دلیل نامگذاری حضرت فاطمه(س) به نام فاطمه

پرسش :

چرا حضرت فاطمه (سلام الله علیها) فاطمه نامیده شد؟

پاسخ :
هر نامى معمولا بیانگر شخصیت صاحب آن است، البته اگر نامگذارى بوسیله شخص حکیمى انجام گیرد.

از احادیث بر مى آید که نامگذارى حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) بوسیله حکیم على الاطلاق یعنى خداى عالم انجام گرفته است.

از سوى دیگر «فاطمه» از ماده «فطم» (بر وزن حتم) به معناى بازگرفتن کودک از شیر مادر است، سپس به هر گونه بریدن و جدایى اطلاق شده است.

اکنون ببینیم روایات اسلامى در این زمینه چه مى گوید؟

1. در حدیثى از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است که فرمودند: «اِنَّما سَمَّاهَا فَاطِمَة لاَنَّ اللهَ فَطَمَها وَ مُحِبِّیها عَنِ النّارِ؛ او را فاطمه نام نهاده؛ زیرا خداوند او و دوستانش را از آتش دوزخ باز داشته است.»(1)

از این تعبیر استفاده مى شود که نامگذارى بانوى اسلام به این نام، از سوى خداوند صورت گرفته، و مفهومش این است که خدا وعده داده است او و کسانى که او را دوست دارند و در خط مکتب او باشند هرگز به دوزخ نروند.

2. در حدیث دیگرى از حضرت على(علیه السلام) مى خوانیم که رسول الله(صلى الله علیه و آله) به حضرت فاطمه(علیها السلام) فرمودند: «یا فاطِمَةُ! اَتَدرینَ لِمَ سُمِّیتِ فاطِمَة؛ اى فاطمه! آیا مى دانى چرا فاطمه نامیده شده اى؟» حضرت على (علیه السلام) مى گوید: من گفتم: اى رسول خدا! شما بفرمایید چرا نام او فاطمه است؟ پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) فرمودند: «اِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ فَطَمَها وَ ذُرِّیَّتَها عَنِ النّارِ یَوْمَ الْقِیامَةِ؛ خداوند بزرگ او و فرزندانش را از آتش دوزخ در قیامت باز مى دارد.»(2)

بدیهى است منظور از فرزندان در این جا فرزندانى است که در خط این مادر بزرگ باشند، نه همچون پسر نوح که خطاب شد: «إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ؛ او از اهل تو نیست.»(3)

و به همین دلیل در بعضى از احادیث، «ذریّه» و «محبّان» هر دو با هم ذکر شده اند، و این که گمان کنیم مفهوم روایات فوق این است که اگر آنها مرتکب انواع گناهان شوند و حتى کافر و مشرک باشند از عذاب الهى در قیامت در امانند، اشتباه بزرگى مرتکب شده ایم که با هیچ یک از معیارهاى اسلامى نمى سازد، زیرا خود پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) که اصل این شجره طیّبه است صریحاً در قرآن مجید به این خطاب مخاطب شده است: «لَئِنْ اَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ؛ اگر [به فرض محال] مشرک شوى، تمام اعمالت تباه مى شود و از زیانکاران خواهى بود.»(4)

و در جاى دیگر مى فرماید: «وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ الْأَقاوِیلِ، لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْیَمِینِ، ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتِینَ؛ اگر او سخنى دروغ بر ما مى بست ما او را با قدرت مى گرفتیم سپس رگ قلبش را قطع مى کردیم.»(5)

پی‌نوشت‌ها:
(1). تاریخ بغداد، ج 2، ص 331.
(2). ذخائرالعقبی، ص 26.
(3). سوره هود، آیه 46.
(4). سوره زمر، آیه 65.
(5). سوره حاقّه، آیه 44 تا 46.

منبع: زهرا(علیها السلام) برترین بانوى جهان‏، آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى، انتشارات سرور، قم، 1388 ش.