تحولات زیستی- جسمانی دوران بلوغ (بخش اول)

تغییرات فیزیولوژیکی درقد و وزن از جمله تغییرات زیستی دوران بلوغ است.
 

 پیش سخن

از خصایص این مرحله، بروز رشد همه جانبه برای نوجوان است و برای این رشد که در سایه بیداری های غدد و تحولات درونی پدید می آید ویژگی هایی را ذکر کرده اند که مهم ترین آنها عبارت اند از:
 

به این معنی که آهنگ رشد نوجوان سریع است، به طوری که در فاصله ای کم، لباس ها بر قامت او کوتاه می آیند و او در این عرصه توازن خود را از دست می دهد؛ به اصطلاح دست و پای خود را گم می کند. این سرعت در دختران - به ویژه در سن11-15 سالگی - بسی عیان تر و روشن تر از پسران دیده می شود. او خود در مواردی نسبت به این سرعت رشد آگاهی ندارد. به همین خاطر مدام در برخورد و تصادم با اشیا است.
 

رشد در نوجوان دارای جنبه ی فراگیری است. به این معنی که فقط متوجه بدن نیست بلکه ذهن، عاطفه و روان او را هم در بر می گیرد و اخلاق و رفتار او را نیز تحت تأثیر قرار می دهد و همه ی وجود او را متحول و دگرگون کرده، گویی او را فردی دیگر ساخته است.
 
فراگیری رشد، سبب تنوع و دگرگونی در خوی و خصلت و اتخاذ مواضع در اوست و این همان شرایطی است که مایه ی گله مندی بسیاری از والدین و مربیان شده قواعد اخلاقی او را نیز زیر سؤال می برند و یا عواطفش را متوجه جنس مخالف ساخته و اولیا نسبت به آن حساس می شوند.
 

رشد، در عمق وجود نوجوان نفوذ می کنند آن چنان که در او انقلابی می آفریند و سبب بروز عصیان ها و طغیان ها در وی می گردد؛ حتی در جنبه ی مثبت، سبب بروز عبادت ها و راز و نیازهای ویژه ای می شود. به عبارت دیگر رشد، ریشه در جان او دارد و در مرکز ذات او اثر می گذارد.
 
این تغییرات عمیق، سبب داوری درباره ی او می گردد که او فرد دیگری شده و فرد دیروزی نیست. و همچنین نسبت به امور انعطاف پیدا می کند که تا دیروز واجد آن نبوده و یا محبت ها و عرض ارادت های گذشته را از دست می دهد و به سوی دیگری جهت پیدا می کند و این خود موجب شگفتی والدین و مربیان است.
 

در دامنه ی رشد زیستی باید به مواردی اشاره کرد که ما در فصل پیش از آن به اختصار یاد کردیم.

آشکار ترین پدیده ی نوجوانی، رشد سریع جسمانی است.[1] وضع جسمی نوجوان را به زغالی تشبیه کرده اند که در آغاز جز جمود و مردی و تیرگی و خموشی در آن چیزی مشاهده نمی شود. ولی حرارت درونی در پی گرم و داغ ساختن آن است که او را به آتشی روش مبدل ساخته و کاملا دگرگونش سازد.
 
استخوان های دراز بدن مثل استخوان های بازو و پا بسیار تند رشد می کنند و به نوجوان منظره ای ناموزون می بخشند. [2]طول پاها افزایش می یابد. رشد عضلات زیاد می گردد. تکامل ساختمان بدن فزون تر می شود و این امر در دختران زیادتر است به ویژه انگشتان دختران ظریف تر از پسران می گردد.
 
در ابتدای نوجوانی دختران بلند قدتر از پسران شده و حتی وزن آنها نیز بیشتر می گردد ولی بعدها پسران بر دختران سبقت می گیرند. این رشد سبب عدم توان کنترل اعضا می شود که نوجوان بر اثر آن، متهم به سر به هوایی بودن می گردد. سرعت رشد در برخی اعضا تقریبا دو برابر دوره ی قبل است از جمله رشد تارهای صوتی و حنجره ی پسران که سبب دو رگه شدن صدای او می شود.
 
رشد بدنی او در سه جهت است: در طول، مثل بلند شدن قد و قامت و دست و پا، در عرض مئل پهن شدن سینه و یاکفل (باسن در دختران و در وزن بدن که گاهی در سال بیش از ده کیلو بر مقدار آن اضافه می شود).
 
متذکر می شویم که رشد و تکامل سریع، محدود به استخوان ها و عضلات نیست بلکه اعضای داخلی بدن مثل: قلب، شش ها و حجم آنها را نیز شامل می شود و قفسه ی سینه و شش ها بزرگ تر می گردد[3] به طوری که خود نوجوان نیز نسبت به این امور آگاه است و آثار آن را در حالت و حرکات آن می یابد.
 
تغییرات فیزیولوژیکی بر روی بدن و دست و بازوی او اثر می دارد و روییدن مو در قسمت هایی از بدن، خود عاملی است برای دریافت ها و سازگاری جدید. در کل فعالیت، سرعت، قدرت و هماهنگی حرکت های سنگین در این سن زیاد است و پسران به تدریج بر دختران برتری چشمگیری پیدا می کنند به ویژه در فعالیت های ورزشی، ولی انعطاف پذیری بدنی در دختران پیش از پسران است و آنها می توانند در ظرافت ها و حرکات، دقت عمل بیشتری به خرج دهند. نداشتن مهارت های عضلانی در هر دو جنس وجود دارد و نیز بی تناسبی اندام در آغاز این مرحله خود سببی برای اختلال در حرکت و عمل است. دائم دستش، پایش به اشیای دور و بر تصادم کرده و موجبات گله مندی والدین و مربیان را فراهم می آورد.
 

نویسنده: : علی قائمی امیری

پی نوشت: