مولفه های هوش هیجانی

تحمل تنش ها، یکی از مولفه های هوش هیجانی است. 
 

 اصطلاح هوش هیجانی، از سوی سالووی و مایر در سال ۱۹۹۰ به عنوان شکلی از هوش اجتماعی، مطرح شد. الگوی اولیه آنها از هوش هیجانی، شامل سه حیطه یا گستره از توانایی می شد:
 

ارزیابی و ابراز هیجان در خود، با دو بعد کلامی و غیرکلامی، همچنین ارزیابی هیجان در دیگران با ابعاد فرعی ادراک غیرکلامی و همدلی مشخص می شود.
 

 تنظیم هیجان در خود به این معناست که فرد تجربه فراخلقی، کنترل، ارزیابی و عمل به خلق خویش را دارد و تنظیم هیجان در دیگران به این معناست که فرد تعامل مؤثر با سایرین (برای مثال، آرام کردن هیجاناتی که در دیگران سبب درماندگی است) را دارد.
 

 استفاده از اطلاعات هیجانی در تفکر، عمل و مسئله گشایی است. مایر، سالووی و کاروسو (۱۹۹۷)، مدل اصلاح شده ای از هوش هیجانی را تدوین کردند که این مدل، هوش هیجانی را به صورت عملیاتی در دو سیستم شناختی و هیجانی بررسی می کند. این مدل در یک الگوی کاملا یکپارچه عمل می کند، با وجود این، مدل مورد نظر از چهار شاخه یا مؤلفه تشکیل می شود که هر یک طبقه ای از توانمندی ها را که براساس پیچیدگی و به صورت سلسله مراتبی منظم شده اند، نشان می دهد. این چهار شاخه عبارتند از:

١. ادراک هیجانی: دربرگیرنده شناسایی و درون دهی اطلاعات از سیستم هیجانی است.
۲. تسهیل سازی هیجانی از افکار: به طور کلی، تسهیل هیجانی شاخه تفکری، دربرگیرنده استفاده هیجان برای بهبودی فرایندهای شناختی است، حال آنک ه شاخه فهم هیجانی، دربرگیرنده پردازش شناختی هیجان است.
3. فهم هیجانی: دربرگیرنده پردازش آتی و جلوتر از اطلاعات هیجانی با نگاهی به حل مسئله است.
۴. مدیریت هیجان: در رابطه با خود و دیگران است.
 
یکی دیگر از نظریه پردازان مدل مختلط هوش هیجانی، بار - آن (۱۹۹۷) است. بار- آن هوش هیجانی را به این صورت تعریف می کند: «یک دسته از مهارت ها، استعدادها و توانایی های غیر شناختی که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و اقتضاهای محیطی، افزایش می دهد».
 
بنابراین، هوش هیجانی، یکی از عوامل مهم در تعیین موفقیت فرد در زندگی است و مستقیما بهداشت روانی فرد را تحت تأثیر قرار می دهد. هوش هیجانی، با سایر تعیین کننده های مهم (توانایی موفقیت فرد در مقابله با اقتضاهای محیط) از قبیل: آمادگی های زیست - پزشکی، استعداد هوش شناختی و واقعیت ها و محدودیت های محیطی در تعامل است.
 
مدل بار - آن، از هوش هیجانی چندعاملی و مربوط به استعدادهایی برای عملکرد است تا خود عملکرد (یعنی استعداد موفقیت تا خود موفقیت). این مدل، همچنین فرایند مدار است تا نتیجه مدار. ماهیت جامع این مدل مفهومی براساس گروهی از مؤلفه های عاملی (مهارت های هوش هیجانی) و روشی که آنها تعریف می شوند، قرار دارد.
 
هوش غیر شناختی، ابعاد شخصی، هیجانی، اجتماعی و حیاتی هوش را که اغلب بیشتر از جنبه های شناختی آن در عملکردهای روزانه مؤثرند، مخاطب قرار می دهد. هوش هیجانی با توانایی درک خود و دیگران (خودشناسی و دیگرشناسی)، ارتباط با مردم و سازگاری فرد با محیط پیرامون خویش، پیوند دارد. به عبارت دیگر، هوش غیرشناختی، پیش بینی موفقیت های فرد را میسر می کند و سنجش و اندازه گیری آن به منزله اندازه گیری و سنجش توانایی های شخص برای سازگاری با شرایط زندگی و ادامه حیات در جهان است.
 

مؤلفه های اصلی هوش هیجانی و اجتماعی و عوامل تشکیل دهنده آنها عبارتند از :

توانایی های شخص را در آگاهی از هیجان ها و کنترل آنها مشخص می کند:

 

انعطاف پذیری، حل مسئله و واقع گرایی شخص را مورد بررسی قرار می دهد :
1. آزمون واقعیت : توانایی ارزیابی رابطه بین تجربة عاطفی و عینیت های موجود را بررسی می کند.
٢. انعطاف پذیری : توانایی همسازی با هیجان ها، افکار و رفتارهای فرد را در شرایط، موقعیت ها و متغیرهای مختلف بررسی می کند.
٣. حل مسئله : توانایی تشخیص و تعریف مشکلات، خلق و کاربست راه حل های مؤثر را مورد مطالعه قرار می دهد.
 

 نشاط و خوش بینی فرد را مورد بررسی قرار می دهد:
1. خوش بینی: توانایی توجه به جنبه های روشن تر زندگی و حفظ نگرش مثبت را، حتى هنگام وجود احساسات منفی و ناخوشایند، مورد بررسی قرار می دهد.
2. نشاط : توانایی احساس رضایت از زندگی، احساس رضایت از خود و دیگران، سرزندگی و ابراز احساسات مثبت را بررسی می کند.
 

توانایی های شخصی را برای سازگاری با دیگران و مهارت های اجتماعی بررسی می کند:
1. هم حسی : توانایی آگاهی از احساسات دیگران و تحسین آن احساسات را بررسی می کند.
٢. مسئولیت اجتماعی: توانایی فرد را در معرفی خود به عنوان عضوی مفید، سازنده و دارای حس همکاری در گروه اجتماعی خویش، مورد بررسی قرار می دهد.
٣. روابط بین فردی : توانایی ایجاد و حفظ روابط رضایت بخش متقابل را که نزدیکی عاطفی، صمیمیت، داد و ستد مهرآمیز از ویژگی های آن است، بررسی می کند.
 

 توانایی تحمل تنش و کنترل تکانه ها را بررسی می کند:
1. تحمل تنش ها: توانایی تحمل فرد را در برابر رویدادهای ناخوشایند و شرایط تنش زا و هیجان های شدید، بررسی می کند.
٢. کنترل تکانه ها: توانایی مقاومت فرد را در برابر تنش ها با وسوسه و کنترل هیجان های خویش، بررسی می کند.
 

نویسنده: رمضان حسن زاده و سیدمرتضی ساداتی کیا

 
منبع: کتاب «هوش هیجانی» (مدیریت احساس، عاطفه و هیجان)