امام هادی علیه السلام و مناظرات کلامی

پرسش :

چرا بیشتر مناظرات و مکاتبات امام هادی علیه السلام مربوط به مسائل اعتقادی بوده است؟

پاسخ :
در عصر امام هادى (علیه السلام) مکاتب عقیدتى متعددى همچون «معتزله» و «اشاعره» رواج یافته و آراء و نظریات کلامى فراوانى در جامعه اسلامى پدید آمده بود و بازار مباحثى همچون جبر، تفویض، امکان یا عدم امکان رؤیت خدا، جسمیت خدا، و امثال اینها بسیار داغ بود، از این رو گاه امام در برابر سؤال هایى قرار مى گرفت که پیدا بود از این گونه آرا و نظریات سرچشمه گرفته است.

نفوذ آراء و نظریات باطل از این راه در محافل شیعه، ضرورت هدایت و رهبرى فکرى شیعیان را از سوى امام شدت مى بخشید، از این رو پیشواى دهم طى مناظرات و مکاتبات خود، بی پایگى مکاتب و آرأ و نظریات باطل همچون جبرگرائى و جسمیت خدا و ... را با استدلال هاى روشن و قاطع اثبات مى نمود و مکتب اصیل اسلام را پیراسته از هر گونه تحریف و تفکر باطل، به جامعه عرضه مى کرد، و این یکى از جلوه‏ هاى عظمت علمى آن بزرگوار بود. (1)

مطالعه و بررسى حیات علمى امام نشان مى دهد که اکثر مناظرات امام هادى(علیه السلام) پیرامون این گونه موضوعات کلامى بوده و روایات متعددى از آن حضرت در این زمینه نقل شده است که برترى مبانى اعتقادى شیعه را بروشنى ثابت مى کند. به عنوان نمونه مى توان از نامه مفصل امام یاد کرد که در پاسخ سؤال مردم اهواز درباره موضوع «جبر» و «تفویض» نگاشته و طى آن با بیان روشن و استدلال قاطع، نظریه درست را که نه جبر است و نه تفویض، اثبات کرده است. (2)

پی نوشت:
(1). شریف القرشى، حیاه الامام الهادى، الطبعه الاولى، بیروت، دار الأضواء، 1408 ه . ق، ص ‏130؛ طبرسى، احتجاج، نجف المطبعه المرتضویه، 1350 ه . ق، ص‏ 249.
(2). حسن بن على بن شعبه، تحف العقول، ط 2، قم، مؤسسه النشر الاسلامى(التابعه) لجماعه المدرسین، 1404 ه . ق، ص 458 – 475.

منبع: سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، موسسه امام صادق علیه السلام، قم، 1390.