زندگي علمي جان چارلز هارساني

( John Charles Harsanyi ( 1920-2000

هارساني در سال 1994 به همراه جان نَش (1) و تجزيه رينهارد سلتن (2) به خاطر، جايزه " و تحليل هاي جديد در نظريه بازي هاي غيرمشارکتي اقتصاد را " نوبل دريافت کرد.
وي در بوداپست، مجارستان متولّد شد. ابتدا طبق خواسته والدينش به تحصيل در رشته داروسازي مشغول شد زيرا زمان قدرت هيتلر، دانشجويان داروسازي از خدمت سربازي معاف بودند.
در سال 1946 از دانشگاه بوداپست، دکتراي جامعه شناسي و روانشناسي دريافت کرد سپس در انستيتوي دانشگاهي جامعه شناسي به تدريس جامعه شناسي پرداخت امّا چون عقايد ضد مارکسيستي داشت خيلي سريع به فعّاليت خود پايان داد و در سال 1950 به شکل غير قانوني به استراليا رفت. در استراليا در يک کارخانه مشغول به کار شد و در دانشگاه سيدني به تحصيل در رشته اقتصاد پرداخت. در سال 1953 فوق ليسانس گرفت. در سال 1954 در دانشگاه کوئينزلند (3) به تدريس پرداخت و در نهايت در سال 1956 در مقطع دکتراي اقتصاد از دانشگاه استانفورد فارغ التحصيل شد. هارساني موفق به کسب 7 مدرک دکتراي افتخاري از دانشگاه هاي مختلف سراسر دنيا گرديد.
هارساني مي گويد: " من به واسطه قدرت تحليلي و ظريف نظريه اقتصاد به علم اقتصاد جذب شدم اما به زودي دريافتم که اين قدرت بايد توسط نوآوري هاي نظريه مبتني بر نظريّه تصميم گيري جديد و نظريه بازي، افزايش يابد ". ( Blaug,1986,p.374 )
هارساني در استانفورد به مطالعه آمار و رياضيات پرداخت. اين مطالعات براي وي بسيار مهم بود زيرا وي را با " نظريه بازي ها " آشنا کرد. در سال 1956 تعادل رياضي زوزن (4) و مدل هاي معادله نَش (5) را توضيح داد و يک معيار جبري براي برخورد مطلوب با اين موارد، ارائه کرد. در سال 1958 به استراليا بازگشت. با توجه به آنکه نظريه بازي ها در استراليا شناخته شده نبود به آمريکا رفت و در سلا 1964 با اساتيد دانشگاه کاليفرنيا در برکلي ملاقات کرد.
نظريه بازي نيازمند رياضيات پيچيده اي مانند نظريه رشته پيام در فيزيک است. اگرچه هارساني يکي از اعضاء گروه با استعداد و برگزيده متفکراني بود که علاقه ي عاقلانه و پرشورشان با چنين موضوعات غامضي برانگيخته شده بود اما صميمانه تلاش مي کرد با کمک ابزاري که خود پديد آورده بود برخي از دغدغه هاي بشر را مخاطب و هدف قرار دهد.
نظريه بازي به گفته آکادمي سلطنتي علوم سوئد، که " از بازي هايي چون شطرنج و پوکر گرفته شده " در آنها بازيکنان ناچارند به جلو بينديشند و نوعي استراتژي بر مبناي پيش بيني واکنش هاي حريفان طراحي کنند. تقابل و تعامل استراتژي ها، مشخصه بسياري از مؤسسات اقتصادي نيز هست و به همين دليل، نظريه بازي در تجزيه و تحليل هاي اقتصادي کاملاً سودمند است. ( پورهمايون، ص 430 )
هارساني در برکلي کار مهم و جديد خود را در نظريه بازي ادامه داد و کمک شاياني به رشته هاي علم الاخلاق، انتخاب اجتماعي و اقتصاد بهزيستي نمود.
امروزه ابتکار هارساني نوعي استاندارد براي اقتصاد اطلاعات است که کاربرد نظريه بازي را توسعه بخشيده است زيرا که زندگي واقعي، اکثر مردم فاقد دانشي کامل از رقباي خود هستند. اصطلاحات و مفاهيم هارساني چنان کاربرد وسيعي دارند که مردم تمايل دارند کليه کشمکش هايي که به آنها ختم شده است را فراموش کنند. از سوي ديگر نظرات فوق العاده وي چنان ساده و روشن بودند که تشخيص علت آزاردهندگي مشکل در وهله اول سخت بود.
