رشد خلاقیت زمینه ساز رشد نبوغ کودک است.
نقش آموزش و تجربه در خلاقیت کودکان
در میان توانایی های مختلف انسان بدون تردید خلاقیت، سازنده ترین و بنیادی ترین آن هاست. دستیابی به قانونمندی هایی که به شناخت و تغییر جهان منجر شده، بدون استفاده از نیروی خلاق انسا نها، امکان پذیر نبوده است. همه ی آثار پرارزش، اصیل و ماندنی فرهنگ بشری که زندگی انسانی را معنا بخشیده، ریشه در خلاقیت داشته است و این همه را تاریخ علم و هنر به روشنی نشان می دهد.
[پرورش خلاقیت]
با توجه به نقش اساسی خلاقیت در زندگی، ضروری است که این توانایی ارزشمند را در کودکان پرورش دهیم. متأسفانه نظام آموزشی - تربیتی ما در خانه و مدرسه و به تبع آن در جامعه، نه تنها این توانایی را در کودکان و نوجوانان پرورش نمی دهد، بلکه با شیوه های نامناسبی که به کار می برد، آن را سرکوب نیز می کند.
[نکات مهم در پرورش خلاقیت کودکان]
در پرورش خلاقیت کودکان، چند نکته ی مهم را باید در نظر گرفت:
نخست توجه به نقش آموزشی در خلاقیت است. تحقیقات روانشناسی و تجربیات انجام شده، تا حدودی نشان داده اند که می توان خلاقیت را پرورش داد. اعتقاد به امکان پرورش خلاقیت - و سایر خصوصیت های فرد - نگرش ما را نسبت به توانایی های عظیم انسانی، در جهت مثبت، تغییر می دهد و ما را به جستجوی شیوه های مناسب برای رشد و شکوفایی آن ها وا می دارد.
نکته ی دوم آگاهی از روند شکل گیری و رشد خلاقیت در کودکان، شناخت عوامل تقویت کننده و بازدارنده ی آن و فراهم ساختن محیط و امکانات مناسبی برای پرورش این توانایی است. باید کودکان را تشویق کنیم که خود به فعالیت، تجربه ی مستقیم، مشاهده و تفکر بپردازند و از عادت دادن آن ها به حفظ کردن و تکرار مطالب و نیز تحمیل افکار، راه حل ها و تجربیات خود به آنها بپرهیزیم. بگذاریم خود تجربه کنند و بیاموزند. و این اصل را بپذیریم که خلاقیت در آزادی شکوفا می شود.
نکته ی سوم اینکه پرورش خلاقیت همچون سایر خصوصیات انسانی باید از همان سال ای نخست کودکی آغاز گردد. خلاقیت تدریجا شکل می گیرد و رشد می یابد. اوج خلاقیت کودکان تا سنین ۶-۷ سالگی است. بنابراین اگر کودکان را با شیوه های کار خلاق آشنا نسازیم، نمی توانیم از آن ها انتظار داشته باشیم که در آینده افرادی نوآور و مبتکر باشند.
و آخرین موضوع اینکه فکر نکنیم پرورش خلاقیت کودکان نیاز به امکانات خاص، هزینه های گزاف و شیوه های پیچیده دارد. ما به عنوان پدر، مادر و معلم، نباید به صورت منفعل در انتظار ایجاد محیط و شرایط مناسب باشیم که خلاقیت کودکانمان را بارور سازد بلکه خود باید شیوه های عملی، ساده و درستی را در این زمینه به کار گیریم. البته این کار، خود نیاز به خلاقیت دارد.
