حقوق کودکان در اسلام

سزاوار است که والدین همه ی فرزندان خود را در دامان محبت خویش بپرورانند و بین آنها از نظر محبت و عطوفت و رعایت حالات شان به تساوی و عدالت رفتار کنند.
 

وقتی یاد دوران گذشته نه چندان دور مردم شریف ایران میفتم که تعداد فرزندان آنها زیاد بود و گرمای خاصی در وجود خانواده ها جریان داشت و با حسرت به این روزهای کم فرزندی مردم ایران نگاه می کنم، وجودم سرشار از غم و اندوه می‌شود. وجود فرزند به خانواده ها گرما و نشاط خاصی می‌دهد،پس سعی کنید تعداد فرزندان خود را بیشتر کنید و از این نعمت الهی برخوردار شوید. آنهای که دوست دارند فرزند داشته باشند باید نسبت به حقوق او آگاهی داشته باشند. هیچ مکتب و آیینی به اندازه دین مقدس اسلام، به حقوق کودکان توجه نکرده و سفارش های لازم را انجام نداده است. کودک، برکت خانه و نعمت و حسنه ای است که خداوند به پدر و مادر ارزانی کرده است. از این رو، قدر و جایگاه آن را باید بدانیم و به وظایف خود در برخورد با این نعمت الهی عمل کنیم. ما در این نوشتار می‌خواهیم به دستوراتی که اسلام در رابطه با فرزندان به ما ابلاغ کرده را رسیدگی کنیم. 
 

والدین وظیفه دارند که اصول اعتقادی را به درستی بیاموزند و به فرزندان شان آموزش دهند و برای تربیت فرزندان خود بهتر است از زبان عمل بهره گیرند که فصیح ترین زبان زبان عمل است نه اینکه خود به هر کار ناشایستی دست بزنند و بعد فرزند خود را از  آن بر حذر دارند مثلا : پدر که سیگار می کشد هر چقدر فرزندش را از این امر باز دارد تاثیری نخواهد داشت. 

همان‌طور که کودک نیاز به آب و هوا دارد به بازی و سرگرمی نیز نیاز دارد. امروزه ثابت شده کودکانی که به‌ اندازۀ کافی بازی نمی‌کنند از رشد ذهنی مناسب بی بهره‌اند و در بزرگی نیز گوشه‌ گیر می‌شوند. امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: «بگذار فرزندت تا هفت سال به بازی بپردازد و در هفت سال دوم به تربیت او همت کن و در هفت سال سوم مراقب او باش...».[1]

سزاوار است که والدین همه ی فرزندان خود را در دامان محبت خویش بپرورانند و بین آنها از نظر محبت و عطوفت و رعایت حالات شان به تساوی و عدالت رفتار کنند. از پیامبر اکرم (ص ) روایت شده که فرمودند: «اعدلوا بین اولادکم فی السر...» در پنهانی میان فرزندان خود برابری را رعایت کنید.[2] ما باید بکوشیم با فرزندان خود، عادلانه رفتار کنیم. اگر یکی از فرزندان خود را بنا به علتی، بیشتر از دیگران دوست داریم، این علاقه خود را نباید نزد آنها آشکار سازیم. این حقی است که کودکان، بر گردن ما دارند. 

قال علی (علیه‌السلام ) : وَ حَقُّ الوَلِدِ اَن یُحسِنَ اِسمِهُ و یُحسِنَ اَدَبَهُ و یُعَلِّمَهُ القُرانَ. امام علی (علیه‌السلام ) فرمود : و حق فرزند بر پدر این است که نام نیکو برای او برگزیند و ادبش را نیکو سازد و قرآن به او بیاموزد.[3] انتخاب کردن اسم شایسته برای فرزند یعنی: شخصیت دادن به او در سن بالاتر است. نام ، یکی از نمودارهای شخصیت و استقلال فرد است، پس انتخاب نام درست به فرزندتان شخصیت دهید و حق او را به خوبی ادا کنید.

یکی از نیازهای طبیعی انسان نیاز به مهر و محبت است و بیش از بزرگترها، کودکان هستند که به آن احتیاج دارند. این حق مهم را بسیاری از خانواده ها انجام نمی‌دهند و فرزندشان را اسیر و دربند مشکلات می‌کنند. پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمودند: «کودکان را دوست بدارید و به آنها ابراز محبت کنید. پس اگر به آنان وعده‌ای دادید، به آن وفا کنید؛ زیرا آنان روزی خود را در دست شما می‌بینند. [4] 

فرزندان شما حق دارند که به آنها احترام بگذارید، مثل بعضی از افراد نباشید که با لحن نامناسب با فرزندشان صحبت می‌کنند و شخصیت آنها را له می‌کنند. کودکی که مورد تجلیل و احترام قرار گیرد بزرگوار و با شخصیت بار می آید، و برای حفظ شخصیت خویش از کارهای زشت اجتناب خواهد کرد. [5] 
 

در موقع صحبت کردن به کودکان نیز باید توجه نمود که سخنان آنان را قطع نکنیم. اگر دوست داریم احساس کرامت، شرافت و بزرگواری در کودک زنده و تقویت شود باید به سخنانش گوش فرا دهیم. تمایل به گوش دادن به حرف های کودکان می تواند نقش مهمی را در رشد احساسات و غنی تر ساختن اعتماد به نفس در آنان ایفا کند. 

پی نوشت :
[1] روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ط القدیمه، جلد ۸، صفحه 643. «دَعِ ابْنَکَ یَلْعَبْ سَبْعَ سِنِینَ وَ یُؤَدَّبْ سَبْعَ سِنِینَ وَ أَلْزِمْهُ نَفْسَکَ سَبْعَ سِنِینَ فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إِلَّا فَإِنَّهُ مِمَّنْ لَا خَیْرَ فِیه».
[2] محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1407 ق، جلد 23، صفحه ۱۱۳
[3] نهج البلاغة (صبحی صالح) صفحه 546 ، حکمت 399.
[4] کافی، ط الإسلامیة، جلد 6، صفحه ۴۹.«أَحِبُّوا الصِّبْیَانَ وَ ارْحَمُوهُمْ وَ إِذَا وَعَدْتُمُوهُمْ شَیْئاً فَفُوا لَهُمْ فَإِنَّهُمْ لَا یَدْرُونَ إِلَّا أَنَّکُمْ تَرْزُقُونَهُمْ».
[5] ابراهیم امینی، آیین تربیت، قم: انتشارات اسلامی، 1362، صفحه 243.