هارساني با توجه به شناخت محدودي که نسبت به نظريه بازي ها داشت توسط جان نَش (6) تشويق شد تا مقاله اي درخشان در مورد نظريه بازي هاي مشارکتي و غيرمشارکتي و بازي هاي معامله و راهبردهايي مطلوب در اين بازي ها- آنچه که اکنون با عنوان " تعادل نَش " ناميده مي شود- بنويسد. (7)
وي از اواخر دهه 1960 نسبت به گسترش مدل نَش در زمينه " نظريه بازي "، اقدام کرد و بر مبناي برآورد تغييرات واکنشي بازيکنان، طرحي براي پيش بيني حرکات رقيبان ارائه داد. هارساني در تحليل هاي خود به وجوه اخلاقي نيز اشاره مي کند. ( پورهمايون، ص 431 )
کار هارساني در ايجاد نظريه اقتصادي که با دنياي ناقص اطراف ما متناسب باشد، سودمند بود. نظريه بازي او نشان داد چگونه تفاوت هاي موجود در اطلاعات قابل دسترسي براي عاملان اقتصادي بر توليدات بازار و تسهيلات اقتصادي تأثيرگذار است. کارهاي بنيادين وي اساس کليه تحليل هاي مدرن سازمان صنعتي را تشکيل داده و معاني عملي حقيقي در تجارت و سياست دولت دارند.
هارساني نظريه خود را در مقاله اي سه بخشي با عنوان، " بازي هايي با اطلاعات کامل که توسط بازيکنان غيبي بازي مي شود " توصيف نمود که امروزه اساس کليه کارهاي مربوط به بازي هاي داراي اطلاعات ناقص را تشکيل مي دهد. (8)
هارساني چهار کتاب به چاپ رساند. کتاب " مقالاتي راجع به علم الاخلاق، رفتار اجتماعي و توضيح علمي در " 1976، به عنوان متني مشکل مورد بررسي قرار گرفته، کتاب " رفتار عقلاني و تعادل معادله در بازي ها و موقعيت هاي اجتماعي کرد " سال 1977 به چاپ رسيد و در آن تلاش کرد تا نظريه بازي ها را از طريق توسعه استفاده از مدل هاي معامله مشارکتي و غيرمشارکتي يکسان سازد. کتاب " مقالاتي در زمينه نظريه بازي " 1982، مجموعه اي از برخي مقالات مجله اي او بودند و سرانجام کتاب " نظريه انتخاب تعادل در بازي ها " سلتن (9) با همکاري رينهارد نوشته شد.
او در سال 1965 به مقام استادي نائل گرديد و تا زمان بازنشستگي در سال 1990 به فعاليتش در هيأت علمي دانشکده تجارت هاس ادامه داد. به گفته دن لورا تيسون (10)، رييس دانشگاه هاس (11)، هارساني زندگي خود را به استفاده از علم اقتصاد و نظريه بازي در بهترسازي نژاد بشري اختصاص داد. هارساني عضو آکادمي ملي علوم، آکادمي علوم و هنر آمريکا و انجمن اقتصادسنجي بود. وي در سال 2000 دار فاني را وداع گفت.
براي استفاده بيشتر از افکار و انديشه هاي هارساني مي توان به برخي از کتاب ها و مقالات وي به شرح زير مراجعه نمود:

A.Books:

1. Essays in Ethics, Social Behaviour and Scientific Explanation, 1976.
2. Rational Behaviour and Bargaining Equilibrium in Games and Social Situations, 1977.
3. Papers in Game Theory, 1982.

b. Articles:

1. "Bargaining in Ignorance of the Opponent's Utility Function", 1962, Journal of Conflict Resolution.
2. "Solutions for Some Bargaining Games Under the Harsanyi-Selten Solution Theory", 1982, Maths. Social Science.
3. "Mathematics, the Empirical Facts and Logical Necessity", 1983 Erkenntnis.

پي‌نوشت‌ها:

1. John Forbes Nash ( متولّد 1928 )
2. Reinhard Selten ( متولّد 1930 )
3. Queensland university
4. Frederik Ludvig Bang Zeuthen ( 1888-1959 )
5. John Forbes Nash ( متولّد 1928 )
6. John Forbes Nash ( متولّد 1928 )
7. Ibid
8. Ibid.
9. Reinhard Selten ( متولّد 1930 )
10. Dean Laura Tyson
11. Hass university

منبع مقاله :
قنادان، محمود؛ (1391)، جوايز نوبل اقتصاد، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول