ویژگی دوستان خوب از نگاه روایات

یکی از دستورهای دین مبین اسلام در رابطه با تحکیم روابط با دوستان و دیگران خوش اخلاق بودن است که جایگاه بسیار والایی را در اسلام دارد.
 

هر اندازه که وجود یک دوست خوب برای ‌ما با اهمیت و مفید است، وجود دوست بد و نا خلف می‌تواند جانکاه و آسیب رسان باشد. دوست بد مانع پیشرفت شما می‌شود و شما را فاسد می‌کند. چون هر انسانی، قابل فاسد شدن است. هر کس باشد، می توان فاسدش کرد. و دوست بد فرصت های زندگی را بر باد می‌دهد.

قرآن، این نقشه راه و هدایت، به ما می‌گوید که دوستان در قیامت با یکدیگر دشمن می‌شوند مگر یک گروه که آنها متقین و افراد صالح هستند. الْأَخِلَّاءُ یَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِینَ. در آن روز دوستان همه با یکدیگر دشمنند به جز متقیان.[1]  چرا همه دوستان، به استثناء متقین دشمن یکدیگرند، برای این است که لازمه دوستی طرفینی این است که یک طرف، طرف دیگر را در مهماتش کمک کند، و این کمک وقتی در غیر رضای خدا باشد، در حقیقت کمک به بدبختی و شقاوت و عذاب دائمی آن طرف است. [2] 

در این نوشتار می‌خواهیم به ویژگی های دوست خوب بپردازیم تا در انتخاب و گزینش دوست دچار سرگردانی و پشیمانی نشویم. 
 

اصلی ترین ویژگی یک دوست خوب این است که انگیزه الهی داشته با‌شد و شما را در مسیر الهی قرار دهد و نگذارد که اسیر گناهان شوید و با رفتارهای خودش شما را به سمت دینداری سوق دهد. دوست حقیقی و نیکو سرشت این چنین هستند که دیدار و گفتگو با آنان آدمی را به یاد معبود حقیقی و الهی می‌اندازد.اما دوستان بد شما را به سمت هوای نفسانی و دنیا پرستی می کشانند و ثمره آنها جز غم و اندوه چیزی نخواهد بود. 

نکته: اگر دوستی ها برای خداوند و دعوت کننده به سمت الهی باشد، این دوستی ها پایدار خواهند ماند. مولا علی (علیه السلام )فرمودند : دوستی کسانی که به خاطر خدا دوستند ادامه پیدا می کند ، چون عامل آن دوستی ، دائمی است ( ولی ) دوستی برادرانی که به خاطر دنیا دوست شده اند بریده می شود ، زیرا عوامل آن دوستی ها زود از بین می رود. [3]
 

زندگی به همراه خودش سختی های فراوانی دارد که تحمل کردن آن برای هر شخصی امکان پذیر نمی‌باشد و برای التیام بخشیدن به این سختی ها نیاز است دوستانی باشند که سبب آرامش روحی و جسمی شما شوند. معمولا در هنگام سختی و مشکلات است که عیار دوستان شما مشخص می‌شود، آیا دوستان خوبی هستند یا دوستان بد،در هنگام سختی به اطراف خودتان با دقت بنگرید و این گوهرهای کمیاب را کشف کنید. 

امام علی(علیه السلام) در این رابطه می‌فرمایند؛ دوست، هرگز دوست نخواهد بود، مگر آنکه در سه موقعیت، دوستش را نگهبان و پاسدار باشد: یک: در رنج و گرفتاری به کمکش بشتابد؛ دو: آبروی او را در غیاب او حفظ کند و سه: پس از وفاتش، با یادکرد او و استغفار برایش، به او نیکی کند.[4] 
 

یکی از دستورهای دین مبین اسلام در رابطه با تحکیم روابط با دوستان و دیگران خوش اخلاق بودن است که جایگاه بسیار والایی را در اسلام دارد. خوش اخلاقی ،هم دوستی‌ها را پایدار می‎سازد و هم در جذب دیگران به سمت خود تأثیر فوق العاده‎ای دارد. اگر دوستی پیدا کردید که اخلاق نیکو دارد، خواه ناخواه جذب او می شوید و بودن در کنار او سبب آرامش فکری و جسمی شما می‌شود. 

توجه: وجود اخلاق نیکو به حدی است که خداوند در قرآن کریم به پیامبر می‌فرماید؛ به مرحمت خدا بود که با خلق مهربان گشتی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی مردم از گِرد تو متفرق می‌شدند، پس از (بدیِ) آنان درگذر و برای آنها طلب آمرزش کن و (برای دلجویی آنها) در کارِ (جنگ) با آنها مشورت نما، لیکن آنچه تصمیم گرفتی با توکل به خدا انجام ده، که خدا آنان را که بر او اعتماد کنند دوست دارد. [5]
 

برخی از افراد هستند که دوستی با آنها سبب جهالت می‌شود، چون خودشان جاهل هستند و با رفتارهای خود می‌خواهند تا دیگران را مانند خودشان شکل دهند. اما افرادی هستند که صحبت های آنها همانند مروارید می‌ماند که ارزشمند و گرانبها است و سبب افزایش دانش و معرفت شما می‌شود. امام رضا می فرماید: سعی کن با انسان عاقل دوستی نمایی تا اگر از کرم و بخشش او نتوانی استفاده کنی، از عقلش بهره ببری. [6]
 

دوستان خوب، ریاکار و چاپلوس نیَستند تا عیب های شما را پنهان کنند و شما در جهل بمانید و احساس کنید که بهترین شخصیت را دارید. دوست خوب همانند آینه در مقابل شما قرار می‌گیرد و در محیط خلوت، به شما متذکر می‌شود که این عیوب سبب بی آبروی شما می‌شود و راهی را نشان می‌دهد که سبب پیشرفت شما می‌شود. امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند: دوست راستین کسی است که نیک خواهانه عیب تو را به تو بگوید در نبودنت حافظ آبروی تو باشد و تو را بر خود مقدم بدارد.
 

دوستی که شما انتخاب کرده اید و با او طرح رفاقت ریخته اید، بعد از مدتی ارتباط خانوادگی پیدا می‌کنید اگر این فرد نگاه هیز و شهوترانی داشته باشد، او فرد خوبی نخواهد بود. اما  اگر نگاه خودش را فرو بسته و نگاه آلوده ای ندارد، دوستی با او ادامه دار خواهد بود. 


نکته پایانی: بدون شک عامل سازنده شخصیت انسان ـ بعد از اراده و خواست و تصمیم او ـ امور مختلفی است که مهم ترین آنها همنشین و دوست و معاشر است، چرا که انسان خواه ناخواه تأثیرپذیر است و بخش مهمی از افکار و صفات اخلاقی خود را از طریق دوستانش می گیرد. [7]

پی نوشت :
[1] قرآن کریم، سوره مبارکه زخرف، آیه 67
[2] سیدمحمدحسین طباطبائی، تفسیر المیزان (جلد 18)مترجم سیدمحمدباقر موسوی‌همدانی، تهران: موسسه‌ انتشارات‌ امیرکبیر، 1378 چاپ پنجم، صفحه 182
[3] غررالحکمT جلد 2 حدیث 1795 ، 1796
[4] نهج البلاغه، حکمت 134.
[5] قرآن کریم، سوره مبارکه آل عمران، آیه 159
[6] مستدرک الوسائل، جلد ۸، صفحه ۳۲۴
[7] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1353 هـ . ش، جلد 15، صفحه 72.