راهکارهای موثر در تربیت کودکان

کودکان باید آزادی متناسب با سن و نیازهای خود در چارچوب ضوابط اخلاقی و تربیتی متعادل برخوردار باشد.
 

چکیده :  اهمیت خانواده به عنوان یک واحد اجتماعی، مسأله ای غیر قابل تردید است. تأثیر خانواده در کودک از نظر فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی و عاطفی بسیار مهم و با ارزش است؛ زیرا طفل، مبانی زندگی را در آنجا فرا می گیرد و خوب و بد را از آنجا می آموزد. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1201 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

کودکان ارزشمندترین و ظریف ترین هدیه ای هستند که خداوند به امانت به ما سپرده و ما را بر سرنوشت آنها حاکم کرده است و ما نیز وظیفه داریم که این بار مسئولیت را با مطلوب ترین روش ها به سرمنزل مقصود برسانیم. تا هم ما از فرزندمان راضی باشم و هم مفید فایده برای جامعه باشند. 
پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) می فرمایند: «اکرِمُوا أولادَکُم و أحسِنوا آدابَهُم یُغفَرلَکُم؛(۱) فرزند خود را گرامی بدارید و آنان را خوب تربیت کنید تا آمرزیده شوید. 
 فرزند، گلی است که پدر و مادر وظیفه دارند به‌عنوان باغبان آن‌را پرورش دهند تا عطر دل‌انگیز آن فضای خانواده و جامعه را شاداب و بانشاط کند.
برای این‌که باغبانان در کار خود موفق شوند باید وظایف خود را به‌ درستی انجام دهند و حقوق فرزند را به‌جای آورند. شیر دادن، انتخاب نام نیک، تعلیم قرآن، تربیت دینی، تکریم و احترام به اولاد، عدالت میان فرزندان از مواردی است که باید مورد توجه والدین قرار بگیرد. 

از پیامبر (صلی الله علیه و آله ) روایت است که فرمودند : فرزند هفت سال سرور، هفت سال فرمانبردار و هفت سال وزیر است[2] این بدان معناست که انسان در هر سنی که باشد به نوعی واکنش تربیتی نیازمند است و در تمام مدت عمر اتفاق می‌افتد؛ اما هر چیزی دارای بهترین زمان است و بهترین زمان تربیت، دوران کودکی و نوجوانی است.در این دوره کودک همانند خشت خام است که هر نقشی را به خود می‌گیرد. پس تمام سعی و کوشش خود را بکنید تا فرزند صالح و سالمی را تربیت کنید. از این رو سفارش بسیاری برای تادیب کودکان در این دوره بیان شده است. امیرمومنان علی(علیه‌السلام ) به امام حسن(علیه السلام ) سفارش می‌کند که این زمان بهترین زمان تربیت و تادیب کودکان است؛ چنان که شیوه و سیره تربیت آن حضرت(علیه السلام ) این بوده که در کودکی اقدام به تربیت و تادیب فرزندانش کرده است. امیرالمومنین در نامه ای که برای امام حسن می‌نویسند، بیان می‌کنند که تربیت فرزند را باید در همان کودکی جدی گرفت و بذر تربیت سالم را در قلب او بکارند. 
دل جوان، مانند زمین کشت نشده است، آنچه در آن افکنده شود، می‌پذیرد. از این رو، پیش از آنکه دلت سخت گردد و عقلت سرگرم شود، به تربیت تو همت گماشتم.[3]
 
 اسلام مکتب تربیت است و والدین را به تربیت نیکوی خود و فرزندانشان ترغیب و تشویق نموده است. خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است:
«یَا أَیهَُا الَّذِینَ ءَامَنُواْ قُواْ أَنفُسَکمُ ْوَ أَهْلِیکم نَارًا؛[4] ای کسانی که ایمان آورده اید؛ خود و خانواده خود را از آتش نگاه دارید.» مولا امیرالمومنین(علیه السلام) در تفسیر این آیه شریفه می فرمایند: «عَلّموا انفُسَکُم و اُهلِیکُم الخَیر و أدَّبوهُم؛[5]یعنی به خود و خانواده خود خوبی بیاموزید و آنان را تربیت کنید.» با توجه به آیه ای که مورد مطالعه قرار گرفت، اهمیت تربیت فرزندان به خوبی آشکار می شود. فرزندانی که تحت سرپرستی والدین قرار می گیرند؛ امید می رود که اگر به خوبی تربیت شوند؛ بتوانند افراد مفیدی برای خود و جامعه واقع گردند؛ زیرا تربیت فرزندان می تواند بهترین هدیه از سوی والدین برای فرزندان محسوب می شود اگر فرزند صالح تربیت شود سبب پیشرفت جامعه، خود شخص و والدین خودش می‌شود. فرزند صالح برای خودتان بجای بگذارید. 
 

