نگاه دانشجویان دختر و پسر به یکدیگر
پرسش :
من دانشجو هستم، همکلاسی های دختر بدحجاب هستند و موی سرشون دیده میشه، اگربدون قصد لذت به اونها مثلا هنگامی که صحبت می کنند نگاه کنم، حرامه؟
پاسخ :
در نگاه دانشجویان دختر و پسر همان امور کلی در نگاه دو نامحرم باید رعایت شود. نگاه کردن به تمام سر و بدن و موهای زنان نامحرم به استثنای گردی صورت آنها تا حدی که در وضو شسته می شود و دست ها تا مچ، حرام است خواه با قصد لذت باشد یا بدون آن و نگاه به صورت و دست ها تا مچ اگر با قصد لذت باشد باز حرام است ولی اگر با قصد لذت نباشد و ترس افتادن به گناه هم در بین نباشد اشکال ندارد. این حکم مربوط به زنان محجبه و پوشیده است اما در مورد زنان بدحجاب حکم کمی متفاوت است.
اما حتی الامکان لازم است در کلاس‌ها به گونه‌ای باشند که اختلاط پدید نیاید و در برخورد و گفتگو هنجارهای شرعی زیر رعایت شود:
1. قصد تلذذ و ریبه در کار نباشد.
2. از گفتگوهای تحریک کننده اخلاقی پرهیز شود.
3. از نگاه‌های آلوده خودداری شود.
4. حجاب شرعی رعایت گردد.
5. دو نفر نامحرم در محیط بسته تنها نمانند.
در پاسخ به این سوال و مشکل نکاتی را یادآور می شویم:
1. مادامی که ما دیگران را متوجه نکرده ایم که چه چیز برای ما «ارزش» است؛ دیگران در پی خواسته های خود خواهند بود.4 پس اگر «حجاب»، «دین» و «گناه کردن» برای شما «ارزش» محسوب می شود باید به هر طریقی، مخاطبانتان از این موضوع خبردار شوند؛ آن وقت خواهید دید که دانشجویان تا حد زیادی تعاملاتشان را با شما تنظیم خواهند کرد.
2. بعضی کارها که می توانید دهید:
- عدم خیره شدن به دانشجویان، یعنی نگاه شما کلی باشد به همه مخاطبان نه به تک تک افراد.
- عکس العمل نشان ندادن به شوخی های و خنده های دانشجویان.
- خروج بلافاصله از کلاس بعد از پایان درس.
3. به یاد داشته باشید؛ ما برای حفظ خودمان در بیرون، نیازمند یک نیروی کنترل درونی هستیم که آن (با توجه به آیات و روایات اسلامی) به وسیله کسب تقوا بدست می آید لذا اگر رابطه خود را در خلوت هایمان با خداوند تقویت نماییم و از نماز و روزه برای تقویت اراده کمک بگیریم، در جامعه، رابطه مان با خداوند قطع نخواهد شد.
4. در پایان نکاتی را درباره کنترل چشم به عرضتان می رسانیم که امید است آن راهکارها برای شما مفید واقع شود:
دقیقا باید مواظب چشم خود بود که مبادا به نامحرم و کلاً هر آنچه که شهوت‌انگیز است، نگاه شود. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «النظر سهم من سهام ابلیس مسموم و کم من نظرة اورثت حسرة طویله؛ نظر دوختن تیری مسموم از تیرهای ابلیس است و چه بسا نگاهی که حسرت درازمدتی را (در دل) به ارث بگذارد».5
تا حد امکان انسان از حضور در مجالس مختلط یا برخورد با نامحرم پرهیز نماید. کنترل چشم تابعی از روح تقواست که اگر در آدمی پدیدار شد به تبع آن کنترل چشم نیز به دنبال آن خواهد آمد و راهی که صددرصد گناه نکردن در تمام زندگی را تضمین کند برای افراد عادی بشر چیز سهلی نیست؛ زیرا انسان موجودی مختار و دارای تمایلات گوناگون است. بلی با عزمی آهنین و مبارزه‌ای دائمی با نفس تدریجا می‌توان به چنین جایگاه رفیعی دست یافت. موارد زیر در این زمینه بسیار سودمند است، ولی هیچ یک را تضمین قطعی نمی‌توان به حساب آورد.
