ویژگی‌های دوران نوجوانی

پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):

ویژگی‌های دوران نوجوانی
دوره‌ی نوجوانی بسیار حسّاس است. بسیاری از کارشناسان به جای این‌که ویژگی‌های این دوره را بررسی کنند، به مشکلاتی که در این دوره به وجود می‌آید، می‌پردازند؛ لذا ما نیز قبل از پرداختن به پاسخ، به برخی از ویژگی های بارز این دوران اشاره می‌کنیم.

الف. گرایش به دوستان و هم سالان
یکی از نکاتی که در دوره‌ی نوجوانی به وجود می‌آید، گرایش بچّه‌ها به “دوستان و هم‌سالان” است. بچّه‌ها در دو دوره‌ی زمانی خیلی رفیق باز هستند؛ دوره‌ی اوّل چهار تا شش سالگی و دوره‌ی دوّم نوجوانی است.
 این ارتباطات در پسرها و دخترها متفاوت است؛ به عنوان مثال پسرها بیشتر دوست دارند که با یک دیگر بازی کنند و فعالیّت داشته باشند. امّا دخترها بیشتر یک رابطه عاطفی را می پسندند. لذا والدین باید به این نکته توجّه داشته باشند.

ب. حس استقلال طلبی
یکی دیگر از ویژگی‌هایی که در این دوران برای بچّه به وجود می‌‌آید، حسّ “استقلال طلبی” است. این حس بسیار خوب است؛ به طوری که اگر بچّه‌ای این حس را نداشته باشد، در آینده دچار مشکل خواهد شد.

ج. توجه به ظاهر خود
یک ویژگی دیگری که در این دوران در بچّه‌ها به وجود می‌آید “توجّه به خود” است؛ خصوصاً در دختر خانم‌ها. دخترها و پسرها وقتی به سنّ نوجوانی می‌رسند یک توجّه خاصی به خود پیدا می‌کنند. لذا برخی از کارشناسان می‌گویند: “شما هر وقت نوجوانی را گم کردید، او را در مقابل آینه پیدا کنید”.

د. عدالت خواهی
خصوصیّت دیگری که در این دوران به وجود می‌آید “عدالت خواهی” است. بچّه‌ها در این دوره زیاد به رفتار اطرفیان دقّت دارند؛ شاید پدر و مادرهایی که دو فرزند در خانه دارند زیاد این جمله را از فرزندشان شنیده باشند که: “شما بین ما فرق می‌گذارید” این جمله از دقّت زیاد نوجوان نشأت می‌گیرد.

عواقب بی توجهی به این ویژگی ها
اگر والدین به مجموعه‌ی این ویژگی‌ها توجّه نداشته باشند، ممکن است فرزندشان دچار یک سری از مشکلات شود؛ به عنوان مثال اگر آن‌ها به ویژگی گرایش به همسالان توجّه نداشته باشند، ممکن است زمینه‌ی انحراف را در فرزندشان به وجود بیاورند؛ به این صورت که اگر بچّه خودش بخواهد دوست پیدا کند، ممکن است انتخاب‌ نادرستی داشته باشد و در گذر زمان دچار مشکل شود.

دلایل گرایش زیاد بچّه به دوستان:

الف. برنامه نداشتن برای نوجوان
یکی از دلایل ممکن است این باشد که پدر و مادر برای فرزندشان برنامه ندارند. البته منظور ما از برنامه این نیست که تمام مسئولیت‌های خانه را به فرزندمان بدهیم.

ب. جهت دارکردن دوستی ها
اگر فرزندمان دوستانی دارد که رفتار، گفتار و اخلاق خوبی دارند، عیبی ندارد که پدر و مادر از دوستی آن‌ها حمایت کنند؛ به عنوان مثال در ماه مبارک رمضان دوست فرزندمان را به خانه دعوت کنیم و یک شب به او افطاری بدهیم؛ با این کار هم یک نفر را اطعام دادیم و هم دوستی آن‌ها را جهت دار کرده‌ایم.
برخی پدر و مادرها نگران دوستی فرزندشان هستند؛ آن‌ها باید زمانی نگران باشند که این روابط در خفاء و دور از چشم آن‌‎ها انجام می‌شود؛ وقتی نوجوانان زیر نظر بزرگتر‌‌ها به خانه‌ی یک دیگر رفت و آمد کنند، چه عیبی دارد که ساعت‌ها با یک دیگر باشند.

هم‌بازی حسین علیه السّلام
در روایت داریم که وجود مبارک نبی مکرّم اسلام یک موقع از کوچه‌ای عبور می‌کردند که ناگهان از مسیر خود منحرف شدند و به سمت کودکی که در حال بازی کردن بود، رفتند؛ او را در آغوش گرفتند و به او ملاطفت کردند. وقتی ایشان به یاران خود ملحق شدند؛ یکی از یاران  سؤال کرد: یا رسول الله او چه کسی بود؟ وجود مبارک پیامبر گرامی اسلام فرمودند: “او بازی حسین بود”. ما باید از این رفتار یک درس بگیریم و آن این است که اهل بیت علیهم السّلام به دوستان فرزندان خود هم محبّت و توجّه داشتند.

نمک خورده، نمکدان نمی‌شکند
ما وقتی به دوست فرزندمان محبّت ‌کنیم، دیگر او به فرزندمان کار بد یاد نمی‌دهد یا پنهانی به او CD نمی‌دهد؛ چراکه با خود می‌گوید: “پدر و مادر او به من محبّت می‌کنند و این هنر نیست که نمک را بخورم و نمکدان را بشکنم”
 امّا اگر مدام به فرزند خود اعتراض کنیم که چرا با این شخص می‌گردی؟! آرام آرام این رابطه‌ پنهانی می‌شود و به جای این‌که این روابط تحت نظارت ما باشد، به تعبیری  در حیاط خلوت‌ها قرار می‌گیرد و دیگر تحت نظارت ما نخواهد بود.​​

پرسش های مرتبط:

چگونه خوراکی های مفید را در نظر کودکان جذّاب جلوه دهیم؟

چه کنیم که فرزند ما توانایی "نه گفتن" را داشته باشد؟

اگر کودک شش ساله‌ی ما رفتار نامناسبی انجام داد، چگونه با او برخورد کنیم؟

پسری هفت ساله ای دارم که مدام با تخیّل و تصوّرات خود بازی می‌کند. چگونه با او رفتار کنم؟

نوشتن دعا برای کودکان آیا درست است یا نه؟