اصطلاحات بنيادين جامعه شناسي

فقر مطلق ABSOLUTE POVERTY

تعريف فقر بر حسب [فقدان] حداقل نيازهاي ضروري براي ادامه ی زيست.

کنش- واکنش ACTION- REACTION

جنبه اي از مسابقه ی تسليحاتي که در آن هر طرف استراتژي و هزينه ی دفاعي خود را در رابطه با واکنش پيش بيني شده ی ديگران گسترش مي دهد.

انطباق ADAPTATION

به توانايي موجود زنده براي بقا در محيط معيني اطلاق مي شود.

فردگرايي عاطفي AFFECTIVE INDIVIDUALISM

اعتقاد به دلبستگي رمانتيک به عنوان اساسي براي عقد پيوند ازدواج.

اقدام مثبت AFFIRMATIVE ACTION

اصلاحاتي که هدفشان کاهش نابرابريها از طريق برداشتن گامهاي مثبت براي تضمين حضور اقليتها در سازمانهاي آموزشي و سازمانهاي ديگر است.

طبقات سني AGE-GRADES

نظامي که در بسياري از فرهنگهاي کوچک سنتي يافت مي شود و بر طبق آن افرادي که به گروه سني مشابهي تعلق دارند با همديگر طبقه بندي مي شوند و داراي حقوق و وظايف مشابهي هستند.

تبعيض سني AGEISM

تبعيض يا تعصب عليه شخصي به سبب سن.

عوامل اجتماعي شدن AGENCIES OF SOCIALIZATION

گروهها يا زمينه هاي اجتماعي که فرايندهاي مهم اجتماعي شدن در درون آنها رخ مي دهد.

انبوهه AGGREGATE

مجموعه اي از افراد که در يک محيط عمومي حضور دارند و هر يک به راه خويش مي رود بي آنکه گروه بهم پيوسته اي تشکيل شود.

جوامع کشاورزي AGRARIAN SOCIETIES

جوامعي که وسيله ی معيشت آنها بر پايه ی توليد کشاورزي (کشت محصول) است.

کشت و صنعت AGRIBUSINESS

توليد انبوه کالاهاي کشاورزي بر اساس کشاورزي مکانيزه.

ايدز AIDS

بيماري اي که سيستم خود ايمن سازي بدن را مورد حمله قرار مي دهد.

بيگانگي ALIENATION

احساس اينکه تواناييهاي ما، به عنوان انسان، به وسيله ی موجودات ديگري در اختيار گرفته شده است. اين اصطلاح در اصل توسط مارکس براي اشاره به فرافکني قدرتهاي انساني به خدايان به کار برده شد. بعدها او اين اصطلاح را براي اشاره به از دست رفتن کنترل کارگران بر فرايند کار، و بر محصولات کارشان به کار برد.

جنبش دگرگون ساز ALTERATIVE MOVEMENT

جنبشي که هدفش تغيير دادن رفتار يا آگاهي افراد است.

سندرم فوق کليوي تناسلي ANDROGENITAL SYNDROME

يک نابهنجاري هورموني که باعث به وجود آمدن اندامهاي تناسلي مردانه در افرادي که داراي ترکيب هورموني زنانه هستند مي گردد.

همزاد آييني ANIMISM

اعتقاد به اين که فعاليت ارواح وقايع را در جهان به جريان مي اندازد.

بي هنجاري ANOMIE

مفهومي که نخستين بار به وسيله ی دورکهايم در جامعه شناسي کاربرد فراگيري يافت، و به وضعيتي اطلاق مي شود که در آن هنجارهاي اجتماعي نفوذ خود را بر رفتار فرد از دست مي دهد.

انسان شناسي ANTHROPOLOGY

يکي از شاخه هاي علوم اجتماعي که با جامعه شناسي رابطه ی نزديک دارد و اساساً فرهنگهاي سنتي و تکامل نوع انسان را مورد مطالعه قرار مي دهد.

آپارتايد APARTHEID

نظام تبعيض نژادي که در آفريقاي جنوبي برقرار گرديد.

مسابقه ی تسليحاتي ARMS RACE

رقابتي بين دو يا چند کشور براي دستيابي به برتري نظامي بر ديگري يا ديگران.

تجارت اسلحه ARMS TRADE

فروش تسليحات براي سود، خواه به وسيله ی حکومتها يا مقاطعه کاران خصوصي.

مانندگردي ASSIMILATION

پذيرش يک گروه اقليت توسط اکثريت يک جامعه، که در جريان آن اين گروه ارزشها و هنجارهاي فرهنگ مسلط را اخذ مي کند.

شخصيت اقتدارطلب AUTHORITARIAN PERSONALITY

مجموعه اي از ويژگيهاي خاص شخصيتي، شامل شيوه ی نگرشي انعطاف ناپذير و متعصبانه و ناتواني از پذيرش ابهام و ناهمخواني.

پراتوريانيسم اقتدارگرا AUTHORITARIAN PRAETORIANISM

نوعي حکومت نظامي که در آن نيروهاي مسلح يا مقامات سياسي غيرنظامي در رهبري سهيم هستند.

حکومت نظامي خودکامه AUTOCRATIC MILITARY RULE

حکومت به وسيله يک رهبر نظامي که قدرت را در دست خود متمرکز مي کند.

خودکاري AUTOMATION

فرايندهاي توليدي که به وسيله ی ماشين و تنها با حداقل نظارت انساني تنظيم و کنترل مي شود.

منطقه ی پشت صحنه BACK REGION

ناحيه اي به دور از منطقه ی اجراي نقشهاي مربوط به "روي صحنه"، آن گونه که توسط اروينگ گافمن مشخص گرديده است و در آن افراد مي توانند آسوده و به شيوه اي غيررسمي رفتار کنند.

بوروکراسي BUREAUCRACY

نوعي سازمان که با سلسله مراتب آشکار اقتدار، وجود قواعد و مقررات مکتوب، و مقامات اداري حقوق بگير تمام وقت مشخّص مي شود.

سرمايه داري CAPITALISM

نظام اقتصادي مبتني بر مالکيت خصوصي ثروت که در آن اين ثروت براي کسب سود، سرمايه گذاري و باز سرمايه گذاري مي شود.

سرمايه داران CAPITALISTS

کساني که صاحب شرکتهاي خصوصي، زمين يا اوراق بهادار و سهام بوده و از آنها براي ايجاد درآمد اقتصادي استفاده مي کنند.

سازمان بازداشتگاهي CARCERAL ORGANIZATION

نوعي سازمان که در آن افراد براي دروه هاي زماني طولاني جدا از جهان خارج نگهداري مي شوند- مانند زندان، بيمارستان رواني، سربازخانه يا مدرسه ی شبانه روزي.

توليد محصول نقدي CASH-CROP PRODUCTION

توليد محصولات براي فروش در بازارهاي جهاني، نه براي اينکه توسط مردم محلي مصرف مي شود.

کاست CASTE

شکلي از قشربندي که در آن موقعيت اجتماعي فرد از هنگام تولد تعيين گرديده و نمي تواند تغيير داده شود. عملاً هيچ گونه ازدواج ميان گروهي بين اعضاي گروههاي کاستي گوناگون وجود ندارد.

رابطه ی علّي CAUSAL RELATIONSHIP

رابطه اي که از طريق آن يک وضعيت (معلول) به وسيله ی وضعيت ديگري (علت) به وجود مي آيد.

کليسا؛ مذهب CHURCH

گروه بزرگي از افرادي که به يک سازمان مذهبي رسمي تعلق دارند. اين اصطلاح همچنين براي اشاره به مکاني که در آن تشريفات مذهبي اجرا مي گردد، به کار برده مي شود.

شهروند CITIZEN

عضو يک اجتماع سياسي، که داراي حقوق و وظايفي در ارتباط با اين عضويت است.

بي توجهي مدني CIVIL INATTENTION

فرايندي که به وسيله ی آن افرادي که در يک محيط فيزيکي کنش متقابل قرار دارند به همديگر نشان مي دهند که از حضور يکديگر آگاهند.

دين مدني CIVIL RELEGION

شکلهايي از شعاير و اعتقادات که مشابه شعاير و تشريفات ديني ولي مربوط به فعاليتهاي غيرديني است- مانند رژه ها با تشريفات سياسي.

حقوق مدني CIVIL RIGHTS

حقوق قانوني که همه ی شهروندان در اجتماع ملي معيني دارند.

کلان CLAN

يک گروه خويشاوندي که گسترده تر از خانواده بوده و در بسياري از جوامع ماقبل صنعتي يافت مي شود.

آگاهي طبقاتي CLASS CONSCIOUSNESS

آگاهي از نظام طبقاتي، از جمله طبقه اي که فرد خود را بدان متعلق مي داند، و نيز تصور خاصي که از نظام طبقاتي دارد.

وابستگي CLIENTSHIP

يک نظام حمايتي، که در آن خدمات در دسترس افراد معيني است که در موقعيتهاي داراي نفوذ با قدرت قرار دارند. اين "حاميان" ديگران را به وسيله ی پاداشهايي که در اختيار آنهاست به خود وابسته مي سازند.

زمان ساعت CLOCK TIME

زمان اندازه گيري شده به وسيله ی ساعت- يعني زماني که بر حسب ساعات، دقايق يا ثانيه ها تعيين مي شود. قبل از اختراع ساعت، محاسبه ی زمان بر مبناي رويدادهاي جهان طبيعي بود، مانند طلوع و غروب آفتاب.

خانواده ی هسته اي بسته

CLOSED DOMESTICATED NUCLEAR FAMILY
نظام خانواده ی هسته اي ويژه غرب امروزي، که در آن واحد خانگي تا اندازه ی زيادي جدا از اجتماع پيراموني است.

شناخت COGNITION

فرايندهاي انديشه ی انساني شامل ادراک، استدلال و يادآوري.

هم باليني COHABITATION

زندگي دو نفر که داراي رابطه ی جنسي نسبتاً پايدار هستند بدون اينکه با يکديگر ازدواج کرده باشند.

مصرف جمعي COLLECTIVE CONSUMPTION

مفهومي که توسط مانوئل کاستلز براي اشاره به فرايندهاي مصرف شهري- مانند خريد و فروش املاک و مستغلات- به کار برده شده است.

استعمار COLONIALISM

فرايندي که به وسيله ی آن کشورهاي غربي حکومت خود را در نقاط ديگر جهان دور از سرزمينهاي بومي خود برقرار کردند.

باورهاي معمول COMMON-SENSE BELIEFS

باورهاي مشترکي درباره ی جهان اجتماعي و طبيعي که در ميان افراد عادي جامعه وجود دارد.

کمونيسم COMMUNISM

مجموعه اي از انديشه هاي سياسي مربوط به مارکس، به ويژه آن گونه که توسط لنين گسترش يافته و در شوروي، اروپاي شرقي و برخي کشورهاي جهان سوم نهادي گرديد.

سئوالات تطبيقي COMPARATIVE QUESTIONS

سئوالات مربوط به مقايسه بين جوامع گوناگون انساني براي استفاده در نظريه يا پژوهش جامعه شناختي.

رقابت COMPETITION

مفهومي که در بوم شناسي براي اشاره به تنازع انواع گوناگون به منظور اشغال ممتازترين جايگاهها در قلمرو معيني به کار برده مي شود.

شرکتهاي انحصاري CONCESSION COMPANIES

شرکتهاي اروپايي که در نواحي مستعمراتي بر اساس حقوق انحصاري توليد در ناحيه يا صنعت معيني تأسيس مي گرديدند.

مرحله ی عملياتي عيني CONCRETE OPERATIONAL STAGE

يکي از مراحل رشد شناخت، در نظريه ی پياژه که در آن تفکر کودک اساساً بر مبناي ادراک فيزيکي جهان قرار دارد. در اين مرحله، کودک هنوز نمي تواند مفاهيم انتزاعي يا وضعيتهاي فرضي را درک کند.

شرکتهاي ترکيبي CONGLOMERATES

شرکتهاي بزرگي که از ترکيب تعدادي شرکتهاي مختلف تشکيل شده اند و در زمينه ی توليد يا تجارت انواع متعددي از محصولات و خدمات فعاليت مي کنند.

پادشاه مشروطه CONSTITUTIONAL MONARCH

شاه يا ملکه اي که تا حد زيادي "رهبر تشريفاتي" است و قدرت واقعي در دست رهبران سياسي ديگر است.

تضاد CONTRADICTION

اصطلاحي که مارکس براي اشاره به گرايشهاي متقابلاً خصومت آميز در جامعه به کار برده است.

جايگاههاي طبقاتي متناقض CONTRADICTORY CLASS LOCATIONS

موقعيتهايي در ساخت طبقاتي، به ويژه شامل مشاغل معمولي يقه سفيد و مشاغل پايين مديريت که ويژگيهاي مشترکي هم با موقعيتهاي طبقاتي بالاتر و هم با موقعيتهاي طبقاتي پايين تر از خود دارند.

کنترل CONTROL

وسيله اي آماري يا تجربي براي ثابت نگهداشتن بعضي متغيرها به منظور مطالعه ی تأثير علّي متغيرهاي ديگر.

منظومه ی شهري CONURBATION

تجمعي از شهرهاي کوچک يا بزرگ به صورت يک محيط شهري بهم پيوسته.

همگرايي CONVERGENCE

اصطلاحي است براي اين نظريه که هر جامعه اي از نظر اقتصادي توسعه يافته تر شود، بيشتر به کشورهاي ديگر صنعتي شباهت پيدا مي کنند.

گفتگو CONVERSATION

ارتباط کلامي بين دو يا چند نفر.

تحليل گفتگو CONVERSATION ANALYSIS

مطالعه ی تجربي گفتگوها با استفاده از تکنيکهاي برگرفته از اتنومتدولوژي.

هسته CORE

کشورهاي هسته در اقتصاد جهاني کشورهايي هستند که در نتيجه صنعتي شدن کامل جايگاهي مرکزي را در اقتصاد جهاني اشغال کرده اند (اين کشورها اساساً ايالات متحده آمريکا، اروپاي غربي و ژاپن را شامل مي شوند).

بهم پيوستگي CORPORATENESS

احساس تعلق به گروهي از افراد که شيوه ی نگرش مشابهي با شيوه ی نگرش خودِ شخص دارند.

شرکتهاي بزرگ CORPORATIONS

مؤسسات يا شرکتهاي تجاري و صنعتي.

ضريب همبستگي CORRELATION COEFFICIENT

سنجه ی درجه ی همبستگي بين متغيرها.

تفکر ضد شهودي COUNTER-INTUITIVE THINKING

تفکري که عقايدي را مطرح مي کند که با گمانهاي معمول در جامعه مغايرت دارد.

کودتا COUP D'ÉTAT

گرفتن حکومت به زور اسلحه، برخلاف آنچه در انقلابها معمول است در کودتا هيچ گونه جنبش اجتماعي توده اي وجود ندارد.

جرايم قدرتمندان CRIMES OF THE POWERFUL

فعاليتهاي تبهکارانه اي که توسط کساني که در موقعيتهاي قدرت هستند انجام مي شود.

شبکه ی تبهکار CRIMINAL NETWORK

شبکه ی روابط اجتماعي بين افرادي که به فعاليتهاي تبهکارانه اشتغال دارند.

وضعيتهاي بحراني CRITICAL SITUATIONS

شرايط اجتماعي که در آن افراد مجبورند با تقاضاها و الزامات اساساً تازه اي روياروي شوند که بر رفتار و نگرشهاي موجود آنان فشار وارد مي کند.

فعاليت جماعتي CROWD ACTIVITY

اعمالي که توسط افراد در هنگامي که به عنوان يک جماعت به هم مي پيوندند انجام مي شود.

کيش CULT

يک گروه فرعي مذهبي، که افرادي کم و بيش به آن وابسته اند اما فاقد هرگونه ساخت دايمي است.

کثرتگرايي فرهنگي CULTURAL PLURALISM

همزيستي چندين خرده فرهنگ در يک جامعه ی معين در شرايط برابر.

ويژگهاي عام فرهنگي CULTURAL UNIVERSALS

ارزشها و شيوه هاي رفتار مشترک در همه ی فرهنگهاي انساني.

رهايش DECARCERATION

آزاد کردن تعداد زيادي از افراد از بيمارستانهاي رواني و زندانها براي زندگي در دنياي خارج.

دموکراسي DEMOCRACY

نظامي سياسي که اجازه مي دهد شهروندان در تصميم گيري سياسي شرکت کرده يا نمايندگان مجامع حکومتي را انتخاب کنند.

مرکزگرايي دموکراتيک DEMOCRATIC CENTRALISM

شيوه اي از سازماندهي سياسي که ويژه ی اروپاي شرقي و شوروي بوده، و به شکل هرمي از مجامع انتخابي است. افرادي که در گروههايي در هر سطح سلسله مراتب قرار دارند نمايندگان گروههاي سطح بالاتر را انتخاب مي کنند، و آنها نيز به نوبه ی خود نمايندگان سازمانهاي سطح بالاتر از خود را انتخاب مي کنند.

نخبه گرايي دموکراتيک DEMOCŔATIC ELITISM

نظريه اي درباره ی محدوديتهاي دموکراسي که معتقد است مشارکت دموکراتي در جوامع بزرگ لزوماً محدود به انتخاب منظم رهبران سياسي است.

جمعيت شناسي DEMOGRAPHY

مطالعه ی جمعيت

مذهب DENOMINATION

فرقه اي ديني که پويايي احياگرايانه ی خود را از دست داده و به صورت يک هيأت نهادي شده در آمده است و تعداد قابل توجهي از افراد از آن پيروي مي کنند.

نظريه ی وابستگي DEPENDENCY THEORY

اصطلاحي براي اين نظريه که تعدادي از کشورها، به ويژه در جهان سوم به علت سلطه ی جوامع صنعتي بر اقتصاد جهاني فاقد توانايي کنترل جنبه هاي عمده ی زندگي اقتصادي خود هستند.

متغير وابسته DEPENDENT VARIABLE

متغير يا عاملي که به طور علّي از متغير ديگري (متغير مستقل) تأثير پذيرد.

بازدارندگي DETERRENCE

جلوگيري از برخورد نظامي بر اساس اطمينان از اينکه متجاوز در صورت شروع به جنگ متحمل آنچنان خسارات فراواني خواهد گرديد که مبادرت به آغاز عمليات جنگي قابل توجيه نباشد.

خرده فرهنگ کجرو DEVIANT SUB-CULTURE

خرده فرهنگي که ارزشهاي اعضاي آن به طور قابل توجهي با ارزشهاي اکثريت جامعه متفاوت است.

سؤالات تکويني DEVELOPMENTAL QUESTIONS

سئوالاتي که جامعه شناسان به هنگام بررسي منشأ و مسير تکامل نهادهاي اجتماعي از گذشته تا امروز مطرح مي کنند.

تفسير ديالکتيکي دگرگوني

DIALECTICAL INTERPRETATION OF CHANGE
تفسيري از دگرگوني که بر برخورد تأثيرات يا گروههاي متضاد به عنوان نيروي محرک دگرگوني اجتماعي تأکيد مي کند.

تفاوت ارتباط DIFFERENTIAL ASSOCIATION

تفسيري در مورد پيدايش رفتار تبهکارانه که توسط ادوين ساترلند ارائه گرديده است. به نظر او، رفتار تبهکارانه از طريق ارتباط با ديگران که به طور منظم به تبهکاري دست مي زنند فراگرفته مي شود.

تمايز DIFFERENTIATION

به وجود آمدن پيچيدگي فزاينده در درون سيستمهاي ارگانيک يا جوامع.

عدم تعادل DISEQUILIBRIUM

فروپاشي تعادل اجتماعي يا وفاق.

جابه جايي DISPLACEMENT

انتقال افکار يا عواطف از منبع حقيقي آنها به شي ء ديگري.

تقسيم کار DIVISION OF LABOUR

تخصصي شدن وظايف کاري که به واسطه ی آن مشاغل مختلف درون يک نظام توليد با هم ترکيب مي شوند. همه ی جوامع حداقل داراي نوعي تقسيم کار ابتدايي هستند، به ويژه در مورد وظايفي که به مردان اختصاص داده شده و وظايفي که توسط زنان انجام مي شود. اما با توسعه ی صنعتي شدن، تقسيم کار نسبت به آنچه که در کليه ی نظامهاي توليد پيشين وجود داشته بسيار پيچيده تر مي شود. در دنياي مدرن تقسيم کار دامنه اي بين المللي دارد.

پژوهش اسنادي DOCUMENTARY RESEARCH

پژوهشي که مبتني بر شواهد برگرفته از مطالعه ی اسناد، مانند آرشيوها يا آمار رسمي است.

خشونت خانگي DOMESTIC VIOLENCE

رفتار خشني که به وسيله ی يک عضو خانواده عليه عضو ديگر صورت مي گيرد. شديدترين خشونت خانگي توسط مردان عليه زنان انجام مي شود.

زمان دو برابر شدن DOUBLING TIME

زماني که طول مي کشد تا سطح معيني از جمعيت دو برابر شود.

مدل نمايشي DRAMATURGICAL MODEL

رويکردي در مطالعه ی کنش متقابل اجتماعي بر مبناي استفاده از استعاره هاي برگرفته از تئاتر.

رويکرد بوم شناختي ECOLOGICAL APPROACH

ديدگاهي در تحليل شهري که بر تقسيم "طبيعي" محلات شهري به نواحي داراي ويژگيهاي کاملاً متفاوت تأکيد مي کند.

وابستگي متقابل اقتصادي ECONOMIC INTERDEPENDENCE

به اين واقعيت اشاره مي کند که در تقسيم کار افراد براي توليد بسياري يا بيشتر کالاهاي مورد نياز براي ادامه ی زندگيشان به ديگران وابسته اند.

نظام آموزشي EDUCATIONAL SYSTEM

نظام ارائه ی خدمات آموزشي که در جامعه ی معيني عمل مي کند.

خودمداري EGOCENTRISM

بنابر نظر پياژه، شيوه ی نگرش ويژه ی کودک در طي سالهاي نخستين زندگيش. تفکر خودمدارانه شامل درک اشيا و رويدادهاي محيط صرفاً برحسب موقعيت خود کودک است.

زبان بسط يافته ELABORATED CODE

شکلي از گفتار شامل استفاده ی سنجيده و منظم از واژه ها براي رساندن معاني دقيق.

تحقيق تجربي EMPIRICAL INVESTIGATION

تحقيق عملي که در هر حوزه ی معين مطالعه جامعه شناختي انجام مي شود.

درون همسري ENDOGAMY

نظامي که در آن فرد فقط مي تواند با شخص ديگري از درون گروه خويشاوندي خودش ازدواج کند.

کارفرما ENTREPRENEUR

صاحب شرکت يا مؤسسه ی اقتصادي.

بوم شناسي محيطي ENVIRONMENTAL ECOLOGY

اين اصطلاح به علاقه به حفظ تماميت محيط فيزيکي در برابر تأثير صنعت و تکنولوژي امروزين اشاره مي کند.

مراحل دگرگوني EPISODES OF CHANGE

مراحل متوالي دگرگوني اجتماعي که به شيوه اي همانند در تعدادي از جوامع رخ مي دهند.

رسته ESTATE

شکلي از قشربندي همراه با نابرابريهاي بين گروههايي از افراد که به وسيله ی قانون به رسميت شناخته شده است.

اديان اخلاقي ETHICAL RELIGIONS

ادباني که به جاذبه ی اخلاقي يک "معلم بزرگ" (مانند بودا يا کنفوسيوس) وابسته اند، به جاي اينکه بر پايه ی اعتقاد به موجودات فوق طبيعي استوار باشند.

فرامليتهاي قوم مدار ETHNOCENTRIC TRANSNATIONALS

شرکتهاي فرامليتي که تا اندازه ی زيادي مستقيماً از ادارات مرکزي شرکت مادر اداره مي شوند.

قوم مداري ETHNOCENTRISM

گرايش به نگريستن به فرهنگهاي ديگر از ديد فرهنگ خويشتن و در نتيجه بد جلوه دادن آنها.

روش شناسي مردمي ETHNOMETHODOLOGY

مطالعه اين که مردم چگونه آنچه را که ديگران در جريان کنش متقابل اجتماعي هر روزه مي گويند و انجام مي دهند درک مي کنند. روش شناسي مردمي به روشهاي قومي مربوط مي شود که به وسيله ي آنها انسانها مبادلات متقابل معني دار با يکديگر را حفظ مي کنند.

تکامل EVOLUTION

رشد ارگانيسمهاي زيستي به واسطه ي انطباق انواع با تقاضاهاي محيط فيزيکي.

برون همسري EXOGAMY

نظامي که در آن افراد تنها مي توانند با همسري از يک گروه خويشاوندي متفاوت با گروه خودشان ازدواج کنند.

آزمايش EXPERIMENT

روش تحقيقي که در آن متغيرها را مي توان به شيوه اي کنترل شده و نظام يافته، يا در وضعيتي مصنوعي که به وسيله ي پژوهشگر ايجاد مي شود يا در محيطهايي که به طور طبيعي به وجود مي آيند تحليل کرد.

رشدنمايي EXPONENTIAL GROWTH

نرخ رشد تصاعدي هندسي و نه خطي، جمعيت که افزايش بسيار سريعي در تعداد جمعيتي که چنين رشدی را تجربه مي کند به وجود مي آورد.

خانواده ی گسترده EXTENDED FAMILY

يک گروه خانوادگي شامل بيش از دو نسل از خويشاوندان که يادرون يک خانوار يا بسيار نزديک به يکديگر زندگي مي کنند.

عرصه ی بيروني EXTERNAL ARENA

کشورهايي که در هر دوره ی زماني خاص بيرون از اقتصاد جهاني باقي مي مانند.

سئوالات واقعي FACTUAL QUESTIONS

سئوالاتي که مسائلي را درباره ی موضوعات واقعي (نه مسائل نظري يا اخلاقي) مطرح مي کنند.

خانواده FAMILY

گروهي از افراد که يا پيوندهاي خوني، ازدواج يا فرزندخواندگي با يکديگر رابطه داشته، يک واحد اقتصادي را تشکيل مي دهند و اعضاي بزرگسال آن مسئول پرورش کودکان هستند. همه ی جوامع شناخته شده داراي شکلي از نظام خانوادگي هستند، هرچند که ماهيت روابط خانوادگي بسيار متغير است. اگرچه در جوامع امروزي شکل اصلي خانواده، خانواده هسته اي است، انواع روابط خانواده ی گسترده نيز اغلب يافت مي شود.

سرمايه داري خانوادگي FAMILY CAPITALISM

مؤسسه ی اقتصادي سرمايه داري که کارفرمايان خانوادگي مالک و اداره کننده ی آن هستند.

خانواده ی راهيابي FAMILY OF ORIENTATIONS

خانواده اي که فرد در آن متولد مي شود.

خانواده ی فرزندزايي FAMILY OF PROCREATION

خانواده اي که فرد از طريق ازدواج و يا دارا شدن فرزند ايجاد مي کند.

فاشيسم FASCISM

مجموعه اي از انديشه هاي سياسي، يا يک نظام سياسي واقعي که بر پايه ی انديشه هاي برتري برخي نژادها بر نژادهاي ديگر استوار است.

توان زايش FECUNDITY

تعداد کودکاني که از نظر زيستي يک زن مي تواند به وجود آورد.

رفتار زنانه FEMININITY

شکلهاي ويژه ی رفتار مورد انتظار از زنان در هر فرهنگ معين.

ميدان عمل FIELD OF ACTION

عرصه اي که در آن جنبشهاي اجتماعي با سازمانهاي رسمي کنش متقابل دارند، و اغلب در نتيجه ی آن انديشه ها و شيوه ی نگرش اعضاي هر دو تغيير مي کند.

جهان اول FIRST WORLD

گروه دولتهاي ملي که داراي اقتصاد صنعتي پيشرفته مبتني بر توليد سرمايه داري هستند.

جماعت متمرکز FOCUSED CROWD

جماعتي از مردم که در تعقيب هدفهاي مشترک عمل مي کنند.

کنش متقابل متمرکز FOCUSED INTERACTION

کنش متقابل ميان افرادي که به فعاليتي مشترک يا گفتگوي مستقيم با يکديگر مشغول هستند.

زور FORCE

اجبار، بر مبناي تهديد به استفاده از خشونت يا استفاده ی واقعي از خشونت.

نيروهاي توليد FORCES OF PRODUCTION

اصطلاحي که توسط مارکس براي اشاره به عواملي که رشد اقتصادي در جامعه کمک مي کنند به کار برده شده است.

فورديزم FORDISM

نظام توليدي که هنري فورد پيشاهنگ آن بود و با معمول کردن خط مونتاژ همراه است.

دوره ی عملياتي صوري FORMAL OPERATIONAL PERIOD

مرحله اي از رشد شناخت طبق نظريه پياژه که در آن کودک در حال رشد توانايي برخورد با مفاهيم انتزاعي و وضعيتهاي فرضي را پيدا مي کند.

منطقه روي صحنه FRONT REGION

يک محيط فعاليت اجتماعي که در آن افراد سعي مي کنند "نمايش" معيني را براي ديگران اجرا کنند.

کارکردگرايي FUNCTIONALISM

ديدگاهي نظري بر پايه ی اين انديشه که رويدادهاي اجتماعي را مي توان به بهترين وجه بر حسب کارکردهايي که انجام مي دهند- يعني کمکي که به دوام و بقاي جامعه مي کنند- تبيين کرد.

بنيادگرايي FUNDAMENTALISM

اعتقاد به بازگشت به نص متون مقدس.

باند GANG

يک گروه غيررسمي از افرادي که به طور منظم گرد هم مي آيند تا به فعاليتهاي مشترکي مشغول شوند، که ممکن است خارج از چارچوب قانون باشد.

ديگري تعميم يافته GENERALIZED OTHER

مفهومي در نظريه ی جي. اچ. ميد که بر طبق آن فرد در جريان اجتماعي شدن ارزشهاي گروه يا جامعه ی معيني را از آن خود مي کند.

فراميليتيهاي جهان مرکز GEOCENTRIC TRANSNATIONALS

شرکتهاي فراميليتي که ساخت اداري آنها، به جاي آنکه از کشور خاصي سازمان يابد، جهاني است.

توليد ناخالص ملي GROSS NATIONAL PRODUCT (GNP)

مقدار ثروتي که سالانه در يک کشور توليد مي شود و معمولاً برحسب متوسط سرانه ی جمعيت اندازه گيري مي گردد.

توليد گروهي GROUP PRODUCTION

توليد سازمان يافته توسط گروههاي کوچک و نه افراد.

جنبش چريکي GUERRILLA MOVEMENT

سازمان نظامي غيردولتي.

شهرستادي HEADQUARTERS CITY

شهري که نقشي هماهنگ کننده در تقسيم کار بين المللي دارد- يک مرکز اصلي امور مالي يا تجارت جهاني.

نظام مراقبت بهداشتي HEALTH-CARE SYSTEM

سازمان خدمات پزشکي در يک کشور معين.

ناهمجنس خواهي HETEROSEXUALITY

گرايش از لحاظ فعاليت يا احساسات جنسي نسبت به افراد جنس مخالف.

برنامه ی پنهان HIDDEN CURRICULUM

ويژگيهاي رفتار يا نگرشهايي که در مدرسه فرا گرفته مي شود اما در برنامه ی آموزش رسمي گنجانده نشده است. برنامه ی پنهان "برنامه ی اعلام نشده ی" مرتبط با آموزش است- براي مثال، آموزش جنبه هاي گوناگون اختلافات مربوط به جنسيت.

