آموزش کاربردی تشکیل شبکه دوستی برای کودک و نوجوان

دوستی و دوست یابی یک مهارت است و نیاز به آموزش و آگاهی دارد.
 

وقتی دوستی برقرار می‌شود، افراد باید در حفظ آن بکوشند. دوستی می‌تواند به واسطه فقدان صمیمیت و فقدان علاقه‌ی آشکار به گروه، از رشد و حرکت باز ایستد. اگر هر یک از دوستان زمان یکسانی برای تماس با یکدیگر اختصاص دهند، دوستی ادامه می‌یابد.

تعداد کلمات 1769 / تخمین زمان مطالعه 9 دقیقه 

شبکه‌های اجتماعی از دوستان و آشنایان ساخته می‌شود. گروه‌هایی که به طور منظم با همدیگر به فعالیت‌های اجتماعی می‌پردازند، نظیر گروهی از دوستان در یک مدرسه، باشگاه یا گروه‌های مذهبی. گروه‌های کوچک می‌توانند در زمانی که کودک نیاز اضطراری دارد بسیار مفید باشند، زیرا همه‌ی افراد در یک زمان از مشکل هم خبر دارند. به هر حال، گروه‌های کوچک در رازداری موفق عمل نمی‌کنند. وسوسه‌های زیاد و فرصتی برای انتقال اطلاعات به افراد گروه دیگر وجود دارد. صمیمیت در این گروه‌ها می‌تواند خیلی بالا باشد، زیرا کودکان زمان زیادی را با همدیگر می‌گذرانند. شبکه‌های سست اجتماعی و بدون مسئولیت، نظیر دوستان مدرسه، همسایه، بچه‌ی دوست والدین و فردی از یک گروه مذهبی هستند. هر کودک ممکن است یک کودک از گروه دیگر را بشناسد، اما فقط کودکی که در مرکز قرار دارد همه‌ی افراد را خواهد شناخت. بنابراین، خبرهای جدید تا به دیگران برسد زمان طولانی‌تری نیاز دارد. هنگامی که کودکان زمان خود را بین دوستان متعدد پخش می‌کنند، صمیمیت بین آنها کمتر و باعث می‌شود که ملاقات بین افراد کمتر شود. به هر حال، در شبکه‌های سست اجتماعی، در مقایسه با گروه‌های کوچک، رازها بهتر حفظ می‌شود. زمانی که کودکان با کودکی که با افراد دیگر شبکه‌ی اجتماعی خود نمی‌آمیزد، تعامل دارند، آن کودک ایزوله نامیده شود و هر مطلبی که گفته می‌شود، بعید به نظر می‌رسد که با افراد دیگر در آن شبکه‌ی اجتماعی در میان گذاشته شود. برای به دست آوردن بهترین نوع دوستی، خوب است که آمیزه و مخلوطی از گروه‌های کوچک صمیمی، گروه‌های سست، و ایزوله داشته باشیم.
 
کاربرد
نمودار صفحه‌ی قبل را برای بحث درباره سؤال‌های زیر در گروه به کار برید:
شبکه‌ی اجتماعی سومیکا ترکیب شده است از یک ایزوله (ریان)، یک گروه کوچک (گیتا، می، من) و یک گروه سست اجتماعی (کیت، دن، زو، لوسی).
 ریان به جز سومیکا چه کسی را می‌شناسد؟ (هیچ کس را)
 آیا دوست شدن با یک ایزوله خوب است؟
 می با چه کسی همکاری اجتماعی دارد؟ (گیتا، بن و سومیکا). آیا می در یک زمان با این افراد همکاری اجتماعی دارد؟ (بله)
 محاسن و معایب یک گروه چیست؟
 لوسی با چه کسی همکاری اجتماعی دارد؟ (سومیکا و زو)
 سومیکا درباره‌ی مشکلی با کیت صحبت می‌کند و می‌گوید به کمک نیاز دارد. اگر لوسی با سومیکا تماس ندارد چگونه از آن با خبر می‌شود؟ (از این طریق، کیت به دن می‌گوید، دن به زو، و زو به لوسی) آیا این سریع‌ترین راه است که لوسی از مشکل سومیکا خبردار شود؟ (انتقال خیر، در ملاقات‌هایی که به صورت واسطه‌ای انجام می‌شود، ممکن است هفته‌ها به طول انجامد.) اگر دن، سومیکا را نشناسد، آیا باید خبرها از طریق لوسی برسد؟ (احتمالاً، دن باید آگاه باشد که زو، سومیکا را می‌شناسد. بنابراین، خبرها در مورد سومیکا باید از کیت به زو برسد. سپس زو باید خبرها را در زمان بعدی که آنها همدیگر را می‌بینند به لوسی بگوید.) این مطلب چه چیزی درباره‌ی رازداری به شما می‌گوید؟ (قبل از اعتماد و برقراری اعتماد دو جانبه باید دوست واقعی را شناخت.)
 محاسن و معایب یک گروه سست اجتماعی چیست؟
 آیا اندازه‌ی شبکه‌ی اجتماعی، تعیین‌کننده‌ی احساس تنهایی است؟
 هنگام احساس تنهایی چه کار می‌توان کرد؟ (علت را جویا شوید، دوستان بیشتری پیدا کنید، ملاقات با دوستان را زیاد کنید و صمیمیت را بین دوستان موجود افزایش دهید.)
 

وقتی دوستی برقرار می‌شود، افراد باید در حفظ آن بکوشند. دوستی می‌تواند به واسطه فقدان صمیمیت و فقدان علاقه‌ی آشکار به گروه، از رشد و حرکت باز ایستد. اگر هر یک از دوستان زمان یکسانی برای تماس با یکدیگر اختصاص دهند، دوستی ادامه می‌یابد. اگر یک دوست بخواهد تماس بیشتری در مقایسه با دیگری داشته باشد، ادامه‌ی روند دوستی با مشکل روبه‌رو می‌شود. این امر می‌تواند منجر به ناامیدی و یأس در کودکی شود که خواهان تماس‌های متعدد است و موجب رنجش کودکی شود که فقط تماس گه‌گاهی را ترجیح می‌دهد. در اینجا باید و نبایدهای چندی مطرح شده است:

بایدها  
 به آنها نگاه کنید و خوشحالی خود را از دیدنشان ابراز کنید. لذت خود را از مصاحبت با آنها نشان دهید (مثلاً، با خندیدن یا در آغوش گرفتن.)
 زمانی که با فردی صحبت می‌کنید یا زمانی که با شما صحبت می‌کنند، به آنها نگاه کنید و تماس چشمی داشته باشید.
 خوشحالی خود را از هر موفقیت و تأسف خود را به دنبال هر شکست نشان دهید. نگرانی خود را نشان دهید.
 آماده باشید تا وسایل خود را قرض دهید.
 زمانی که آنها با حالت نگران و مضطرب نگاه می‌کنند و دلیل را می‌پرسند، به آنها توجه کنید.
 به آنها علاقه‌مند باشید، نه فقط در مورد خودتان صحبت کنید.
 اطلاعات زندگی خود را با آنها در میان بگذارید، اجازه بدهید آنها هم در مورد شما اطلاعاتی کسب کنند.
 زمانی که افراد نگران و مضطرب هستند، با آنها صمیمانه برخورد کنید، مثلاً دست خود را روی شانه‌شان بگذارید.
 زمانی که با چیزی موافق نیستید، آنها را با خود همراه کنید یا با آنها سازش کنید.  

نبایدها
 خودستایی
 حسادت
 سلب اعتماد؛ مگر آنکه باعث حمایت از دوستتان شود.
 دروغگویی
 شایعه‌پراکنی
 آسیب زدن یا زورگویی
 چشم‌پوشی و غفلت از آنان زمانی که با افراد دیگر هستید.
 آنها را از دیدن دوستانشان منع کنید یا از افراد دیگر نیز صرف‌نظر کنید.
 فقدان صداقت و ادب و نزاکت
 شکست در حمایت از آنان، زمانی که فردی در مورد آنان و در غیاب آنان بی‌انصافی می‌کند.


کاربرد
درباره‌ی سؤال‌های زیر در کلاس بحث کنید:
 برای دوستان خود چه چیزی را دوست دارید؟
 چه کارهایی به حفظ دوستی کمک می‌کند؟ (اگر برای کودکان سخت باشد که به تنهایی از معلم سؤال کنند، با تشکیل گروه‌های دو نفره و پرسیدن سؤال از معلم، همدیگر را حمایت کنند. کودکان بزرگ‌تر در زمینه‌ی دوست‌یابی یا در زمینه‌ی اصلاح مهارت‌هایشان با یکدیگر مشورت می‌کنند).
 چه کارهایی به دوستی شما آسیب می‌رساند؟ (طرد و ایجاد فاصله، مورد غفلت قرار دادن و بی‌توجهی به موفقیت‌ها، خندیدن به کارهای اشتباهی که انجام می‌شود.)
 چند لحظه به طور خصوصی در مورد اینکه آیا به دوستی‌تان صدمه رسانده‌اید، فکر کنید. به کلاس کمک کنید تا فهرستی از بایدها و نبایدهای دوستی را تهیه کنند.
 چه چیزی یک کودک را معروف و محبوب می‌کند؟ (ادب، شوخ‌طبعی، اعتماد، اجتماعی بودن، جذاب بودن، ورزشکار بودن، حمایت از دیگران در مقابل ترس، و به مقدار زیاد خندیدن.)
 چه ویژگی‌هایی یک کودک را غیر محبوب می‌سازد؟ (بی‌ادبی، کثیف بودن، خجالتی بودن، غیر قابل اعتماد بودن، موفق نبودن در امور تحصیلی.)
 فقدان خودآگاهی موانعی را برای نظارت بر رفتار شخصی یا بررسی رفتار خشونت‌آمیز ایجاد می‌کند. شما چه میزان خودآگاهی دارید؟ آیا می‌توانید همه‌ی نقاط ضعف خود را نظیر بی‌قراری، نامهربانی یا تحریک‌پذیری، مشخص کنید؟ اگر فردی به شما چیزی بگوید و یا راز شما را فاش سازد، چه احساسی خواهید داشت؟
 چگونه می‌توان روی ویژگی‌هایی کار کرد که خوشایند دیگران است؟ (یادگیری روابط موفقیت‌آمیز از دیگران. فیلتر کردن افکار تا چیزی که بعداً از گفتن آن پشیمان می‌شوید را بیان نکنید. از خود بپرسید آیا دوست دارید در مورد خودتان صحبت کنید؟ فکر کنید. (اگر من چیزهای خوبی ندارم که در موردش صحبت کنم، شاید اصلاً نباید آن را بیان کنم.)

دوستان ناباب فقط وانمود می‌کنند که دوستان خوبی هستند. آنها با بعضی افراد دوستانه برخورد می‌کنند و مهربان به نظر می‌رسند، زیرا هیچ فرد دیگری وجود ندارد که با او بتواند سازش کند. آنها ممکن است چیزهایی از اشخاص طلب کنند، نظیر پول یا شایعه‌پراکنی و سخن‌چینی، که می‌تواند به عنوان راهی برای تجارت یا فریفتن دیگران باشد. آنها می‌توانند دارای مهارت‌های اجتماعی ضعیفی باشند، به نحوی که خرابی و مشکلات ایجاد شده را درک نمی‌کنند. دوست ناباب، اخبار نادرستی پشت سر کودک می‌گوید، اخباری که در آنها احساس حقارت و تمسخر موج می‌زند و باعث می‌شود که دیگران به آنها بخندند، سخن‌چینی و شایعه‌پراکنی، تنها رها کردن آنها، امتناع از مشارکت با آنان، تقلید از کارها و سوءاستفاده از آنها و اینکه فقط زمانی که چیزی از دوستانشان می‌خواهند رفتار خوبی پیشه می‌کنند. تشخیص دوست ناباب سخت است. عده‌ای مدت‌ها آنچه را که واقعاً دوست دارند از خود نشان می‌دهند. کودکان به زمان زیادی برای گوش دادن به غریزه و فطرت درونی خود نیاز دارند تا به این درک برسند که بعضی از افراد نمی‌توانند دوست خوبی برای آنها باشند. آنها باید از خود بپرسند آیا برای یک دوست، کاری را که برای خود انجام داده‌اند را انجام می‌دهند و آیا دوستان احساس خوبی در آنها به وجود می‌آورند؟ زمان مدیریت کردن دوستان ناباب، کودکان باید حس اعتماد را به کار برند، نه زبان بدن پرخاشگرانه را و نباید چیزی برای تحریک و برانگیختن خشم دوست خود بگویند.

بیشتر بخوانید : از رفقای خوب تا دوستان ناباب

سؤال‌های زیر را در کلاس مورد بحث قرار دهید:
 دوست ناباب چگونه است؟
 چگونه می‌توان دوست ناباب را تشخیص داد؟ (از طریق احساسی که در شما ایجاد می‌کند. دوست خوب، عذرخواهی می‌کند، رفتار مضر و آسیب‌رسان را توضیح می‌دهد و دیگر آن کار را انجام نمی‌دهد.)
 دوستان ناباب چه کارهایی انجام می‌دهند؟
 آیا شما دوستان ناباب را تجربه کرده‌اید؟ چه اتفاقی افتاد؟ شما برای آنها چه کار کردید؟ (آیا به آنها خاطرنشان کرده‌اید که با شما نامهربان بوده‌اند یا نسبت به شما دشمنی کرده‌اند؟ آیا تلاش کرده‌اید از آنها چشمپوشی کنید؟)
 چه زمانی برای پایان دادن به یک ارتباط مناسب است؟ (زمانی که احساس می‌کنید صدمه دیده‌اید، ولی علی‌رغم آن سعی می‌کنید وضعیت را درست کنید، اما آن وضعیت ادامه دارد. یا زمانی که فردی از لحاظ جسمانی به شما صدمه رسانده است. رها کردن چیزهایی که نباید مورد توجه قرار بگیرند باعث می‌شود دوستان ناباب به رفتار نادرست خود ادامه دهند.)

ایفای نقش
دو نفر داوطلب انتخاب کنید: «آ» و «ب». آنها باید وضعیت و موقعیتی را که برایشان اتفاق افتاده است، یا موقعیت فردی که او را می‌شناسند ایفای نقش کنند. کودکی که آسیب دیده (ب) با دوست ناباب خود (آ) صحبت می‌کند.
آ: کارهای نامطبوع و زننده‌ای انجام می‌دهد.
ب: «آنچه شما گفتید (یا انجام دادید) خیلی به من صدمه زد. به نظرم رسید که شما آن را با هدف خاصی انجام داده‌اید. دوست واقعی این کار را نمی‌کند. اگر از صدمه زدن به احساسات من دست برندارید، دیگر دوستی‌ام را با شما ادامه نخواهم داد.» باید جریمه‌ای در نظر بگیرید تا دوست ناباب بفهمد که اگر رفتارش را تغییر ندهد چه اتفاقی می‌افتد.)

منبع : 
برگرفته از کتاب رشد مهارت های اجتماعی رفتاری و هیجانی کودکان.

نویسنده :  ماریانا کتی
ترجمه :  دکتر مژگان حیاتی

بیشتر بخوانید :
دوست یابی در نوجوانی
آداب دوست‌یابی در دوران کودکی
نقش دوستان در شکل‏ گیری شخصیت نوجوانان
دوستی در کودکان