تکنیک‌های تمرکز در کلاس درس

چکیده: یکی از مشکلاتی که شاید برخی دانش آموزان یا دانشجویان با آن مواجه باشند «حواس‌پرتی» و «عدم تمرکز» در کلاس درس است. این مشکل وقتی که ادامه داشته باشد سبب افت تحصیلی و  با ما همراه باشید.

تعداد کلمات: 1202 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

مقدمه

وقتی که درس خواندن وظیفه اصلی شد و آینده فرد در گرو آن قرار گرفت، باید تمام تلاش و سرمایه مادی و معنوی فرد در راستای نیل به این هدف هزینه گردد تا با رشد و شکوفایی، آینده خود و کشورش را بسازد.
اما از طرفی باید موانع از سر راه برداشته شوند. یکی از مهم‌ترین این موانع، تمرکز نداشتن حین کلاس درس است. وقتی فکر و حواس در کلاس درس قرار نگیرد و مدام با پرواز خود به این سو و آن سو، سبب دور شدن فکر انسان از کلاس شود، نتیجه‌ای جز افت تحصیلی و تلف کردن وقت نخواهد داشت.
عدم تمرکز مانند آفتی است که سبب می‌شود فرد از کلاس درس استفاده نکرده و رشد علمی او به‌کندی صورت گیرد. بنابراین باید به دنبال تدبیری برای حل این مشکل بود. تمرکز حواس یعنی توانایی ثابت نگاه‌داشتن توجه و دقت روی موضوع یا کاری که با میل و دقت انتخاب شده است و مانع شدن از اینکه دقت و توجه به‌سوی موضوعات دیگر منحرف شود[1]. وقتی تمام قوا در جهتی متمرکز شد، پس شما باقدرت تمام به انجام آن خواهید پرداخت. اما اگر فقط بخشی از قوای شما متوجه آن باشد، این سبب می‌شود تا رویارویی شما با موضوع، با ضعف صورت گرفته و نتیجه دلخواهتان را کسب نکنید.
یک نهر آب را تصور کنید که در کانالی سیمانی در حرکت است. به علت متمرکز شدن تمام آب در یک کانال، این نهر تا کیلومترها قابل انتقال خواهد بود و می‌توان از نهایت استفاده را نمود. اما اگر کانال در کار نباشد، بخشی از آب به خاطر شعبه شعبه شدن هرز رفته و بخشی نیز در طی مسیر جذب خاک شده و از آن استفاده چندانی صورت نخواهد گرفت.
اگر عدم تمرکز در تمام زندگی و موقعیت‌های مختلف زندگی جاری باشد، باید به دنبال رفع علل زیربنایی جسمی و روانی آن بود. اما اگر بجهت مشکلات زندگی، بی‌علاقگی به درس یا محیط و یا موارد دیگر، به‌طور موقعیتی برای فرد ایجاد می‌شود، می‌توان با توجه به تکنیک‌های زیر به رفع آنها پرداخت:

تکنیک ها و روش‌های تقویت تمرکز

1- انگیزه و هدف: عامل هدف و انگیزه از عوامل زیربنایی یادگیری علوم به شمار رفته و به انسان انرژی و نیرو جهت ادامه کار و به پایان رساندن آن را می‌دهند. اگر در انتخاب خود، انگیزه و هدف درستی نداشته یا انگیزه ضعیفی داشته باشید، دل به درس نداده و فکرتان متمرکز درس نخواهد بود. انگیزش، سبب ایجاد تمرکز به میزان بالا می‌شود. این انگیزش آن‌چنان قوی است که هرگز بر اثر گذشت زمان کاهش نمی یابد[2].
2- علاقه: وقتی به موضوعی علاقه‌مند باشید، به‌راحتی می‌توانید بر آن تمرکز کنید. برای نمونه، وقتی شما از تماشای فیلمی لذت می‌برید، آیا ممکن است حواستان پرت شود یا رشته وقایع آن را از دست بدهید؟ بنابراین باید در مورد موضوعی تحصیل کنید که به آن علاقه‌مند هستید. اگر هم به آن علاقه ندارید و مجبور هستید آن را بگذرانید، در مورد آن و کاربردهای آن بیشتر تحقیق نمایید و به نوعی آن را با هدف اصلی خود مرتبط سازید تا در شما علاقه ایجاد شود.
3- تغذیه و خواب: تغذیه مناسب و خواب کافی بر یادگیری و خلق و خوی شما تأثیر بسزایی دارد. توجه به رژیم غذایی مناسب ایام تحصیل سبب می‌شود از قدرت مغز و حافظه خود نهایت استفاده را نمایید.
4- انتخاب مکان: مکانی که در کلاس انتخاب می‌شود باید اولاً طوری باشد که کمترین حواس‌پرتی ‍‍را برای شما داشته باشد مثلاً نشستن کنار پنجره و درب ورودی مکان مناسبی نیست. همچنین باید این افراد نزدیک‌ترین محل به استاد و معلم را انتخاب کنند تا مجبور باشند بیشتر به درس توجه کنند.
5- پیش مطالعه: باید حتماً قبل از کلاس، مطالبی که استاد قصد دارد درس بدهد، مورد مطالعه قرار گیرد. زیرا این سبب می‌شود محدوده‌هایی که برای شما مشکل‌تر و سخت‌تر است را شناسایی کرده و سؤالاتی در ذهنتان ایجاد شود و در کلاس برای یافتن جواب سؤالاتتان با انگیزه بیشتری به درس توجه داشته باشید.
6- یادداشت‌برداری: یادداشت‌برداری مطالب مهم و سیر مطالب کلاس، سبب می‌شود تا نقشه درس در ذهن شما نقش بسته و به دنبال مطالب مهم باشید لذا تمرکزتان به درس مضاعف خواهد شد.
7- سوال کردن: امام باقر(ع) می فرمایند: «الْعِلْمُ‏ خَزَائِنُ‏ وَ الْمَفَاتِیحُ‏ السُّؤَالُ فَاسْأَلُوا یَرْحَمُکُمُ اللَّهُ فَإِنَّهُ یُؤْجَرُ فِی الْعِلْمِ أَرْبَعَةٌ السَّائِلُ وَ الْمُتَکَلِّمُ‏ وَ الْمُسْتَمِعُ وَ الْمُحِبُّ لَهُمْ»[3] علم و دانش (مانند) خزینه‌ها و گنج‌هاست و کلید آن پرسش است. پس خدا شما را رحمت کند! بپرسید. خدا هنگام پرسش چهار نفر را مزد و اجر می‌دهد: پرسنده، گوینده، شنونده و کسی که آن‌ها را دوست دارد.
انسان هزاران سال افتادن سیب‌ها از درخت را می‌دید. اما فقط یک نفر این سؤال را پرسید: «چرا این سیب از درخت پائین می‌افتد؟» و با این پرسش، یکی از مهم‌ترین نیروهای بنیادین طبیعت یعنی نیروی جاذبه کشف گردید[4].
باید سعی کنید تا در بحث‌های کلاس شرکت داشته باشید و خوب درس را فهمیده و با طرح سؤالات به‌جا، بخش‌های مبهم را برای خود روشن نمایید. لذا پیامبر اسلام(ص) می‌فرمایند: «حسن السوال، نصف العلم»[5] خوب پرسیدن، نیمی از دانش است.
8- گوش دادن فعال: معنای گوش دادن فعال فراتر از شنیدن است. نحوه نشستن در کلاس، نحوه نگاه کردن به استاد، آمادگی قبل از درس، شرکت در بحث‌ها و حل تمرین‌ها همه نشانه‌ها و مؤلفه‌های گوش دادن فعال هستند و کمک می‌کنند تا شما در کلاس درس مشغول درس باشید و ذهن شما از کلاس خارج نشود.
9- تکنیک تلنگر: اگر شما در کلاس زیاد حواستان پرت می شود، باید عادت کنید تا هر چند دقیقه یک باز به خود تلنگر زده و از بپرسید: «آیا حواسم هست یا نه؟». این کار سبب می‌شود که اگر فکر شما مشغول کار دیگری شده، سریع برگردد. نه اینکه تا مدتی طولانی به آن فکر مشغول باشید و زمان زیادی را از دست بدهید. از طرف دیگر، با تکرار این عمل و عادت به آن، این کار برای شما ملکه شده و زمام تمرکزتان را به دست می‌گیرید و فکرتان کمتر منحرف خواهد شد.
10- تکنیک «Stop»: استفاده از این تکنیک به این صورت است که فرد باید در مقابل افکار مزاحم مقاومت کند و حتی اگر باز تکرار شد و به ذهن فرد فشار آورد،  با آن مقابله نماید. در نهایت از قدرت این افکار کاسته شده و فرد آرامش و تمرکز خود را بازمی‌یابد.