سيستمهاي مبتني بر اعتماد بالا HIGH-TRUST SYSTEMS

سازمانها، یا محيطهاي کاري، که در آنها به افراد تا حد زيادي استقلال و کنترل بر وظايف مربوط به کارشان داده مي شود.

آموزش عالي HIGHER EDUCATION

آموزش فراتر از سطح مدرسه، در مؤسسات آموزش عالي يا دانشگاهها

ماترياليسم تاريخي HISTORICAL MATERIALISM

تبيين مارکس از دگرگوني اجتماعي در تاريخ، که بر طبق آن فرايندهاي دگرگوني اساساً به وسيله ی عوامل اقتصادي تعيين مي شوند.

تاريخيت HISTORICITY

استفاده از شناخت تاريخ به عنوان مبنايي براي کوشش به منظور تغيير تاريخ- يعني، ايجاد فرايندهاي آگاهانه ی دگرگوني اجتماعي.

همجنس بازي HOMOSEXUALITY

گرايش فعاليتها يا احساسات جنسي نسبت به افراد ديگر همان جنس.

کار خانگي HOUSEWORK (domestic labour)

کار بي مزد که معمولاً به وسيله ی زنان در خانه و در ارتباط با امور هر روزه خانگي مانند آشپزي، نظافت و خريد انجام مي شود.

جوامع شکار و گردآوري خوراک HUNTING AND GATHERING SOCIETIES

جوامعي که زندگي خود را از راه شکار حيوانات، ماهي گيري و گردآوري گياهان خوراکي مي گذرانند.

فرضيه HYPOTHESIS

انديشه يا حدسي، درباره ی وضعيتي معين که به عنوان پايه اي براي آزمون تجربي مطرح مي گردد.

نوع آرماني IDEAL TYPE

يک "نمونه ی ناب" که با تأکيد بر برخي ويژگيهاي يک موضوع اجتماعي معين ساخته مي شود؛ ويژگيهايي که لزوماً هيچ جا در واقعيت وجود ندارند. براي مثال، نمونه ی آرماني سازمان بوروکراتيک ماکس وبر.

درآمد INCOME

پرداختهايي که معمولاً ناشي از دستمزد، حقوق يا سرمايه گذاري است.

متغير مستقل INDEPENDENT VARIABLE

متغير يا عاملي که به طور علّي بر متغير يا عامل ديگري (متغير وابسته) تأثير مي گذارد.

دموکراسي صنعتي INDUSTRIAL DEMOCRACY

شيوه هاي مشارکت يا نمايندگي دموکراتيک در کارخانه.

ميزان مرگ و مير کودکان INFANT MORTALITY RATE

تعداد کودکاني که در هر هزار کودک زنده متولد شده، در نخستين سال زندگي مي ميرند.

اقتصاد غيررسمي THE INFORMAL ECONOMY

معاملات اقتصادي که خارج از حوزه ی اشتغال رسمي مزدبگيري انجام مي شود.

تکنولوژي اطلاعات INFORMATION TECHNOLOGY

شکلهاي تکنولوژي مبتني بر پردازش اطلاعات و شامل اجزاي مدارات ميکروالکترونيکي.

مرکز نوآوري INNOVATION CENTRE

شهر يا شهرکي که رونق و پيشرفت آن ناشي از آن است که مرکز خلاقيت يا نوآوري تکنولوژيکي است.

غريزه INSTINCT

الگوي ثابت رفتار که منشأ وراثتي دارد و در همه ی حيوانات طبيعي در يک نوع معين ظاهري مي شود.

سرمايه داري نهادي INSTITUTIONAL CAPITALISM

کسب و کار سرمايه دارانه اي که مبتني بر داشتن سهام در شرکتها و مؤسسات سازمان يافته است.

هوش INTELLIGENCE

سطح توانايي فکري به ويژه آن گونه که با آزمونهاي آي کيو (ضريب هوشي) سنجيده مي شود.

گروههاي ذينفع INTEREST GROUPS

گروههايي که براي تعقيب منافع ويژه در عرصه ی سياسي سازمان يافته اند و اساساً با تحميل نظرات خود بر اعضاي مجامع قانونگذاري عمل مي کنند.

تحرک ميان نسلي INTERGENERATIONAL MOBILITY

تحرک صعودي يا نزولي در سلسله مراتب قشربندي اجتماعي از يک نسل به نسل ديگر.

تقسيم کار بين المللي INTERNATIONAL DIVISION OF LABOUR

اين اصطلاح به وابستگي متقابل کشورها يا مناطقي که در بازارهاي جهاني داد و ستد مي کنند اطلاق مي گردد.

تحرک درون نسلي INTRAGENERATIONAL MOBILITY

تحرک صعودي يا نزولي در سلسله مراتب قشربندي اجتماعي در طول زندگي شغلي يک فرد.

تهاجم INVASION

مفهومي که در بوم شناسي براي اشاره به هجوم يک نوع جديد به ناحيه اي که قبلاً تحت تسلط انواع ديگر بوده است، به کار مي رود.

آي کيو (ضريب هوشي) IQ (Intelligence Quotient)

نتيجه اي که از آزمونهاي توانايي نمادين يا استدلالي به دست مي آيد.

کيبوتص KIBBUTZIM

اجتماعاتي که در اسرائيل ايجاد گرديده و در آنها توليد به صورت تعاوني انجام مي شود و نابرابريهاي ثروت و درآمد به حداقل کاهش داده شده است.

نظريه ی برچسب زني LABELLING THEORY

رويکردي در مطالعه ی کجروي که مي گويد افراد از آن روي "منحرف" مي شوند که برچسبهاي معيني توسط مقامات سياسي و ديگران بر رفتار آنها زده مي شود.

کارکردهاي پنهان LATENT FUNCTIONS

نتايج ناشي از کارکرد يک پديده ی اجتماعي که عمدي نبوده و يا توسط اعضاي يک نظام اجتماعي که اين کارکردها در آن به وقوع مي پيوندد تشخيص داده نمي شود.

تحرک جانبي LATERAL MOBILITY

حرکت افراد از يک منطقه ی کشور به منطقه ی ديگر، يا از کشوري به کشور ديگر.

قانون LAW

قاعده ی رفتاري که توسط مرجعي سياسي برقرار گرديده و به وسيله ی قدرت دولت حمايت مي شود.

مشروعيت LEGITIMACY

اعتقاد به اينکه يک نظم سياسي خاص عادلانه و معتبر است.

بحران مشروعيت LEGITIMATION CRISIS

ناتواني نظام سياسي در ايجاد تعهد و مشارکت کافي شهروندان براي اين که بتواند به طور شايسته حکومت کند.

همجنس گرايي زنان LESBIANISM

فعاليتها يا دلبستگي همجنس بازانه بين زنان.

دموکراسي ليبرالي LIBERAL DEMOCRACY

يک نظام دموکراسي بر مبناي نهادهاي پارلماني که با نظام بازار آزاد در حوزه ی توليد اقتصادي پيوند يافته است.

اميد زندگي LIFE EXPECTANCY

تعداد سالهاي ديگري که افراد در هر سن معيني به طور متوسط مي توانند انتظار داشته باشند که زنده بمانند.

زندگينامه ها LIFE HISTORIES

مطالعات زندگي افراد به طور کلي که اغلب بر اساس روايت خودشان و مطالعه ی اسنادی مانند نامه هاست.

پهنه ی زندگي LIFE SPAN

حداکثر طول عمر که از نظر زيستي براي يک عضو نوع معيني امکان پذير است.

جنگ محدود LIMITED WAR

جنگي که تعداد نسبتاً اندکي از جمعيت را درگير مي سازد، و اساساً توسط سربازان انجام مي شود.

سواد LITERACY

توانايي افراد در خواندن و نوشتن.

دانش محلي LOCAL KNOWLEDGE

آگاهي در مورد يک اجتماع محلي، يا زمينه ی عمل که افرادي از آن بهره مندند که مدت زيادي از زندگي خود را در اين اجتماعات سپري کرده اند.

نظامهاي مبتني بر اعتماد پايين LOW-TRUST SYSTEMS

محيط سازماني يا کار که در آن به افراد مسئوليت اندکي براي انجام دادن وظايف مربوط به کار، يا کنترل بر آن، داده مي شود.

توليد ماشيني MACHINE PRODUCTION

توليد اقتصادي با استفاده از ماشينهايي که با منابع قدرت بي جان به حرکت در مي آيند.

جداسازي کلان MACROSEGREGATION

جدايي بين تعداد انبوهي از اعضاي گروههاي نژادي مختلف، که در مناطق جداگانه جاي داده مي شوند.

جامعه شناسي کلان MACROSOCIOLOGY

مطالعه ی گروههاي بزرگ، سازمانها يا نظامهاي اجتماعي.

ناتواني مردان در بيان احساسات MALE INEXPRESSIVENESS

دشواريهايي که مردان در بيان، يا صحبت درباره ی، احساساتشان نسبت به ديگران دارند.

مالتوس گرايي MALTHUSIANISM

اصول عقايدي که توسط تامس مالتوس درباره ی پويايي شناسي جمعيت مطرح گرديده است، و بر طبق آن افزايش جمعيت با "محدوديتهاي طبيعي" که قحطي و جنگ نمايانگر آنهاست، برخورد مي کند.

مديريت خشونت MANAGEMENT OF VIOLENCE

نحوه ی سازمان دهي ارتش و تجهيزات جنگي، در ارتباط با مقامات غيرنظامي در جامعه ی معين.

سرمايه داري مديريتي MANAGERIAL CAPITALISM

مؤسسات اقتصادي سرمايه داري که به جاي آنکه توسط صاحبان آنها اداره شود، به وسيله ی مديران حرفه اي اداره مي گردد.

کارکردهاي آشکار MANIFEST FUNCTIONS

کارکردهاي جنبه يا نوعي از فعاليت اجتماعي که براي افراد شرکت کننده در وضعيت معيني از زندگي اجتماعي شناخته شده و معلوم است.

مارکسيسم MARXISM

يک مجموعه ی تفکر که عناصر اصلي آن از انديشه هاي مارکس ناشي شده است.

رفتار مردانه MASCULINITY

شکلهاي ويژه ی رفتار مورد انتظار از مردان در هر فرهنگ معين.

پخش توده گير MASS CIRCULATION

پيام گيرندگان انبوهي که پيامهاي رسانه هاي ارتباطي امروزي مانند روزنامه ها و تلويزيون را دريافت مي کنند.

رسانه هاي همگاني MASS MEDIA

شکلهاي ارتباط، مانند روزنامه ها، مجلات، راديو يا تلويزيون که به منظور رساندن پيام به پيام گيرندگان انبوه طرح ريزي شده اند.

