فلسفه غیبت حضرت مهدی علیه السلام

پرسش :

فلسفه غیبت حضرت مهدی علیه السلام چیست؟

پاسخ :
علت و سبب اساسی غیبت امام زمان (علیه السلام)، برای مردم بیان نشده و بجز ائمه اطهار (علیهم السلام) کسی از آن اطلاع ندارد.

عبدالله بن فضل هاشمی می‌گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمودند: حضرت صاحب الامر ناچار غیبتی خواهد داشت، به طوری که گمراهان در شک واقع می شوند. عرض کردم: چرا؟ فرمودند: ماذون نیستیم علتش را بیان کنیم. گفتم: حکمتش چیست؟ فرمودند: همان حکمتی که در غیبت حجت‌های گذشته وجود داشت، در غیبت آن جناب نیز وجود دارد. اما حکمتش ظاهر نمی‌شود مگر بعد از ظهور او، چنان‌که حکمت سوراخ کردن کشتی و کشتن جوان و اصلاح دیوار به دست خضر (علیه السلام) برای موسی (علیه السلام) آشکار نشد جز هنگامی که می خواستند از هم جدا شوند. ای پسر فضل! موضوع غیبت سری است از اسرار خدا و غیبی است از غیوب الهی. چون خدا را حکیم می‌دانیم باید اعتراف کنیم که: کارهایش از روی حکمت صادر می‌شود گرچه تفصیلش بای ما مجهول باشد[1].

از حدیث مذکور استفاده می شود که علت اصلی و اساسی غیبت بیان نشده است، یا برای اینکه اطلاع بر آن صلاح مردم نبوده یا اینکه استعداد فهمش را نداشته اند.

در احادیث سه حکمت برای غیبت بیان شده است:

فایده اول: امتحان و آزمایش، تا گروهی که ایمان محکمی ندارند. باطنشان ظاهر شود و کسانیکه ایمان در اعماق دلشان ریشه کرده بواسطه انتظار فرج و صبر بر شداید و ایمان بغیب ارزش‌شان معلوم شود و بدرجاتی از ثواب نایل گردند.

حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) فرمودند: هنگامی که پنجمین فرزند امام هفتم غایب شد، مواظب دین خود باشد، مبادا کسی شما را از دین خارج کند. ای پسرم! برای صاحب الامر ناچار غیبتی خواهد بود، به طوری که گروهی از مومنین از عقیده برمی‌گردند. خدا به وسیله غیبت، بندگانش را امتحان می‌کند[2].

فایده دوم: آن حضرت از بیعت نمودن با ستمکاران محفوظ می ماند. حسین بن فضال می‌گوید: علی بن موسی الرضا (علیه السلام) فرمودند: گویا شیعیانم را می‌بینم که هنگام مرگ سومین فرزندم (امام حسن عسکری علیه السلام) در جستجوی امام خود همه جا را می‌گردند اما او را نمی‌یابند. عرض کردم: چرا یابن رسول الله؟ فرمودند: برای اینکه امامشان غایب می شود؟ سپس فرمودند: برای اینکه وقتی با شمشیر قیام نمود بیعت احدی در گردنش نباشد[3].

فایده سوم: امام عصر (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) به وسیله غیبت از خطر قتل نجات می‌یابند. زراره می‌گوید: حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند: قائم باید غایب شود. عرض کردم! چرا؟ حضرت فرمودند: از کشته شدن می‌ترسد، و با دست به شکم خود اشاره کرد[4].

پی‌نوشت‌ها:
[1] بحار الانوار، ج 52 ص 91
[2] قال موسی بن جعفر علیه السلام: اذا فقد الخامس من ولد السابع من الائمه فالله الله فی ادیانکم لایزیلنکم عنها احد، یا بنی انه لابد لصاحب هذا الامر من غیبته حتی یرجع عن هذا الامر من کان یقول به، انما هی محنه من الله امتحن الله بها خلقه – بحار الانوار، ج 52 ص 113
[3] بحارالانوار، ج 51 ص 152
[4] - زراره عن ابی عبدالله علیه السلام قال یازراره لابد للقائم من غیبه قلت: و لم؟ قال یخاف علی نفسه و او می‌بیده الی بطنه – اثبات الهداة، ج 6 ص 437.

منبع: مرکز مطالعات شیعه