می توان نمونه هایی از فعالیت هایی را که برای پرورش خلاقیت کودکان مناسب است، ارائه داد: قصه گویی، نمایش های خلاق و آزاد، تشویق کودکان به سؤال کردن، پاسخ مناسب دادن به سؤالات آن ها، کارهای دستی، نقاشی، کلاژ، استفاده از اسباب بازی هایی که کودک باید با آن ها اشیایی را بسازد، فراهم ساختن امکان مشاهده ی نزدیک و مستقیم برای کودکان از طریق آشنایی آنها با طبیعت، زیرا هیچ چیز برای کودکان آموزنده تر و جالب تر از تماشای طبیعت نیست، تشویق آ نها به جمع آوری مجموعه هایی از گل ها، برگ ها، سنگ ها، تصاویر حیوانات، اشیاء و غیره که مشاهده و دقت کودکان را تقویت می کند، فیلم های مناسب و سایر فعالیت هایی که هر یک از ما می توانیم با اندکی دقت و توجه آنها را مشخص سازیم و امکانش را برای کودکانمان فراهم نماییم.
نخست توجه به نقش آموزشی در خلاقیت است. تحقیقات روانشناسی و تجربیات انجام شده، تا حدودی نشان داده اند که می توان خلاقیت را پرورش داد. اعتقاد به امکان پرورش خلاقیت - و سایر خصوصیت های فرد - نگرش ما را نسبت به توانایی های عظیم انسانی، در جهت مثبت، تغییر می دهد و ما را به جستجوی شیوه های مناسب برای رشد و شکوفایی آن ها وا می دارد.
نکته ی دوم آگاهی از روند شکل گیری و رشد خلاقیت در کودکان، شناخت عوامل تقویت کننده و بازدارنده ی آن و فراهم ساختن محیط و امکانات مناسبی برای پرورش این توانایی است. باید کودکان را تشویق کنیم که خود به فعالیت، تجربه ی مستقیم، مشاهده و تفکر بپردازند و از عادت دادن آن ها به حفظ کردن و تکرار مطالب و نیز تحمیل افکار، راه حل ها و تجربیات خود به آنها بپرهیزیم. بگذاریم خود تجربه کنند و بیاموزند. و این اصل را بپذیریم که خلاقیت در آزادی شکوفا می شود.
نکته ی سوم اینکه پرورش خلاقیت همچون سایر خصوصیات انسانی باید از همان سال ای نخست کودکی آغاز گردد. خلاقیت تدریجا شکل می گیرد و رشد می یابد. اوج خلاقیت کودکان تا سنین ۶-۷ سالگی است. بنابراین اگر کودکان را با شیوه های کار خلاق آشنا نسازیم، نمی توانیم از آن ها انتظار داشته باشیم که در آینده افرادی نوآور و مبتکر باشند.
و آخرین موضوع اینکه فکر نکنیم پرورش خلاقیت کودکان نیاز به امکانات خاص، هزینه های گزاف و شیوه های پیچیده دارد. ما به عنوان پدر، مادر و معلم، نباید به صورت منفعل در انتظار ایجاد محیط و شرایط مناسب باشیم که خلاقیت کودکانمان را بارور سازد بلکه خود باید شیوه های عملی، ساده و درستی را در این زمینه به کار گیریم. البته این کار، خود نیاز به خلاقیت دارد.
می توان نمونه هایی از فعالیت هایی را که برای پرورش خلاقیت کودکان مناسب است، ارائه داد: قصه گویی، نمایش های خلاق و آزاد، تشویق کودکان به سؤال کردن، پاسخ مناسب دادن به سؤالات آن ها، کارهای دستی، نقاشی، کلاژ، استفاده از اسباب بازی هایی که کودک باید با آن ها اشیایی را بسازد، فراهم ساختن امکان مشاهده ی نزدیک و مستقیم برای کودکان از طریق آشنایی آنها با طبیعت، زیرا هیچ چیز برای کودکان آموزنده تر و جالب تر از تماشای طبیعت نیست، تشویق آ نها به جمع آوری مجموعه هایی از گل ها، برگ ها، سنگ ها، تصاویر حیوانات، اشیاء و غیره که مشاهده و دقت کودکان را تقویت می کند، فیلم های مناسب و سایر فعالیت هایی که هر یک از ما می توانیم با اندکی دقت و توجه آنها را مشخص سازیم و امکانش را برای کودکانمان فراهم نماییم.
نویسنده: فاطمه قاسم زاده
منبع: کتاب «آری گفتن به نیازهای کودکان»
.jpg "شخصیت معنوى امام خمینی (رحمه الله)")