مفهوم ماده گرايانه ی تاريخ

MATERIALIST CONCEFTION OF HISTORY
ديدگاهي که توسط مارکس طرح گرديده و بر طبق آن عوامل "مادي" يا اقتصادي نقش اساسي در تعيين دگرگوني تاريخي دارند.

محروميت از مادر MATERNAL DEPRIVATION

وضعيتي که در آن اطفال يا کودکان بسيار خردسال از تماس نزديک با مادر براي مدت چند هفته يا بيشتر محروم مي شوند.

وراثت مادرتباري MATRILINEAL INHERITANCE

ارث بري دارايي يا حقوق مالکيت از طريق دودمان زن.

خانواده ی مادربومي MATRILOCAL FAMILY

نظام خانوادگي که در آن از شوهر انتظار مي رود نزديک پدر و مارد همسر زندگي کند.

ميانگين MEAN

سنجه آماري "گرايش به مرکز" يا معدل که مبتني بر تقسيم مقدار کل بر تعداد موارد منفرد موجود در آن است.

فعاليتهاي معني دار MEANINGFUL ACTIVITIES

کنش انساني که به دلايل معين و با در نظر داشتن مقاصد ويژه اي انجام مي شود. بخش عمده ی رفتار انساني از فعاليتهاي معني دار ترکيب گرديده و اين يکي از ويژگيهاي مهمي است که رفتار انساني را از حرکت اشيا و حوادث در جهان طبيعي متمايز مي سازد.

وسايل توليد MEANS OF PRODUCTION

وسايلي که به کمک آنها توليد کالاهاي مادي در يک جامعه انجام مي شود، و نه تنها تکنولوژي بلکه روابط اجتماعي بين توليدکنندگان را نيز شامل مي شود.

ميانه MEDIAN

عددي که در يک سلسله اعداد در وسط قرار مي گيرد؛ يکي از شيوه هاي محاسبه ی "گرايش به مرکز" که گاهي مفيدتر از محاسبه ی ميانگين است.

کلانشهر MEGALOPOLIS

"شهر شهرها" در يونان باستان- در دوران امروزي براي اشاره به منظومه هاي شهري بسيار بزرگ به کار برده مي شود.

درهم آميزي MELTING POT

اين انديشه که تفاوتهاي قومي مي تواند ترکيب گرديده الگوهاي جديد رفتاري به وجود آورد که از منابع فرهنگي گوناگون تغذيه مي شود.

جداسازي ميانه MEZZOSEGREGATION

جداسازي بين گروههاي نژادي بر حسب محله هاي سکونت.

جداسازي خرد MICROSEGREGATION

جدايي بين گروههاي نژادي که در موارد جزئي زندگي روزانه اعمال مي گردد- براي مثال اتاقهاي انتظار جداگانه در ايستگاههاي اتوبوس يا راه آهن.

جامعه شناسي خرد MICROSOCIOLOGY

مطالعه ی رفتار انسان در زمينه هاي کنش متقابل رو در رو.

طبقه ی متوسط MIDDLE CLASS

يک طبقه ی اجتماعي که روي هم رفته از افرادي ترکيب گرديده که در مشاغل يقه سفيد و سطوح پايين مديريت کار مي کنند.

مجتمع نظامي- صنعتي MILITARY-INDUSTRIAL COMPLEX

مجموعه اي از ارتباطات نهادي بين شرکتهاي توليدي و نيروهاي مسلح، که بر مبناي منافع مشترک در توليد اسلحه قرار دارد.

ذهن نظامي MILITARY MIND

مفهومي که توسط ساموئل هانتينگتن براي اشاره به شيوه ی نگرش ويژه اي که سرباز نسبت به جهان دارد به کار برده شده است.

هزاره گرايي MILLENARIANISM

اعتقاداتي که اعضاي برخي انواع جنبش مذهبي دارند که بر طبق آن تغييرات فاجعه آميز ناگهاني و عظيمي در آينده ی نزديک روي خواهد داد، که نويد فرا رسيدن عصر جديدي را مي دهد.

گروه اقليت (يا اقليت قومي)

MINORITY GROUP (OR ETHNIC MINORITY)
گروهي از افراد يک اقليت در جامعه ی معيني که به علت ويژگيهاي مشخص فيزيکي يا فرهنگيشان خود را در وضعيت نابرابري در آن جامعه مي يابند.

بسيج MOBILIZATION

"آماده کردن" گروهها براي عمل جمعي.

نما MODE

عددي که فراوان تر از همه در مجموعه ی معيني از داده ها ظاهر مي شود. اين امر گاهي مي تواند شيوه ی سودمندي براي نشان دادن گرايش به مرکز باشد.

مرکز توليد قطعات MODULE PRODUCTION PLACE

ناحيه ی شهري که در آن قطعات براي محصولاتي توليد مي گردد که مونتاژ نهايي آنها در جاي ديگري انجام مي شود.

تک همسري MONOGAMY

شکلي از ازدواج که در آن هر يک از طرفين در هر زمان معيني فقط مي تواند يک همسر داشته باشد.

انحصار MONOPOLY

وضعيتي که در آن تنها يک شرکت در صنعت معيني مسلط است.

يکتاپرستي MONOTHEISM

اعتقاد به يک خدا.

تکامل چندخطي MULTILINEAR EVOLUTION

تعبيري از تکامل اجتماعي که معتقد است جوامع مختلف مسيرهاي پيشرفت تکاملي متفاوتي را دنبال مي کنند.

حاکميت چندگانه MULTIPLE SOVEREIGNTY

وضعيتي که در آن هيچ قدرت حاکم واحدي در جامعه وجود ندارد.

جهش MUTATION

يک فرايند تغيير ژنتيکي تصادفي که تغييري در ويژگيهاي فيزيکي حيوان يا گياه به وجود مي آورد. اکثريت عظيم جهش ها در جريان تکامل به هيچ جا منتهي نمي شوند. يعني ارگانيسمهاي جهش يافته نمي توانند باقي بمانند. اما در موارد بسيار اندکي، جهش ويژگيهایي توليد مي کند که رشد انواع جديدي را امکان پذير مي سازند.

ناسيوناليسم NATIONALISM

مجموعه اي از اعتقادات و نمادها که دلبستگي به اجتماع ملي معيني را بيان مي کنند.

دولت ملي NATION-STATE

نوع خاصي از دولت، که ويژه ی جهان امروزين بوده و در آن حکومت در قلمرو اراضي معيني داراي حاکميت است، و توده ی جمعيت شهروند محسوب شده و خود را جزءِ ملت واحدي مي دانند. دولتهاي ملي با ظهور ناسيوناليسم پيوند نزديکي دارند، اگرچه وفاداريهاي ملي گرايانه هميشه با مرزهاي دولتهاي معيني که امروز وجود دارد تطبيق نمي کند. دولتهاي ملي به عنوان جزئي از يک نظام نوظهور دولت ملي به وجود آمدند، که نخستين بار در اروپا پديدار گرديد، اما در دوران کنوني به سراسر جهان گسترش يافته است.

نوامپرياليسم NEO-IMPERIALISM

سلطه ی برخي ملتها بر ملتهاي ديگر در نتيجه ی شرايط نابرابر مبادله ی اقتصادي، نوامپرياليسم برخلاف امپراتوريهاي کهن بر پايه ی تحميل مستقيم قدرت سياسي يک جامعه بر جامعه ی ديگر بنياد نگرديده است. مهمترين زمينه ی جهاني که در آن روابط نوامپرياليستي برقرار گرديده بين جوامع صنعتي و کشورهاي جهان سوم است.

اقامت نوبومي NEO-LOCAL RESIDENCE

يک الگوي خانوادگي که در آن زوج متأهل دور از محل سکونت والدين عروس يا داماد اقامت مي گزينند.

نژند NEUROTIC

فردي که از يک شکل نسبتاً ملايم آشفتگي رواني، مانند حالت اضطراب، رنج مي برد.

کشورهاي تازه صنعتي شونده

NEWLY INDUSTRIALIZING COUNTRIES
کشورهاي جهان سوم که در طول دو يا سه دهه ی گذشته شروع به ايجاد شالوده ی صنعتي نيرومندي کرده اند، مانند سنگاپور يا هنگ کنگ.

عوامل غيردولتي NON-STATE ACTORS

مؤسسات بين المللي، غير از دولتها، که در نظام جهاني نقشي بازي مي کنند.

ارتباط غيرکلامي NON-VERBAL COMMUNICATION

ارتباط بين افراد، که به جاي استفاده از زبان، بر حالت چهره يا حرکات بدني متکي است.

خانواده ی هسته اي NUCLEAR FAMILY

يک گروه خانوادگي شامل زن، شوهر (يا يکي از آنان) و فرزندان وابسته به آنها.

شغل OCCUPATION

هرگونه اشتغال مزدبگيري که در آن فرد به طور منظم کار مي کند.

عقده ی اوديپ OEDIPUS COMPLEX

مرحله اي از رشد رواني اوليه ی انسان، بنابر نظريه ی فرويد، که در آن کودک احساس شديد عشق به مادر، همراه با نفرت از پدر را تجربه مي کند. به عقيده ی فرويد، غلبه بر عقده ی اوديپ نشانه ی گذشتن از مرحله ی انتقالي مهمي در رشد کودک به عنوان موجودي مستقل است.

مقامات رسمي OFFICIALS

افرادي که موقعيتهاي رسمي را در سازمانهاي بزرگ اشغال مي کنند.

حکومت نظامي اليگارشيک OLIGARCHIC MILITARY RULE

نوعي حکومت که گروه کوچکي از افسران رده ی بالا در نيروهاي مسلح در رأس آن قرار دارند.

اليگارشي OLIGARCHY

حکومت اقليتي کوچک در يک سازمان يا جامعه.

انحصار چندگانه OLIGOPOLY

وضعيتي که در آن تعداد اندکي از شرکتها در صنعت معيني سلطه دارند.

خانواده ی دودماني باز OPEN LINEAGE FAMILY

يک نظام خانوادگي که در اروپاي قديم وجود داشته و در آن روابط خانوادگي با اجتماع محلي پيوند نزديک دارد.

سازمان ORGANIZATION

گروه بزرگي از افراد، که در برگيرنده ی مجموعه ی معيني از روابط اقتدار است. انواع فراواني از سازمانها در جوامع صنعتي وجود دارند که اکثر جنبه هاي زندگي ما را تحت تأثير قرار مي دهند. در حالي که همه ی سازمانها بوروکراتيک نيستند، پيوندهاي کاملاً نزديک ميان توسعه ی سازمانها و گرايشهاي بوروکراتيک وجود دارد.

جرايم سازمان يافته ORGANIZED CRIME

فعاليتهاي تبهکارانه که توسط سازمانهايي صورت مي گيرد که به عنوان مؤسسات سوداگري ايجاد گرديده اند.

صلح طلبي PACIFISM

اعتقاد به اينکه جنگ از نظر اخلاقي نادرست است.

گروههاي پاريا PARIAH GROUPS

گروههایي که دچار تبعيض منزلتي منفي هستند- به عبارت ديگر اکثر اعضاي ديگر جامعه به آنها "به ديده ی حقارت مي نگرند". يهوديان در بيشتر تاريخ اروپا يک گروه پاريا بوده اند.

مشاهده ی همراه با مشارکت (کارميداني)

PARTICIPANT OBSERVATION (field-work)
روش تحقيقي که به طور گسترده در جامعه شناسي و مردم شناسي مورد استفاده قرار مي گيرد و در آن پژوهشگر در فعاليتهاي گروه يا جامعه ی مورد مطالعه شرکت مي کند.

دموکراسي مشارکتي PARTICIPATORY DEMOCRACY

نظام دموکراسي که در آن همه ی اعضاي يک گروه يا جامعه به طور جمعي در گرفتن تصميمات عمده مشارکت مي کنند.

جوامع شباني PASTORAL SOCIETIES

جوامعي که معيشت آنها از پرورش حيوانات اهلي تأمين مي گردد.

وراثت پدرتباري PATRILINEAL INHERITANCE

ارث بري دارايي يا حقوق مالکيت از طريق دودمان مرد.

خانواده ی پدر بومي PATRILOCAL FAMILY

نظام خانوادگي که در آن از زن انتظار مي رود نزديک والدين شوهر زندگي کنند.

دهقانان PEASANTS

افرادي که با استفاده از روشهاي زراعي سنتي زمين را کشت کرده و غذا توليد مي کنند.

گروه همالان PEER GROUP

يک گروه دوستي مرکب از افرادي که داراي سن و پايگاه اجتماعي مشابهي هستند.

پيرامون PERIPHERY

اين اصطلاح به کشورهايي اطلاق مي گردد که نقشي حاشيه اي در اقتصاد جهاني دارند و بنابراين از نظر روابط تجاري خود به جوامع توليدکننده ی "هسته" ( مرکز ) وابسته اند.

فاصله ی شخصي PERSONAL DISTANCE

فضاي فيزيکي که افراد بين خود و ديگراني که آنها را بر اساس روابط شخصي مي شناسند حفظ مي کنند.

جامعه ی چندقومي PLURAL SOCIETY

جامعه اي که در آن چندين گروهبندي قومي همزيستي داشته و هر يک در اجتماعات يا مناطقي که تا حد زيادي جدا از ديگران است زندگي مي کنند.

نظريه هاي کثرتگراي دموکراسي

PLURALIST THEORIES OF DEMOCRACY
نظريه هايي که در آنها بر نقش گروههاي ذينفع گوناگون و رقيب يکديگر در جلوگيري از تمرکز قدرت بيش از حد در دست رهبران سياسي تأکيد مي شود.

دستگاه سياسي POLITICAL APPARATUS

مجموعه اي از سازمانهاي حکومتي که اداره ی سياسي منظم قلمرو اراضي معيني را ممکن مي سازد.

حزب سياسي POLITICAL PARTY

سازماني که با هدف دستيابي به قدرت حکومتي و استفاده از آن قدرت براي تعقيب برنامه ی معيني تأسيس گرديده است.

حقوق سياسي POLITICAL RIGHTS

حقوق مشارکت سياسي، مانند حق رأي در انتخابات محلي و ملي، که شهروندان اجتماع ملي معيني دارا هستند.

چندشوهري POLYANDRY

شکلي از ازدواج که در آن يک زن ممکن است به طور همزمان دو يا چند شوهر داشته باشد.

فرامليتيهاي چندمرکزي POLYCENTRIC TRANSNATIONALS

شرکتهاي بزرگ فرامليتي که از دو يا چند مرکز اداري اصلي در کشورهاي مختلف اداره مي شوند.

چندهمسري POLYGAMY

شکلي از ازدواج که در آن مرد مي تواند در يک زمان بيش از يک زن داشته باشد.

چند خداگرايي POLYTHEISM

اعتقاد به دو يا چند خدا.

اثبات گرايي POSITIVISM

يک نگرش فلسفي که بر طبق آن پيوندهاي نزديکي ميان علوم اجتماعي و طبیعي که چارچوب منطقي مشترکي دارند، وجود دارد.

گروه نخبه قدرتمند POWER ELITE

شبکه هاي کوچک افرادي که به تعبير سي.رايت ميلز، در جوامع امروزين قدرت متمرکز دارند.

مرحله ی پيش از عملياتي PRE-OPERATIONAL STAGE

يکي از مراحل رشد شناخت، در نظريه ی پياژه، که در آن کودک به اندازه ی کافي پيشرفت کرده است که بر شيوه هاي اساسي تفکر منطقي مسلط شود.

اعتبار اجتماعي PRESTIGE

احترامي که به فرد يا گروهي به خاطر منزلت آنها گذارده مي شود.

گروه نخستين PRIMARY GROUP

گروهي از افراد که با يکديگر رابطه ی شخصي دارند.

بازار کار نخستين PRIMARY LABOUR MARKET

اين اصطلاح به موقعيت اقتصادي گروههايي از افراد اشاره مي کند که داراي مشاغل مطمئن و شرايط کار مناسب هستند.

بخش يکم PRIMARY SECTOR

آن بخش از اقتصاد مدرن که بر پايه ی گردآوري يا استخراج منابع طبيعي (از جمله توليد کشاوري) استوار است.

مراقبتهاي بهداشتي خصوصي PRIVATE HEALTH CARE

خدمات مراقبت بهداشتي که تنها در دسترس کساني قرار مي گيرد که هزينه ی کامل آن را مي پردازند.

نامقدس PROFANE

آنچه که به زندگي معمولي دنيوي تعلق دارد.

کارکنان حرفه اي؛ متخصصان PROFESSIONALS

دارندگان مشاغلي که نيازمند شرايط آموزشي سطح بالا بوده و رفتارشان تابع قواعد رفتاري است که توسط مجامع مرکزي (يا انجمنهاي حرفه اي) تنظيم گرديده اند.

فرافکني PROJECTION

نسبت دادن احساسات واقعي خود به ديگران.

پيامبران PROPHETS

رهبران مذهبي که از طريق تفسير متون مقدس پيروان خود را بسيج مي کنند.

فحشا PROSTITUTION

فروش مراحم جنسي.

روانکاوي PSYCHOANALYSIS

فن روان درماني اي که توسط زيگموند فرويد ابداع گرديده است. واژه "روانکاوي" همچنين براي توصيف نظام فکري نظريه روان شناختي اي که فرويد ساخته است به کار برده مي شود.

روان رنجور PSYCHOPATH

نوعي شخصيت ويژه؛ اين گونه افراد فاقد حس اخلاقي و علاقه و توجه به ديگران اند که اکثر افراد طبيعي از آن بهره مندند.

روان پريش PSYCHOTIC

فردي که از آشفتگي شديد رواني رنج مي برد.

فاصله ی عمومي PUBLIC DISTANCE

فضاي فيزيکي که افراد به هنگام اجراي يک برنامه ی عمومي، مانند ايراد سخن راني، بين خود و ديگران حفظ مي کنند.

مراقبتهاي بهداشتي عمومي PUBLIC HEALTH CARE

خدمات بهداشت عمومي که در دسترس همه ی افراد جامعه است و هزينه ی آن توسط حکومت تأمين مي شود.

نژاد RACE

تفاوتهاي موجود در صفات جسمي ارثي افراد انساني که به عنوان شاخص دسته بندي تعداد زيادي از افراد در نظر گرفته مي شود.

تجاوز جنسي RAPE

تهديد به استفاده از زور يا کاربرد زور براي مجبور ساختن فردي به انجام دادن عمل جنسي با ديگري.

عقلاني شدن RATIONALIZATION

مفهومي که توسط وبر براي اشاره به فرايندي به کار برده شده است که به وسيله ی آن شيوه هاي محاسبه ی دقيق و سازماندهي، شامل قواعد و روشهاي انتزاعي، به طور فزاينده بر زندگي اجتماعي حاکم مي شود.

جنبش رستگاري بخش REDEMPTIVE MOVEMENT

جنبش اجتماعي که هدفش بازگشت به وضعي در گذشته است که گمان مي کند برتر از وضع کنوني است.

جنبش اصلاح طلب REFORMATIVE MOVEMENT

جنبش اجتماعي که طرفدار اجراي يک برنامه عملي، اما محدود دگرگوني اجتماعي است.

منطقه بندي REGIONALIZATION

تقسيم زندگي اجتماعي به مناطق يا محيطهاي منطقه اي مختلف.

محروميت نسبي RELATIVE DEPRIVATION

احساس محروميت نسبت به گروهي که فرد خود را با آن مقايسه مي کند.

فقر نسبي RELATIVE POVERTY

ميزان فقر که با ارجاع به استانداردهاي زندگي اکثريت در هر جامعه ی معين تعريف مي شود.

دموکراسي نمايندگي چندحزبي

REPRESENTATIVE MULTI-PARTY DEMOCRACY
نظام دموکراتيک مبتني بر وجود دو يا چند حزب سياسي، که در آن رأي دهندگان رهبران سياسي را به نمايندگي خود انتخاب مي کنند.

دموکراسي نمايندگي یک حزبي

REPRESENTATIVE ONE-PARTY DEMOCRACY
نظام دموکراتیک شامل یک حزب که در آن رأی دهندگان نامزدهای حزب را به نمایندگی خود در حکومت انتخاب می کنند.

تکنولوژيهاي توليد نسل REPRODUCTIVE TECHNOLOGIES

تکنيکهاي تأثيرگذاري بر فرايند توليد نسل انسان.

قانون شکني ماندگار RESIDUAL RULE-BREAKING

تخلف از هنجارهايي که جنبه هاي اساسي کنش متقابل اجتماعي هر روزه را کنترل مي کنند.

باز اجتماعي شدن RESOCIALIZATION

يک الگوي تغيير شخصيت که به واسطه ی آن فردي بزرگسال شيوه هاي رفتاري را مي پذيرد که متفاوت با شيوه هاي رفتار قبلي اوست.

فريادهاي واکنشي RESPONSE CRIES

فريادهاي ظاهراً غير ارادي که افراد مثلاً به هنگام غافلگير شدن، انداختن چيزي به طور غيرعمدي، يا بيان خوشحالي بر مي آورند.

