «دراسمن» مي گويد: «به همين دليل است که اين بيماري در زنان موقع عادت ماهيانه بيشتر از ساير مواقع موجب آزار آنان مي شود». مصرف داروهاي خانواده ي ايبوپروفن از طريق محدود کردن ترشح هورمون از بروز تحريکات روده جلوگيري مي کنند. در مورد بقيه ي افراد اين داروها فقط نقش تسکين دهنده درد را دارند.از يک بطري آب جوش کمک بگيريد
در موقع بروز دردهاي شکمي، بهترين کار نشستن يا خوابيدن، تنفس عميق و استراحت و تمدد اعصاب است. به علاوه برخي از مردم معتقدند گذاشتن يک بطري آب داغ يا تشکچه حرارتي بر روي شکم بي تأثير نيست.پي نوشت ها :
1. biofeedback.
منبع مقاله :تکاک، دبورا، (1388) درمان هاي خانگي، مترجم: مينا اسماعيلي، ويراستار پزشکي: نويد محمدي، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم
