تکنیک های تقویت اعتماد به نفس (بخش اول)

 اعتماد به نفس، یعنی اعتماد به داشته های درونی خود برای رسیدن به موفقیت.
 

چکیده: اعتماد به نفس یکی از شرایط روحی است که شخص در آن بخاطر تجربه‌های قبلی، به توانایی‌ها و استعدادهای خود در موفقیت انجام کارها بطور موفقیت‌آمیز اعتماد و باور دارد. در این نوشتار به برخی از تکنیک های تقویت اعتماد به نفس می پردازیم. 

تعداد کلمات 1827 / تخمین زمان مطالعه 9 دقیقه

 

اعتماد به نفس درون شما است، نه در بیرون و اگر نمی توانید از آن به درستی بهره ببرید، به این دلیل است که در پرورش آن کوتاهی کرده اید و این خود شما هستید که باید آن را در درونتان بیابید و تقویت کنید. این نوشته نمی خواهد و نمی تواند به شما اعتماد به نفس بدهد، بلکه سعی دارد با دادن نشانه هایی کمک کند تا این بذر را در درون خود کشف کنید و با برانگیختن شما، مقدمه پرورش آن را مهیا سازد، اما کار اصلی و زحمت آن به عهده شما است. اگر بتوانید این نیرو را در درون خود فعال کنید، کیفیت زندگی خود را دگرگون ساخته اید و بسیار بیشتر از آن چه برای بارورکردن آن زحمت کشیده اید، درو خواهید کرد. اولین شرط این مهم نیز پای بندی، مقاومت و ایستادگی در اجرای تصمیم تان است و اصلا مهم ترین تکنیک تقویت اعتماد به نفس، همین پشتکار و ممارست در کارها است.

همان گونه که اعتماد به نفس کنونی به تدریج و در طول تمام مراحل زندگی به خصوص دوران کودکی و نوجوانی شکل یافته و کم کم ابعاد پیچیده تری به خود گرفته است، اصلاح و بهبود این تصویر به یکباره امری محال و نشدنی است و نیازمند جدیت و تلاش است؛ چرا که ممکن است در لحظاتی احساس کنید به اعتماد به نفس بالایی دست یافته اید و چنین هم خواهد بود، اما ضمیر ناخودآگاه که در خواب و بیداری اداره انسان را به عهده دارد برای اصلاح و بازسازی به زمان نیاز دارد و تا از خود غافل شوید، احساسات گذشته را بر شما مسلط می کند.
تکنیک های تقویت اعتماد به نفس به دو بخش عمده تکنیک های روحی و تکنیک های جسمی قابل تفکیک اند. از آن جا که این دو به طور مستقیم تاثیرگذارند و موجب تقویت و تضعیف هم می شوند و نیز چون برخی از تکنیک ها به تقویت هم زمان جنبه های روحی و جسمی کمک می کنند؛ در بررسی این تکنیک ها تفکیکی بین عوامل روحی و جسمی قائل نمی شویم و با توجه به گستردگی این تکنیک ها به برخی از مهم ترین آنها اشاره می کنیم .
 

مهم ترین عامل شکوفایی اعتماد به نفس، احساس رشد و پیشرفت مداوم در زندگی است که تنها با حرکت با برنامه و هدفمند به دست می آید؛ زیرا فطرت انسان کمال گرا است و نه تنها ایستادن و درجا زدن را نمی پذیرد، که ارزشمندی و کرامت خود را تنها در سایه پیشرفت و احساس دائمی بهترشدن می یابد. برای شکل گیری احساس شگفت انگیز رشد، داشتن اهداف و ارزش های مشخص در زندگی نقشی تعیین کننده دارد؛ چرا که ارزیابی و ارزش گذاری و در نهایت احساس ارزشمندی اعمال که موجب احساس رشد و پیشرفت می شود، تنها وقتی امکان پذیر است که عملکردشان بر اساس معیارهای مشخص (أهداف) و منطبق بر خواسته های واقعی (ارزش ها) باشد.
چنین عملکردی نه تنها حرکت در مسیر دستیابی به موفقیت است، که خود موتور محرک و عامل مهمی در پرورش استعدادها و توانایی های بالقوه انسان از جمله اعتماد به نفس می باشد. از سوی دیگر بی هدفی، ایستادن و درجا زدن عامل اصلی تضعیف اعتماد به نفس و اراده انسان به شمار می آید. بنا بر این اگر طالب تقویت اعتماد به نفس مستمر و همیشگی هستید، نه دفعی و زودگذر، باید براساس برنامه ای مشخص، احساس رشد و پیشرفت دائمی را در زندگی تجربه کنید و چون مهم ترین عامل شکل گیری اعتماد به نفس تجربیات مثبت شخصی است، پس از مدتی احساس اعتماد به نفس و ارزشمندی را به وضوح لمس خواهید کرد: این عملی ترین راه برای پرورش تمام استعدادهای انسان از جمله اعتماد به نفس است.
ناگفته روشن است که منظور از رضایت از عملکرد خود به معنی انجام بهترین عمل نیست، بلکه احساس رشد و پیشرفت در کارها است؛ زیرا کسانی که بدون هدف و برنامه زندگی را به روزمرگی سپری کرده باشند، نمی توانند به یک باره زندگی خود را متحول کنند و باید با یک برنامه ریزی اصولی و با پیشرفت دائمی، سطح توانایی ها و عملکرد خود را بالا ببرند. تجربیات موفق روزانه، هم عامل ایجاد و تقویت احساس توانایی در انسان می شود و هم با بهبود مستمر روحیه کمال گرایی و پرورش ظرفیت پذیرش موفقیت و احساس استحقاق نسبت به آن، موجب تقویت روحیه شجاعت و قاطعیت درکارها خواهد شد. بنا بر این می توان با تمرکز روی پیشرفت و تجربه موفقیت های کوچک روزانه، به افزایش اعتماد به نفس کمک شایانی کرد.
 

همان طور که بارها اشاره شد، مهم ترین عامل شکل گیری اعتماد به نفس کنونی ما، تجربیات موفق و ناموفق گذشته مان است. ضمیر ناخودآگاه ما، میزان توانایی وکفایت ما را بر اساس ارزیابی خود از عملکرد گذشته مان تعیین می کند، نه واقعیت گذشته. از این رو نخستین گام در پرورش اعتماد به نفس، پذیرش واقع بینانه گذشته در جهت کسب موفقیت در آینده است.
متأسفانه برخی با نگاه به گذشته تنها به تحقیر و تضعیف روحیه اعتماد به نفس خود می پردازند، در صورتی که از دل ناکامی های گذشته می توان با ارزش ترین و کلیدی ترین نکات طلایی کامیابی را صید کرد؛ یعنی با بررسی درست تجربیات گذشته به شناخت بهتری از نقاط ضعف و قوت خود برسیم تا بتوانیم از این تجربیات گران قدر و با ارزش در رسیدن به موفقیت بهره ببریم. پس به جای غوطه ور شدن در ناکامی های گذشته، باید با نگرش مثبت و ارزیابی واقع بینانه، گذشته را پلی برای رسیدن به آینده کنیم.
بالاتر این که مهم ترین ویژگی افراد با اعتماد به نفس، شناخت درست و روشن از نقاط ضعف و قوت خود و مهم تر از آن پذیرش این ویژگی ها و نهراسیدن از آن ها است، تا بتوان به تقویت نقاط ضعف و بهره مندی بهتر از نقاط قوت اقدام کرد.

پایه و اساس کسب اعتماد به نفس، شناخت و اعتقاد به توانایی های ذاتی است، به همین دلیل خودشناسی حتی عامل شناخت خداوند نیز معرفی شده است. منظور از خودشناسی شناخت درست و واقع بینانه از توانایی های نهفته و آشکار انسان و همچنین شناخت نقاط ضعف و قوت و محدودیت های آدمی است، گرچه توانایی های انسان آن قدر بالا است که هنوز بسیاری از آنها شناخته نشده است و اغلب اندکی از آن به فعل می رسد. از این رو پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمود: «مردم معدن هایی هستند همچون معدن های طلا و نقره»[1] ، و وصی او فرمود: «هر که به شناخت خویشتن ظفر یابد به بزرگ ترین رستگاری رسیده است»[2]. خلاقیت، تفکر، اراده ، اعتماد به نفس، درایت، مدیریت و ... تنها بخشی از توانایی های انسان است.

البته شناخت واقع بینانه از خود، زمینه کمال طلبی های افراطی برای سرآمد شدن در همه زمینه ها و بلند پروازی های غیر منطقی را نیز از بین خواهد برد؛ چرا که پذیرش محدودیت های زندگی روی دیگر سکه خودشناسی است. به همین جهت امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «آگاهی انسان از کاستی اش، نشانه کمال و فراوانی فضل او است.»[3] در حقیقت هدف از خودشناسی، شناخت واقع بینانه نقاط ضعف و قوت است.
البته برخی در دیدن نقاط منفی خود به افراط و تفریط کشیده می شوند و واقع نگری را فراموش می کنند که این هم خود مانعی برای سودمندی خودشناسی است؛ زیرا اولا نقاط مثبت انسان قابل مقایسه با ضعف هایش نیست و از این رو است که در حدیث نبوی آمده است که «هیچ چیزی را سراغ ندارم که بهتر از هزار نمونه خودش باشد، مگر انسان»[4] . ثانیا هدف از دیدن واقع بینانه نقاط مثبت و منفی، برای تمرکز و توجه به نقاط مثبت و تقویت نقاط ضعف است، نه تمرکز بر روی نقاط ضعف و بزرگ تر دیدن آن، که این کار موجب تضعیف بیشتر اعتماد به نفس و مانع جدی بارور شدن استعدادهای انسان می شود.

بهترین راه شناخت خود و توانایی های انسان، مطالعه و تفکر درباره پیچیدگی های روحی و جسمی و شناخت راه های بهره گیری از ظرفیت های نامحدود انسان است که یکی از اهداف این نوشتار نیز شناساندن برخی از این توانایی ها است. به این بهانه و برای نمونه فقط اشاره ای مختصر به یکی از توانایی های بیکران و در عین حال مهجور انسان می کنیم، مغز، شاهکار بزرگ آفرینش از میلیون ها سلول به نام نرون تشکیل شده که هر کدام به منزله کامپیوتر کوچکی عمل می کنند.
سلول های مغز قادر به پردازش میلیاردها بیت اطلاعات در ثانیه هستند که عملکرد قوی ترین ابرکامپیوترها را در مقابل خود تحقیر می کنند؛ به طوری که تمام دانشمندان به عجز خود از شناخت چنین پدیده ای اعتراف کرده اند. میزان کارکردهای مغز از قبیل تفکر، بایگانی، تخیل، آفرینندگی و پردازش هنوز شناخته نشده است، با این حال کمتر کسی است که درصد ناچیزی از این گنج نهفته در درون خود بهره گرفته باشد.
ایوان یفرموف، پژوهشگر معروف، درباره قدرت بایگانی مغز گفته بود: «ما در سراسر زندگی مان تنها کسری از توانایی های اندیشیدنمان را به کار می بریم. ما بدون هر گونه دشواری و مشکلی می توانیم چهل زبان یاد بگیریم، یک دایرة المعارف کامل ۳۳ جلدی را از الف تا ی حفظ کنیم و دروس لازم برای یک دوجین دانشگاه را در حد کمال بیاموزیم.»[5] در ایران نیز در سالیان اخیر مؤسساتی دایر گشته که با آموزش برخی از کارکردهای مغز، به محصلین خود توانایی هایی می دهند که تا چند سال پیش غیر ممکن می نمود؛ مانند دوره های حفظ کامل قرآن کریم با روشهای یادآوری اعجاب انگیز یا آموزش سرعت عمل در محاسبات اعداد چند رقمی شبیه عملکرد ماشین حساب و مواردی از این قبیل.
متأسفانه با وجود اطلاعات دقیق علمی و شواهدی این چنینی برخی با اظهار و حتی باور داشتن به حافظه ضعیف یا درک پایین، راه پیشرفت خود را مسدود کرده اند، در صورتی که مغز این افراد دارای نیرومندی بالقوه ای است که به مراتب بیش از حد تصورشان عمل می کند، اما به دلیل عدم به کارگیری یا آشنا نبودن با روش های بهره مندی از آن ها، بلا استفاده مانده و در نتیجه اعتماد به آن از بین رفته است.
 
ادامه دارد...

منبع : کتاب «جوان و مدیریت زندگی»
نویسنده: محمد ربانی خواه
 

بیشتر بخوانید :
تکنیک های تقویت اعتماد به نفس (بخش دوم)
تکنیک های تقویت اعتماد به نفس (بخش سوم)
گام های اولیه برای ایجاد اعتماد به نفس
افزایش روابط اجتماعی با اعتماد به نفس
اعتماد به نفس را بیشتر بشناسیم
خصوصیات افرادی که اعتماد به نفس بالا دارند