زبان محدود RESTRICTED CODE

يک شيوه ی گفتار که بر پايه ی تفاهمهاي فرهنگي کاملاً توسعه يافته استوار است، به طوري که نيازي نيست که بسياري از انديشه ها در قالب واژه ها بيان شوند.

خانواده ی پدرسالاري محدود RESTRICTED PATRIARCHAL FAMILY

نوعي خانواده انتقالي که از اواخر قرن هفدهم تا نيمه ی قرن نوزدهم در اروپا يافت مي شد و در آن واحد خانوادگي تا اندازه ی زيادي از اجتماع بيروني جدا مي شد و قدرت پدر درون محفل خانوادگي مورد تأکيد قرار مي گرفت.

مرکز بازنشستگي RETIREMENT CENTRE

شهر يا شهرکي که معمولاً آب و هواي مساعدي دارد و بسياري از افراد هنگامي که بازنشسته مي شوند به آنجا نقل مکان مي کنند.

وحشت انقلابي REVOLUTIONARY TERROR

استفاده از خشونت يا تهديد به استفاده از آن توسط رهبران انقلابي براي ايجاد نگرشي تمکين کننده نسبت به سياستهايشان.

آشوب RIOT

ظهور خشونت غيرقانوني عليه اشخاص، اموال يا هر دو.

مقدس SACRED

چيزي که در ميان معتقدان به مجموعه ی معيني از عقايد مذهبي حالت هيبت يا حرمت برمي انگيزد.

نمونه گيري SAMPLING

گرفتن نسبتي از افراد يا موارد از جامعه اي بزرگتر و مطالعه ی آن به عنوان نماينده ی آن جامعه به طور کلي.

ضمانت اجرايي SANCTION

نوعي شيوه ی پاداش يا تنبيه که شکلهاي رفتار مورد انتظار جامعه را تقويت مي کند.

بلاگرداني SCAPEGOATING

مقصر شمردن فردي يا گروهي براي خطاهايي که مرتکب نگرديده اند.

اسکيزوفرني SCHIZOPHRENIA

گونه اي بيماري رواني شديد که در آن معناي واقعيت نزد فرد تحريف مي شود.

علم SCIENCE

کاربرد روشهاي نظام يافته تحقيق و تحليل منطقي دقيق در مطالعه ی اشيا، رويدادها يا افراد؛ و مجموعه ی معرفتي که با اين گونه وسايل حاصل مي شود.

جهان دوم SECOND WORLD

جوامع صنعتي کمونيست اروپاي شرقي و شوروي.

گروه دومين SECONDARY GROUP

گروهي از افراد که يکديگر را از نزديک و در سطح روابط شخصي نمي شناسند.

بازار کار دومين SECONDARY LABOUR MARKET

به موقعيت اقتصادي افرادي اشاره مي کند که داراي مشاغل نامطمئن و شرايط کار نامناسب هستند.

بخش دوم SECONDARY SECTOR

آن بخش از اقتصاد که به توليد کالاها اختصاص دارد.

فرقه SECT

جنبش مذهبي که از آيين رسمي جدا مي شود.

خودروشنگري SELF-ENLIGHTENMENT

آگاهي بيشتري که جامعه شناسي مي تواند براي افراد فراهم کند تا شرايط کنشهاي خودشان را درک کنند.

مناطق نيمه پيرامون SEMI-PERIPHERY

کشورهايي که منابع کار و مواد خام براي کشورهاي صنعتي مرکز و اقتصاد جهاني فراهم مي کنند اما خودشان کاملاً صنعتي نشده اند.

نشانه شناسي SEMIOTICS

مطالعه ی شيوه هايي که پديده هاي غيرزباني مي توانند معني توليد کنند- مانند مورد چراغ راهنمايي.

مرحله ی حسي- حرکتي SENSORIMOTOR STAGE

مرحله اي در رشد شناخت انساني، بر طبق نظريه ی پياژه، که در آن آگاهي کودک از محيطش عمدتاً به واسطه ی مشاهده و لمس کردن است.

تک همسري پي در پي SERIAL MONOGAMY

شيوه ی عمل فردي که چندين ازدواج پي در پي مي کند اما در هيچ زماني بيش از يک همسر ندارد.

صنايع خدماتي SERVICE INDUSTRIES

صنايعي که به جاي توليد کالاهاي ساخته شده به توليد خدمات مي پردازند، مانند صنايع مسافرتي.

جنس SEX

تفاوتهاي بيولوژيک و آناتوميک که زنان را از مردان متمايز مي سازد.

تبعيض جنسي SEXISM

نگرشها و اعتقاداتي که به غلط تواناييهاي معيني را به افراد يک جنس نسبت داده يا انکار مي کنند، و به اين وسيله نابرابريهاي جنسي را توجيه مي کنند.

فعاليت جنسي SEXUAL ACTIVITY

فعاليتي که به منظور ارضاي جنسي صورت مي گيرد.

آزار جنسي SEXUAL HARASSMENT

دست انداز جنسي يک فرد نسبت به ديگري، علي رغم مخالفت او.

شمن SHAMAN

فردي که گمان مي رود قدرتهاي جادويي خاصي دارد؛ ساحر يا پزشک جادوگر.

بردگي SLAVERY

شکلي از قشربندي اجتماعي که در آن بعضي افراد عملاً به عنوان دارايي توسط افراد ديگر تملک گرديده اند.

دسته ی اجتماعي SOCIAL CATEGORY

گروهبندي آماري افرادي که داراي ويژگي مشترکي هستند- مانند همه ی افرادي که در يک جامعه سطح درآمد معيني دارند.

حصر اجتماعي SOCIAL CLOSURE

شيوه هايي که به وسيله ی آنها گروهها خود را از گروههاي ديگر جدا مي کنند.

محدوديت اجتماعي SOCIAL CONSTRAINT

به اين واقعيت اشاره مي کند که گروهها و جوامعي که ما جزئي از آن به شمار مي آييم تأثير محدودکننده اي بر رفتار ما اعمال مي کنند. محدوديت اجتماعي توسط دورکهايم به عنوان يکي از ويژگيهاي مشخص "واقعيتهاي اجتماعي" در نظر گرفته مي شد.

داروينيسم اجتماعي SOCIAL DARWINISM

يکي از نظريه هاي تکامل اجتماعي که بر اهميت تنازع يا جنگ بين گروهها يا جوامع به عنوان نيروي محرک پيشرفت تأکيد مي کند.

فاصله ی اجتماعي SOCIAL DISTANCE

ميزان جدايي فضايي که به هنگام کنش متقابل افراد با افراد ديگري که آنها را به خوبي نمي شناسند حفظ مي شود.

بازتوليد اجتماعي SOCIAL REPRODUCTION

فرايندهايي که ويژگيهاي ساختار اجتماعي را در طي دوره هاي زماني حفظ کرده يا دايمي مي سازند.

حقوق اجتماعي SOCIAL RIGHTS

حقوق استفاده از خدمات اجتماعي و رفاهي که همه ی شهروندان در اجتماع ملي معيني دارا هستند؛ از جمله؛ به عنوان مثال، حق استفاده از بيمه ی بيکاري يا پرداخت هزينه هاي درماني که توسط دولت تأمين مي گردد.

خوداجتماعي SOCIAL SELF

اساس خودآگاهي در افراد انساني بر طبق نظريه ی جی. اچ. ميد خوداجتماعي هويتي است که به وسيله ی واکنشهاي ديگران به فرد داده مي شود. شخص با آگاه شدن از اين هويت اجتماعي به خودآگاهي مي رسد.

دگرگوني اجتماعي SOCIAL TRANSFORMATION

فرايندهاي دگرگوني در "جوامع" يا نظامهاي اجتماعي.

سوسياليسم SOCIALISM

مجموعه اي از انديشه هاي سياسي که بر ماهيت تعاوني توليد صنعتي امروزين و نياز به رسيدن به جامعه اي مساوات گرا تأکيد مي کند.

زيست شناسي اجتماعي SOCIOBIOLOGY

رويکردي که مي کوشد رفتار حيوانات و انسانها را بر حسب اصول زيست شناختي توضيح دهد.

تخيل جامعه شناسانه THE SOCIOLOGICAL IMAGINATION

کاربرد انديشه ی خلاق در طرح سئوالات جامعه شناختي و پاسخ به آنها. تخيل جامعه شناسانه فرد را به انديشيدن فراتر از جريان عادي و آشناي زندگي هر روزه مي کشاند.

حاکميت SOVEREIGNTY

سلطه ی سياسي مسلم يک دولت بر يک قلمرو اراضي معين.

انحراف معيار STANDARD DEVIATION

يک شيوه ی محاسبه ی پراکندگي مجموعه اي از اعداد.

ارتش ثابت STANDING ARMY

ارتش حرفه اي تمام وقت که نسبتاً دايمي است.

پرمسئوليت بودن دولت STATE OVERLOAD

نظريه اي که مدعي است دولتهاي امروزين در نتيجه بارگران تصميمات اداري پيچيده اي که بايد بگيرند با دشواريهاي عمده اي روبه رو مي شوند.

جامعه ی دولتدار STATE SOCIETY

جامعه اي که داراي يک دستگاه رسمي حکومت است.

جامعه ی بي دولت STATELESS SOCIETY

جامعه اي که فاقد نهادهاي رسمي حکومت است.

خانواده هاي ناتني STEP FAMILIES

خانواده هايي که در آن دست کم يکي از والدين فرزنداني از ازدواج قبلي دارد که يا در خانواده و يا نزديک آن زندگي مي کنند.

تفکر قالبي STEREOTYPICAL THINKING

فرايندهاي فکري که در برگيرنده ی مقوله هاي خشک و انعطاف ناپذير است.

اعتصاب STRIKE

توقف موقتي کار توسط گروهي از کارگران به منظور بيان شکايت يا تحميل تقاضايي.

ساختگرايي STRUCTURALISM

رويکردي نظري که در اصل از مطالعه ی زبان ناشي شده و با بررسي ساختها در نظامهاي اجتماعي يا فرهنگي سر و کار دارد.

خرده فرهنگ SUB-CULTURE

ارزشها و هنجارهاي متفاوت با ارزشها و هنجارهاي اکثريت که يک گروه درون جامعه اي بزرگتر داراست.

حومه نشيني SUBURBANIZATION

توسعه ی حومه ها يا نواحي مسکوني خارج از نواحي درون شهري.

جانشيني SUCCESSION

اصطلاحي بوم شناختي که به جانشين شدن يک گونه مسلط از انواع با گونه اي ديگر در يک محيط خاص اشاره مي کند.

هواخواهان حق رأي زنان SUFFRAGISTS

اعضاي جنبشهاي اوليه ی زنان که بر حق رأي برابر براي زنان و مردان اصرار مي ورزيدند.

ارزش اضافي SURPLUS VALUE

در نظريه ی مارکسيستي، ارزش نيروي کار فرد که پس از بازپرداخت هزينه ی مربوط به اجير کردن کارگر توسط کارفرما "باقي مي ماند".

مادرجانشيني SURROGATE PARENTHOOD

وضعيتي که در آن يک زن، براي زني ديگر که نمي تواند داراي فرزند شود و شوهر وي، کودکي به دنيا مي آورد.

نظارت SURVEILLANCE

تحت نظارت قرار دادن فعاليتهاي بعضي افراد يا گروهها به منظور تضمين رفتار تمکين کننده.

پيمايش؛ زمينه يابي SURVEY

يک روش تحقيق جامعه شناختي شامل پر کردن پرسشنامه از جامعه اي که مورد مطالعه قرار مي گيرد.

نماد SYMBOL

چيزي که به عنوان نشانه ی چيز ديگري يا نماينده ی آن به کار برده مي شود- مانند پرچم که نماد يک ملت است.

ديدگاه کنش متقابل نمادين SYMBOLIC INTERACTIONISM

رويکردي نظري در جامعه شناسي که توسط جرج هربرت ميد توسعه يافته است، و بر نقش نمادها و زبان به عنوان عناصر مرکزي هر گونه کنش متقابل انساني به شدت تأکيد مي کند.

صحبت TALK

گفتگوها يا مبادلات کلامي در جريان زندگي اجتماعي هر روزه.

تيلوريسم TAYLORISM

مجموعه انديشه هاي فردريک وينسلوتيلور، که "مديريت علمي" نيز ناميده شده و شامل عمليات ساده ی هماهنگ شده در صنعت است.

تکنولوژي TECHNOLOGY

کاربرد دانش در توليد محصول از منابع جهان مادي. تکنولوژي شامل ايجاد ابزارهاي مادي (مانند ماشين آلات) است که در کنش متقابل انسان با طبيعت به کار گرفته مي شوند.

تروريسم TERRORISM

استفاده از خشونت توسط گروههايي غيردولتي براي دستيابي به هدفهاي سياسي.

بخش سوم TERTIARY SECTOR

آن بخش از اقتصاد که با تدارک خدمات سر و کار دارد.

سندروم تأنيث بيضوي TESTICULAR FEMINIZATION SYNDROME

نابهنجاري مربوط به غدد مترشحه داخلي که باعث به وجود آمدن دستگاه تناسلي خارجي زنانه در افرادي مي شود که از لحاظ ترکيب کروموزومي مذکر هستند.

مشکل نظري THEORETICAL DILEMA

مسئله ی اساسي نظري که منشأ بحثهاي طولاني در جامعه شناسي مي شود.

سئوالات نظري THEORETICAL QUESTIONS

سئوالاتي که جامعه شناس به هنگام تبيين يک رشته رويدادهاي مشاهده شده ی معيني مطرح مي کند. مطرح کردن سئوالات نظري براي اينکه بتوانيم در مورد ماهيت زندگي اجتماعي به تعميم بپردازيم ضروري است.

جهان سوم THIRD WORLD

جوامع کم توسعه يافته که در آن توليد صنعتي يا عملاً وجود ندارد يا فقط به ميزان محدودي توسعه يافته است. اکثريت جمعيت دنيا در کشورهاي جهان سوم زندگي مي کنند.

مرکز ورودي مهاجران جهان سوم THIRD WORLD ENTREPÔT

شهري که به عنوان نقطه ی ورود براي مهاجرت از کشورهاي کم توسعه يافته به کشوري توسعه يافته تر مورد استفاده قرار مي گيرد.

جغرافياي زمان TIME GEOGRAPHY

رويکردي در مطالعه ی رفتار انساني که نخستين بار توسط جغرافيدان سوئدي تورستن هاگراستراند مطرح گرديد و بر حرکت همزمان افراد در زمان و مکان تأکيد مي ورزد.

همگرايي زماني- مکاني TIME-SPACE CONVERGENCE

فرايندي که در نتيجه ی آن با افزايش سرعت روشهاي حمل و نقل، فواصل "از نظر زماني کوتاه مي شوند".

جنگ کامل TOTAL WAR

جنگي که تعداد انبوهي از جمعيت به طور مستقيم يا غيرمستقيم در آن درگير مي شوند و از صدها هزار تا ميليونها سرباز مورد استفاده قرار مي گيرد.

خدمت استبدادي همه گير TOTALITARIANISM

شکلي از نظام سياسي که در آن قدرت در دست يک ديکتاتور متمرکز گرديده است که از طريق ترکيبي از حمايت گروهي از پيروان سرسپرده و تهديد و ارعاب کساني که با سياستهاي او موافق نيستند حکومت مي کند.

توتميسم TOTEMISM

نظام اعتقادي ديني که به نوع خاصي حيوان يا گياه ويژگيهاي مقدسي را نسبت مي دهد.

شبکه هاي تجاري TRADING NETWORKS

شبکه هاي مبادله ی اقتصادي که شرکتها يا کشورها را به هم پيوند مي دهند.

دولتهاي سنتي TRADITIONAL STATES

جوامع مبتني بر دولت که در آنها شالوده ی اصلي توليد، کشاورزي يا رمه داري است. دولتهاي سنتي اغلب به عنوان "تمدنهاي اوليه" نيز ناميده مي شوند.

جنبش دگرگون ساز TRANSFORMATIVE MOVEMENT

جنبش اجتماعي که هدفش ايجاد فرايندهاي عمده ی دگرگوني اجتماعي است.

طبقات انتقالي TRANSITIONAL CLASSES

اصطلاحي که مارکس براي اشاره به طبقات متعلق به نوعي جامعه ی رو به زوال به کار برده است که در جامعه ی جديد تا مدتي باقي مي مانند- مانند دهقانان يا زمينداران بزرگ در نظامي که سرمايه داري شده است.

شرکتهاي فرامليتي TRANSNATIONAL COMPANIES

شرکتهاي بزرگ تجاري که در دو يا چند کشور مستقر هستند.

ترکيب روشها TRIANGULATION

استفاده از چندين روش تحقيق به عنوان شيوه اي براي به دست آوردن داده هاي تجربي قابل اعتمادتر از آنچه که از کاربرد يک روش تحقيق به تنهايي به دست مي آيد.

طبقه ی زيرين UNDER CLASS

طبقه اي از افراد که در لايه ی زيرين نظام طبقاتي قرار گرفته اند و معمولاً از افراد وابسته به اقليتهاي قومي تشکيل شده اند.

کنش متقابل نامتمرکز UNFOCUSED INTERACTION

کنش متقابل ميان افرادي که در محيط معيني حضور دارند اما به ارتباط رو در روي مستقيم نمي پردازند.

تکامل تک خطي UNILINEAR EVOLUTION

تحليلي از تکامل اجتماعي که طبق آن همه ی جوامع مي بايد براي پيشرفت از مراحل پي در پي يکساني عبور کنند.

نتايج ناخواسته UNINTENDED CONSEQUENCES

نتايج ناشي از رفتاري که براي هدفهاي ديگري صورت مي گيرد. بسياري از جنبه هاي مهم فعاليت اجتماعي از نظر کساني که در آن مشارکت مي کنند ناخواسته است.

اتحاديه UNION

مجمعي از افراد که براي نمايندگي منافع کارگران در يک محيط صنعتي به وجود آمده است.

خدمت وظيفه عمومي UNIVERSAL CONSCRIPTION

نظام خدمت ملي که بر اساس آن هر فرد در سن معيني (يا آن گونه که معمول تر است، همه ی افراد ذکور داراي سن معين) مي بايد يک دوره ی آموزش نظامي را بگذارنند.

طبقه ی بالا UPPER CLASS

طبقه اي اجتماعي که به طور کلي از افراد ثروتمندتر جامعه تشکيل گرديده است؛ به ويژه کساني که داراي ثروت موروثي بوده، مالک مؤسسات صنعتي و تجاري هستند يا داراي تعداد زيادي سهام و اوراق بهادارند.

بازيافت شهري URBAN RECYCLING

فرآيند نوسازي محلات رو به زوال شهري از طريق تشويق نوسازي ساختمانهاي قديمي و ساختن بناهاي جديد.

شهرگرايي URBANISM

اصطلاحي که لوئيس ورث براي نشان دادن ويژگيهاي مشخص زندگي اجتماعي شهري، مانند غيرشخصي بودن آن به کار برده است.

شهرنشيني URBANIZATION

توسعه ی شهرکها و شهرها.

متغير VARIABLE

بُعدي که در راستاي آن يک شئ، فرد، يا گروه را مي توان دسته بندي کرد، مانند درآمد يا قد.

ادغام عمومي VERTICAL INTEGRATION

هماهنگ سازي متمرکز فعاليتهاي جهاني شرکتهاي فرامليتي.

تحرک عمودي VERTICAL MOBILITY

حرکت صعودي يا نزولي در سلسله ی مراتب مشاغل در يک نظام قشربندي اجتماعي.

جرايم بدون قرباني VICTIMLESS CRIME

فعاليتي که فردي انجام مي دهد و به عنوان فعاليت جنايي تعريف شده اما هيچ شخص ديگري مستقيماً در آن درگير نيست؛ مانند استعمال مواد مخدر يا قمار غيرقانوني.

ثروت WEALTH

پول و داراييهاي مادي که فرد يا گروهي دارد.

دولت رفاه WELFARE STATE

نظام سياسي که مجموعه ی گسترده اي از مزاياي رفاهي را براي شهروندانش فراهم مي سازد.

جرايم يقه سفيدان WIHTE-COLLAR CRIME

فعاليتهاي تبهکارانه که توسط افرادي که در مشاغل يقه سفيد يا حرفه اي هستند انجام مي شود.

طبقه ی کارگر WORKING CLASS

طبقه اي اجتماعي که به طور کلي از افرادي تشکيل گرديده که در مشاغل يقه آبي يا یدي هستند.

نظام جهاني اطلاعات WORLD INFORMATION ORDER

نظام ارتباطات جهاني، که از طريق ارتباطات ماهواره اي، شبکه هاي پخش راديويي و تلويزيوني و ارتباطات تلفني و کامپيوتري عمل مي کند.

نظريه ی نظام جهاني WORLD SYSTEM THEORY

رويکردي نظري که به ويژه با آثار امانوئل والرستين در ارتباط است و توسعه ی جوامع خاص را بر حسب موقعيت آنها درون نظامهاي اجتماعي جهاني تحليل مي کند.
منبع مقاله :
گيدنز، آنتوني، (1376)، جامعه شناسي، ترجمه ي منوچهر صبوري، تهران: نشر ني، چاپ بيست و هفتم: 1391