1. خودسازی قبل از تربیت: بسیاری از افراد غافل در محیط خانه به محض پیش آمدن کوچکترین ناراحتی و اختلاف، رکیک ترین الفاظ و فحش ها را بر زبان جاری می سازند و بدترین بی احترامی را زن و شوهر نسبت به یکدیگر انجام می‌دهند و غافل از اینکه این گونه کلمات برای کودک تازگی داشته و او را وادار به جستجوی معانی آنها می سازد و به تدریج کودک نیز آن ها را یاد می گیرد و ممکن است در آینده اسباب انحرافات فکری و فساد اخلاقی او را فراهم کند، (روانشناسان عقیده دارند یک نمونه و الگوی شایسته از هزار نصیحت نیکوتر است و الگوی نیکو بهتر از پند و ارشاد است و هیچ چیز برای کودک مثل این نیست که مشاهده نماید گفتار و کردار مربی و پند دهنده، با یکدیگر تضاد دارد که این باعث سبک شمردن نمونه های عالی و خوب و پندهای اخلاقی می گردد.)[6] 

2. در اجرای دستورات دینی، سخت گیری نکنیم: توجه داشته باشیم که آنها به اندازه خودشان مکلف هستند، بعضی از خانواده ها با سختگیری های افراطی در همان سن کم، فرزندان را به کارهای مذهبی مجبور می‌کنند و فراموش می‌کنند که ظرفیت کوک چه مقدار است. 

3. آزادی متناسب با سن و نیازهای خود در چارچوب ضوابط اخلاقی و تربیتی متعادل برخوردار باشد: فرزند را نباید به عنوان یک زندانی در سلول انفرادی قرار داد و نه به صورت یک فرد آزاد به تمام معنا، بلکه باید چهارچوبی عاقلانه را برای او ترسیم کنیم و با همین روش، فرزند شما فردی قانونمند خواهد شد.

4. برخورد خشن ممنوع : اسلام، برای تربیت فرزند راهای مختلفی دارد و در هیچ یک از آنها به برخورد خشن اشاره نشده. (برخورد خشن و تند با کودک باعث می شود که کودک اعتماد به نفس خود را از دست بدهد. هیچ چیز به قدر تحقیری که کودک در قبال قدرت و زور نمایی بزرگترها در خود احساس می کند اعتماد به نفس را در او خاموش نمی کند) [7]
 

همچنان که اهتمام و عنایت هر چه بیشتر والدین به امور فرزندان آثار سودمند و پر برکتى در زندگى دنیا و سرنوشت اخروى هر دو پدید خواهد آورد، عکس آن نیز آثار تباه کننده اى در پى خواهد داشت. یعنى کوتاهى کردن نسبت به حقوق فرزندان و ترک مسئولیت و عدم جدیت در تربیت و بالندگى آنان و بى توجهى به رشد انسانى و بلوغ ایمانى و شکوفا یی فرهنگى فرزندان نیز سرانجام جز رکود و عقب ماندگى و کجروى و بى شخصیتى فرزندان و بدنامى والدین و تیرگى زندگى دنیوى و تباهى سرنوشت ابدى نخواهدبود

پاورقی 
[1] محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، مترجم ، شیخی، حمیدرضا، قم:موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث۱۳۸۹، ج ۱، صفحه ۱۰۳
[2] طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، قم: الشریف الرضی، 1370، صفحه 222
[3] نهج البلاغه، مترجم محمد دشتی، مشهد: آستان قدس رضوی، نامه 31. 
[4] قرآن کریم، سوره تحریم، آیه ۶
[5] محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم ، شیخی، حمیدرضا، قم:موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث۱۳۸۹، ج ۱، ص ۱۰۳
[6] دانشمند، مهدی ، ارزش والدین و تربیت فرزند، یاس نبی، 1380ه ش. صفحه 69-70
[7] سیما میخبر.ریحانه بهشتی یا فرزند صالح، قم: نورالزهراء، 1390، صفحه 220

منبع
قرآن کریم، سوره تحریم
نهج البلاغه، مترجم محمد دشتی، مشهد: آستان قدس رضوی
طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، قم: الشریف الرضی، 1370
محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم ، شیخی، حمیدرضا، قم:موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث۱۳۸۹
سیما میخبر.ریحانه بهشتی یا فرزند صالح، قم: نورالزهراء، 1390
دانشمند، مهدی ، ارزش والدین و تربیت فرزند، یاس نبی، 1380ه ش