تضمین نهایی، در نفس و عزم راسخ خود انسان است: بهترین راه منصرف کردن نگاه و دید و یا بازداشتن نگاه از تیزی و خیره نمودن است. حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: «کسی که چشم خود را پایین اندازد، دلش آسوده گردد، تأسف کمتر خورد و از نابودی در امان ماند».6
هم‌چنین می‌فرمایند: «هر که نگاه‌هایش پاک باشد، اوصافش نیکو شود»؛ «کسی که عنان چشم خود را رها کند، زندگی‌اش را به زحمت می‌اندازد»؛ «کسی که نگاه‌هایش پیاپی باشد، حسرت‌هایش دائمی و پیاپی خواهد بود».7
و نیز فرمودند: «بسا هوسی از نیم نگاهی حاصل است».8
در قرآن کریم آمده است: «ای پیامبر! به مؤمنان و مؤمنات بگو که در مقابل نامحرم چشم‌های خود را بپوشانند و نگاه خیره نکنند».9
گفتنی است که نگاه همراه با تیزی و خیرگی، نگاهی است که انسان زیبایی و زشتی طرف مقابل را تشخیص دهد.
پی‌نوشت‌ها:
1. آیت اللّه سیستانی، توضیح المسائل مراجع، 2434؛ آیت اللّه تبریزی، التعلیقه علی منهاج الصالحین، (النکاح)، م 1232؛ آیت اللّه مکارم، استفتائات، ج 2، س 1029 و 1039 و تعلیقات علی العروة الوثقی، (النکاح) م 27؛ آیت اللّه وحید، توضیح المسائل، م 2443.
2. امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج 2، (النکاح) م 27؛ آیت اللّه فاضل و آیت اللّه نوری، التعلیقات علی العروة الوثقی، (النکاح) م 27؛ آیت اللّه صافی، هدایة العباد، ج 2 (النکاح) م 272 و آیت اللّه خامنه‌ای، استفتاء، س 582 و 516.
3. دفتر آیت اللّه بهجت.
4. ر.ک: روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی.
5. سفینة البحار، شیخ عباسی قمی، ماده نظر.
6. غرر الحکم، ص 9122و 9125.
7. تحف‌العقول، ص 97.
8. بحارالانوار، ج 71، ص 293.
9. سوره نور، آیات 31 – 30.
منابع:
1. روانشناسی اجتماعی (با نگرش به منابع اسلامی)، جمعی از مؤلفان، تهران: انتشارات سمت، 1382.
2. آیین زندگی، احمد حسین شریفی، تدوین: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری، قم: دفتر نشر معارف، 1384.
در نگاه دانشجویان دختر و پسر همان امور کلی در نگاه دو نامحرم باید رعایت شود. نگاه کردن به تمام سر و بدن و موهای زنان نامحرم به استثنای گردی صورت آنها تا حدی که در وضو شسته می شود و دست ها تا مچ، حرام است خواه با قصد لذت باشد یا بدون آن و نگاه به صورت و دست ها تا مچ اگر با قصد لذت باشد باز حرام است ولی اگر با قصد لذت نباشد و ترس افتادن به گناه هم در بین نباشد اشکال ندارد. این حکم مربوط به زنان محجبه و پوشیده است اما در مورد زنان بدحجاب حکم کمی متفاوت است.
حکم نگاه کردن به موهای زنان بدحجاب
آیات عظام سیستانی، تبریزی، مکارم و وحید:
اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد، اشکال ندارد.1آیات عظام امام خمینی، صافی، خامنه‌ای، فاضل و نوری:
بنابر احتیاط واجب، بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام نیز جایز نیست.آیت اللّه العظمی بهجت:
بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام نیز جایز نیست.3اما حتی الامکان لازم است در کلاس‌ها به گونه‌ای باشند که اختلاط پدید نیاید و در برخورد و گفتگو هنجارهای شرعی زیر رعایت شود:
1. قصد تلذذ و ریبه در کار نباشد.
2. از گفتگوهای تحریک کننده اخلاقی پرهیز شود.
3. از نگاه‌های آلوده خودداری شود.
4. حجاب شرعی رعایت گردد.
5. دو نفر نامحرم در محیط بسته تنها نمانند.
در پاسخ به این سوال و مشکل نکاتی را یادآور می شویم:
1. مادامی که ما دیگران را متوجه نکرده ایم که چه چیز برای ما «ارزش» است؛ دیگران در پی خواسته های خود خواهند بود.4 پس اگر «حجاب»، «دین» و «گناه کردن» برای شما «ارزش» محسوب می شود باید به هر طریقی، مخاطبانتان از این موضوع خبردار شوند؛ آن وقت خواهید دید که دانشجویان تا حد زیادی تعاملاتشان را با شما تنظیم خواهند کرد.
2. بعضی کارها که می توانید دهید:
- عدم خیره شدن به دانشجویان، یعنی نگاه شما کلی باشد به همه مخاطبان نه به تک تک افراد.
- عکس العمل نشان ندادن به شوخی های و خنده های دانشجویان.
- خروج بلافاصله از کلاس بعد از پایان درس.
3. به یاد داشته باشید؛ ما برای حفظ خودمان در بیرون، نیازمند یک نیروی کنترل درونی هستیم که آن (با توجه به آیات و روایات اسلامی) به وسیله کسب تقوا بدست می آید لذا اگر رابطه خود را در خلوت هایمان با خداوند تقویت نماییم و از نماز و روزه برای تقویت اراده کمک بگیریم، در جامعه، رابطه مان با خداوند قطع نخواهد شد.
4. در پایان نکاتی را درباره کنترل چشم به عرضتان می رسانیم که امید است آن راهکارها برای شما مفید واقع شود:
دقیقا باید مواظب چشم خود بود که مبادا به نامحرم و کلاً هر آنچه که شهوت‌انگیز است، نگاه شود. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «النظر سهم من سهام ابلیس مسموم و کم من نظرة اورثت حسرة طویله؛ نظر دوختن تیری مسموم از تیرهای ابلیس است و چه بسا نگاهی که حسرت درازمدتی را (در دل) به ارث بگذارد».5
تا حد امکان انسان از حضور در مجالس مختلط یا برخورد با نامحرم پرهیز نماید. کنترل چشم تابعی از روح تقواست که اگر در آدمی پدیدار شد به تبع آن کنترل چشم نیز به دنبال آن خواهد آمد و راهی که صددرصد گناه نکردن در تمام زندگی را تضمین کند برای افراد عادی بشر چیز سهلی نیست؛ زیرا انسان موجودی مختار و دارای تمایلات گوناگون است. بلی با عزمی آهنین و مبارزه‌ای دائمی با نفس تدریجا می‌توان به چنین جایگاه رفیعی دست یافت. موارد زیر در این زمینه بسیار سودمند است، ولی هیچ یک را تضمین قطعی نمی‌توان به حساب آورد.
تضمین نهایی، در نفس و عزم راسخ خود انسان است: بهترین راه منصرف کردن نگاه و دید و یا بازداشتن نگاه از تیزی و خیره نمودن است. حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: «کسی که چشم خود را پایین اندازد، دلش آسوده گردد، تأسف کمتر خورد و از نابودی در امان ماند».6
هم‌چنین می‌فرمایند: «هر که نگاه‌هایش پاک باشد، اوصافش نیکو شود»؛ «کسی که عنان چشم خود را رها کند، زندگی‌اش را به زحمت می‌اندازد»؛ «کسی که نگاه‌هایش پیاپی باشد، حسرت‌هایش دائمی و پیاپی خواهد بود».7
و نیز فرمودند: «بسا هوسی از نیم نگاهی حاصل است».8
در قرآن کریم آمده است: «ای پیامبر! به مؤمنان و مؤمنات بگو که در مقابل نامحرم چشم‌های خود را بپوشانند و نگاه خیره نکنند».9
گفتنی است که نگاه همراه با تیزی و خیرگی، نگاهی است که انسان زیبایی و زشتی طرف مقابل را تشخیص دهد.
پی‌نوشت‌ها:
1. آیت اللّه سیستانی، توضیح المسائل مراجع، 2434؛ آیت اللّه تبریزی، التعلیقه علی منهاج الصالحین، (النکاح)، م 1232؛ آیت اللّه مکارم، استفتائات، ج 2، س 1029 و 1039 و تعلیقات علی العروة الوثقی، (النکاح) م 27؛ آیت اللّه وحید، توضیح المسائل، م 2443.
2. امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج 2، (النکاح) م 27؛ آیت اللّه فاضل و آیت اللّه نوری، التعلیقات علی العروة الوثقی، (النکاح) م 27؛ آیت اللّه صافی، هدایة العباد، ج 2 (النکاح) م 272 و آیت اللّه خامنه‌ای، استفتاء، س 582 و 516.
3. دفتر آیت اللّه بهجت.
4. ر.ک: روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی.
5. سفینة البحار، شیخ عباسی قمی، ماده نظر.
6. غرر الحکم، ص 9122و 9125.
7. تحف‌العقول، ص 97.
8. بحارالانوار، ج 71، ص 293.
9. سوره نور، آیات 31 – 30.
منابع:
1. روانشناسی اجتماعی (با نگرش به منابع اسلامی)، جمعی از مؤلفان، تهران: انتشارات سمت، 1382.
2. آیین زندگی، احمد حسین شریفی، تدوین: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری، قم: دفتر نشر معارف، 1384.
