مقدمه
چند روز پیش در کلینیک نشسته بودم و منتظر حضور مراجعم بودم. اولین جلسه ملاقاتمان بود. مراجع زنی 28 ساله به نام نوشین بود. وقتی از مشکلش پرسیدم، معضل بی خوابی را مطرح کرد. اما در تمام جلسه، احساس عصبی بودن در چهره و حرکاتش مشهود بود. مثلاً مرتب پاهایش را تکان می داد و یا قبل از شروع حرف زدن، آب دهانش را قورت می داد. گاهی اوقات هم با خودکارش ور می رفت و یا دستمال کاغذی اش را تکه تکه می کرد. از نوشین پرسیدم آیا غیر از بی خوابی مشکل دیگری هم داری؟ پاسخ داد که تقریباً در تمام اوقات عصبی هستم. همیشه نگرانم که نکند حادثه بدی برای خودم یا اطرافیانم رخ دهد. او گفت که خیلی دوست دارد با دیگران ارتباطی صمیمانه داشته باشد ولی معمولاً در تعامل با دیگران از کوره در می رود و همه چیز خراب می شود. به نظر خودش از همه اطرافیانش عصبی تر بود و حتی در برابر کوچک ترین محرک ها کنترل خود را از دست می دهد. نوشین در آخر هم اعتراف کرد به خاطر همین اضطراب و عصبی بودنش آنگونه که باید در محل کار موفق ظاهر نمی شود و رابطه اش با همسر و فرزندانش نیز آنچنان مطلوب نیست.اضطراب تعمیم یافته
نمونه ای که در مقدمه ذکر شد، مراجعی مبتلا به اختلال اضطراب تعمیم یافته است. اضطراب تعمیم یافته یکی از انواع اضطراب است که بیشترین آمار مبتلایان به اختلالات اضطرابی را به خود اختصاص داده است. اختلال اضطراب تعمیم یافته (GAD) نوعی اختلال فراگیر است که در آن، فرد به صورت همیشگی و دائم نگران آینده و اتفاقات آن است. منظور ما از نگرانی در اینجا یعنی فکر کردن همیشگی و دائمی درباره یک موضوع، به نحوی که توان کنار گذاشتن آن را نیز نداشته باشد[1]. از آنجا که فرد نمی تواند راه حلی منطقی برای نگرانی های خود بیابد، معمولاً نگرانی ها استمرار پیدا می کنند.تعداد نگرانی های مبتلایان به اختلال اضطراب تعمیم یافته، بسیار زیاد است و به همین دلیل است که اصطلاح تعمیم یافته را بر روی این اختلال گذاشته اند، زیرا نگرانی ها به تمام ساعات و موقعیت های زندگی فرد تعمیم پیدا کرده و هر موضوعی حتی خنثی، دلیل و بهانه ای می شود برای اضطراب این افراد[2]. این افراد هم در مورد مسائل مهم شغلی، تحصیلی، مالی و ... احساس نگرانی می کنند و هم در مورد مسائلی که معمولاً برای بقیه مردم عادی تلقی شده و اصلاً نگران کننده نیستند. مشکل دیگر افراد مبتلا به اختلال اضطراب تعمیم یافته این است که نمی توانند جلوی نگرانی های خود را بگیرند و در این زمینه ناتوان هستند.
ویژگی های (معیارها) اختلال اضطراب تعمیم یافته
کتاب DSM5 به عنوان مرجع معتبر جهانی، ویژگی هایی را برای هر اختلال روانی ذکر می کند که تشخیص دقیق هر اختلال، منوط به برآورده شدن این معیارها و ویژگی ها می باشد. پس اگر کسی خود را مضطرب و نگران یافت اما تمام معیارهای ذکر شده در این کتاب مرجع را دارا نبود، نمی توان اصطلاح اختلال اضطراب تعمیم یافته را در مورد آن فرد، به کار برد. در ادامه با بیانی ساده به معیارهای اختلال اضطراب تعمیم یافته می پردازیم:الف. اضطراب شدید (دلشوره) در مورد تعدادی از رویدادها و فعالیت ها در اکثر روزهای هفته و به مدت حداقل 6 ماه.
ب. فرد توانایی کنترل نگرانی های خود را ندارد.
ج. اضطراب به همراه 3 نشانه از نشانه های زیر همراه است:
1. بی قراری، عصبی بودن و بد اخلاقی
2. زود خسته می شود
3. تمرکز حواس ندارد و دفعتاً ذهنش خالی می شود
4. زود رنج و عصبی است.
5.تنش عضلانی دارد.
6. مشکل خواب دارد.
د. این علائم، مشکلاتی جدی در زندگی فردی، اجتماعی، شغلی و تحصیلی او ایجاد می کنند[3].
علل ابتلا به اختلال اضطراب تعمیم یافته
در مورد علل ابتلا به اختلال اضطراب تعمیم یافته علل مختلفی توسط متخصصان مطرح شده است. متخصصان مختلف بسته به رویکرد خود در مورد آسیب شناسی روانی، علت زیربنایی اختلال اضطراب تعمیم یافته را متفاوت ارزیابی می کنند. مثلاً روانشپزشکان عمدتاً علل جسمی مانند تأثیر ژن ها، ساختار مغز، هورمون ها و سیستم عصبی را مسئول بوجود آمدن مشکل می پندارند و روانشناسان عمدتاً به مسائل روانشناختی می پردازند.1. نظریه های زیستی
الف. عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی می توانند نقشی جدی در ایجاد اختلال اضطراب تعمیم یافته ایفا کنند. پیشرفت های تکنولوژی و روش شناختی به محققان این امکان را داده که نقش ژن ها را به صورت تخصصی و ویژه مورد بررسی قرار دهند. بر همین اساس تحقیقات نشان داده اند برخی افراد از لحاظ ژنتیکی در برابر ابتلا به اختلال اضطراب تعمیم یافته، بیش از دیگران آسیب پذیر هستند.
تحقیقات متعددی نشان داده اند افرادی که بستگان درجه اولشان مبتلا به اختلال اضطراب تعمیم یافته هستند، خطر ابتلای آن ها نیز افزایش می یابد[4].
ب. ساختارهای مغزی
سیستم لیمبیک[5] مجموعه ای از ساختارهای مغز است که بسیاری از واکنش های هیجانی ما انسان ها، وابسته به عملکرد آن است. هر چند که سیستم لیمبیک تحت کنترل سیستم تفکر مغز است، اما می تواند مستقل از آن به محرک ها پاسخ دهد.
آمیگدال[6]: آمیگدال بخشی از سیستم لیمبیک مغز است که در واکنش های خود مختار به ترس، حافظه و هیجانات، نقش ایفا می کند.هر چند بیشتر پژوهش های مربوط به آمیگدال بر اختلالاتی همچون استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال وسواسی جبری (OCD) تمرکز دارند، برخی الگوهای عملکردی آمیگدال، در مبتلایان به اختلال اضطراب تعمیم یافته نیز مشاهده می شود[7].
تصویربرداری محققان از مغز مبتلایان به اختلال اضطراب تعمیم یافته نشان داده است که در هنگام بروز هیجانات منفی، فعالیت آمیگدال نیز افزایش می یابد. و همین افزایش فعالیت است که موجب تفسیرهای غلط و اغراق آمیز فرد از رویدادهایی می شود که به صورت طبیعی آنقدرها هم ترسناک و نگران کننده نیستند.
ادامه دارد...
[1] مهدی گنجی، آسیب شناسی روانی بر اساس DSM5، تهران: نشر ساوالان، 1395، چاپ اول، ص 493.
[2] Kim Ann Zimmermann, Generalized Anxiety Disorder: Causes, Symptoms & Treatment, November 6, 2018, site: livescience.
[3] The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM), published by the American Psychiatric Association, fifth edition, Washington Dc, 2013, P 222.
[4] William Meek, Generalized Anxiety Disorder: Causes and Risk Factors, April 25, 2019, site: verywellmind.
[5] Limbic
[6] Amygdala
[7] Gina L. Forster, Andrew M. Novick, Jamie L. Scholl and Michael J. Watt, The Role of the Amygdala in Anxiety Disorders, December 19th 2012, site: intechopen.
.jpg)
