اختیارات خاص به پدر در تربیت فرزند

پرسش :

ما شاهد هستیم که در نظام فقهی اسلام یک‌سری اختیارات خاص به پدر اختصاص داده شده است، مثلاً اذن ازدواج برای دختر. چه منطق تربیتیِ مهمی پشت این اختیارات وجود دارد که تا این اندازه دست پدر را برای تربیت فرزند...

پاسخ :

پاسخ از حجت ‌الاسلام‌ محمدرضا زیبایی‌نژاد، رییس مرکز تحقیقات زن و خانواده:

موقعی که بچه به سن بزرگی رسید، بالغ و عاقل شد، مثلاً در خصوص دختر باکره‌ی رشیده بعضی از فقها معتقدند که اذن پدر لازم دارد، بعضی‌ها هم می‌گویند لازم ندارد. حالا قانون ما بر اساس آن دیدگاه از فقهاست که می‌گویند اذن پدر لازم دارد. اما پدر یک ویژگی دارد که مادر ندارد و آن است که سرپرست خانواده است. من اگر وظیفه‌ام اطاعت از پدر و مادر باشد، مادرم گفت این کار را بکن، پدرم گفت نکن، چه کار باید بکنم؟ در بعضی روایات هست که نسبت به مادرت چند برابر محبت کن. بالاخره مادر بیشتر حق به گردن من دارد، بارداری بوده، بعد شیردهی بوده و... خیلی خب مهم است. امّا آنجایی که اختلاف نظر می‌شود بین پدر و مادر حرف پدر لازم است. چرا؟ چون پدر سرپرست خانواده است.
 

پدر؛ سرپرست خانواده

از نظر ما خانواده مهم‌ترین بنای اجتماعی است. همان‌طور که حکومت رهبر می‌خواهد، اداره رئیس می‌خواهد، برای خانواده هم خداوند نپسندیده که بدون سرپرست باشد. یعنی یک اراده‌ی واحد باید در خانواده حاکم باشد و خداوند نپسندیده که غیر از مرد فرد دیگری باشد. پدر باید نفوذ کلمه داشته باشد. پدر حق ندارد به مادر بگوید سرپرستی‌ بچه با تو، من کار دارم نمی‌رسم و خداحافظ. پدر می‌تواند برخی از اختیارات را واگذار کند، ولی خودش باید نظارت کند. نمی‌تواند رها کند. لذا بدون شک به ضرورت فقه شیعه مرد سرپرست خانواده است. مگر اینکه مرد صلاحیتش از ناحیه‌ی حاکم شرع زیر سؤال برود، مثلاً یک فساد مضری دارد، نمی‌تواند سرپرست شود، آن را از سرپرستی می‌اندازند.
 

شئون سرپرستی خانواده

سرپرستی خانواده سه شأن دارد:

۱. حمایت، یعنی یک جاهایی باید حمایت کند و پول بدهد. خرج زندگی را بدهد، نتواند از زیرش در برود.

۲. هدایت، یعنی باید راه و چاه به بچه‌اش نشان بدهد.

۳- نظارت، یعنی اگر بعد از اینکه هدایت کرد بچه خطا رفت باید نظارت کند، گوشزد کند و الی آخر.

این سه شأن را برای پدر قائل شدند و این سه شرط در فقه شیعه چیز عجیب و غریبی نیست که ما بخواهیم از خودمان در‌آورده باشیم. خانواده مهم است، تربیت نسل مهم است، انسجام در تربیت هم مهم است.
 

خانواده محل تمرین ولایت­‌پذیری

در خانواده هم تمرین ولایت اجتماعی است. این بحث بسیار جالبی است. آنتونی ایدن می‌گوید دموکراسی در جامعه اتفاق نمی‌افتد مگر اینکه در خانه نهادینه شده باشد. ما می‌گوییم ولایت در جامعه اتفاق نمی‌افتد مگر اینکه در خانواده نهادینه شود. اگر می‌خواهید من فهم درستی از ولایت اجتماعی داشته باشم و در نظام اجتماعی در خط ولایت حرکت کنم، باید تمرینش را در خانواده کرده باشم. اگر زن دید شوهر در یک تصمیمش اشتباه کرد نباید حال شوهرش را بگیرد. جلوی بچه‌ها شوهرش را تحقیر نکند. چرا؟ چون به خانواده لطمه می‌خورد. باید همه در یک خط حرکت کنند. بله موقعی که تنها شدند مثلاً بچه‌ها هم نبودند به شوهر بگوید این‌طور عمل می‌کردی بهتر بود.

خانواده نهاد ارزشمند برای اسلام

فمنیست‌های لیبرال، فمنیست‌های رادیکال خانواده برایشان نهاد ارزشمندی نیست،‌ رادیکال‌ها می‌گویند خانواده باید نابود شود. پست مدرن‌ها هم برایشان خانواده مهم نیست. ارزش‌های اخلاقی و خانواده برایشان مهم نیست. چون خانواده معمولاً حافظ ارزش‌های اخلاقی است که از نسل گذشته به او رسیده و در مقابل اباحی‌گری می‌ایستد. این را می‌خواهند از ریشه بزنند.

منبع: پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری