نگاه کلی به اختلال شخصیت «ضداجتماعی»

کسانی که شخصیت خطرناک دارند، دچار چیزی هستند که روان شناسان به آن اختلال شخصیت ضداجتماعی می گویند.
 

وقتی اولین بار جذب یک نفر می شوید، طبیعی است که روی خصوصیات و صفات مثبت او تمرکز کنید. ما معمولا جذب قیافه، شوخ طبعی، تعقل و مهربانی و سخاوتش می شویم. به طور طبیعی در مورد جنبه های مثبت او اغراق می کنیم. این قضیه در مورد شخصیت خطرناک هم پیش می آید. شخصیت های خطرناک به این شهرت دارند که ابتدا جذاب، مهربان، فهیم و دلسوز به نظر می رسند. آنها مراقب ظاهر خودشان هستند و دقیقا می دانند جذابیت خود را چطور برای دیگران بیشتر کنند. چون تیپ خطرناک، باهوش و بذله گو و خوشایند به نظر می رسد برداشت اولیه خوبی از خود به جا می گذارد.
 

کسانی که شخصیت خطرناک دارند، دچار چیزی هستند که روان شناسان به آن اختلال شخصیت ضداجتماعی می گویند. آنها در مورد رابطه بسیار زیرک اند و می دانند دل طرف های خود را چطور به چنگ آورند طوری که این توانایی آنها حیرت انگیزتر و مافوق طبیعی به نظر می رسد. گاهی اوقات اصالت و قابل اعتماد بودن آنها بسیار مهیب به نظر می رسد - هرچند در واقع هیچکدام را ندارند. ضرب المثل «گول ظاهر را نخور» ظاهرأ وصف حال تیپ شخصیتی ضداجتماعی است چون آنچه می بینید، ماهیت واقعی آنها نیست.
 

ویژگی اصلی تیپ شخصیتی خطرناک، بی احترامی به حقوق دیگران و نقض حقوق آنان است. این رفتار آنها از همان اوان زندگی یعنی از دوران کودکی شروع می شود و تا بزرگسالی ادامه می یابد. اگر طرف مقابل شما، تیپ خطرناک باشد، متوجه خواهید شد که فریبکار، نیرنگ باز و ظاهرساز است. جذابیت ظاهری، غیر قابل اعتماد بودن، قوه قضاوت ضعیف و پشیمان نشدن، برخی از نشانه های تیپ شخصیتی ضداجتماعی هستند.
 
اما در مورد اصلاح شخصیت ضداجتماعی: چنین شخصی با جامعه و قواعد اجتماع (یعنی با قوانین) در می افتد نه این که غیراجتماعی، یعنی گوشه گیر و مردم گریز باشد. شاید بپرسید منظور از خطرناک، چیست؟ در استفاده از برچسب خطرناک برای توصیف این تیپ شخصیتی خیلی دقت کرده ایم. چنین آدمی می تواند به دلایل مختلف و در سطوح مختلف خطرناک باشد. ببینید این شخصیت چطور می تواند به دیگران آسیب برساند.
 
کسی که شخصیت ضداجتماعی دارد قانون را به راحتی نقض می کند و احترامی برای دستگاه قضائی قائل نیست؛ ضداجتماعی ها ظاهرا معتقدند قواعد جامعه در مورد همه کاربرد دارد جز در مورد آنها. شخصیت های ضداجتماعی، قوانین و قواعد را ابلهانه، مزاحم و حاشیه ای می دانند. طرف خطرناک شما احتمالا خودش را فراتر از قانون حس می کند و خودش را محق می داند که قوانین را نقض کند.
 
در نتیجه هر وقت لازم بداند یا هر وقت این قاعده طلایی به او کمک کند، قوانین را نقض می کند یا زیر پا می گذارد؛ قاعده طلایی هم این است که با دیگران آن کار را بکن، قبل از آن که دیگران با تو آن کار را بکنند و هر کاری را که دوست داری با دیگران بکنا همین طور که سابقه شخصیت ضداجتماعی را بررسی می کنید، رعایت نکردن هنجارهای اجتماعی و قانون شکنی هایی می بینید که به دستگیری با پیامدهایی از این قبیل منتهی شده اند. شخصیت ضداجتماعی در کودکی یا نوجوانی مرتکب سرقت، دروغگویی، فریبکاری، پرخاشگری با دیگران و با حیوانات، آتش افروزی، تخریب اموال و وسایل، دعوا، سوء مصرف مواد و درافتادن با مقامات شده است. البته موقع قرار گذاشتن با یک تیپ ضداجتماعی، معمولا این چیزها را مخفی می کند و بعدا به بزهکار بودن او پی می برید.
 

با ورود تیپ شخصیتی خطرناک به بزرگسالی، برخی از اعمال ضداجتماعی او ادامه می یابد. معمولا حقوق دیگران را به خاطر تحمیل اراده و برنامه خودش ۔ حتی به زور - نقض می کند. در اینجا باید هشداری بدهیم: شخصیت ضداجتماعی باهوش، در نقض قوانین و تخطی از هنجارهای اجتماعی بی آنکه ردی از خود به جا گذارد یا دستگیر شود، خیلی خوب عمل می کند. تیپ خطرناک، «زیر رادارها» پرواز می کند و تا مدت ها از تبعات و پیامدها قسر در می رود - به ویژه تا وقتی فریبکاری و ضداجتماعی بودن او مشهود نباشد یا به مرز جرم نرسد. همان طور که حدس زده اید، هرچه هوش بهر شخص ضد اجتماعی بیشتر باشد، خطرناک تر می شود. بسیاری از قاتلان زنجیره ای و تجاوز کنندگان مشهور تاریخ - که دستگیری آنها به سختی صورت گرفته است بسیار باهوش بوده اند. هرچه ضداجتماعی ها کم هوش تر و کم ذکاوت تر باشند، زودتر به زندان می افتند و بیشتر در زندان مانند.
 
دلیل دیگر خطرناک بودن تیپ ضداجتماعی این است که توان عجیبی برای پشیمان جلوه دادن خود هنگام دستگیر شدن توسط پلیس (بابت رفتار مجرمانه اش) یا هنگام لو رفتن نزد طرف مقابلش (از جهت فریبکاری، بهره کشی، خیانت یا دروغگویی) دارد. وقتی دروغ ها و رفتارش لو می روند، احساس بدی پیدا می کند که همانا احساس گیرافتادن است. اما از رفتارهایش و رنجی که به دیگران تحمیل کرده پشیمان نیست. ضداجتماعی ها استاد دلیل تراشی و توجیه رفتارشان هستند و در لحظه، عذر و بهانه می تراشند. همچنین با مهارت خاصی تظاهر می کنند که بابت رفتارشان پشیمان اند. متخصصانی که با شخصیت های ضداجتماعی کار می کنند این نوع ندامت و پشیمانی را اشک تمساح می نامند. متاسفانه او که فقط ترسیده است، می خواهد وقت بخرد و شما را فریب دهد و در کام خود فرو برد!
 
یکی دیگر از دلایل خطرناک بودن شخصیت های ضداجتماعی این است که به تدریج و به طور یکنواخت، روابط - و سلامت هیجانی طرف های خود - را تباه می کنند. بعید است با آدمی که به طور مزمن فریبکار، دروغگو و بهره کش است رابطه داشته باشید و سلامت جسم و روانتان به خطر نیفتد. طرف مقابل شخصی که ضداجتماعی است، از لحاظ هیجانی، مالی، جسمی یا از هر سه جهت آسیب می بیند. تیپ های شخصیتی خطرناک، توان عجیبی در پایمال کردن احساسات، نیازها و تمایلات دیگران دارند. آنها به طور خودکار دروغ می گویند، دیگران را فریب می دهند و نیرنگ به کار می برند و همیشه دنبال اهداف بلافصل و آنی خود هستند. وقتی بالاخره مچ او را می گیرید و با او رودررو می شوید، با آرامش خاصی سعی م یکند متقاعدتان کند اشتباه می کنید یا اتهاماتتان درست نیست.
 
او کلمات شما و حقایق را می پیچاند، طوری که متقاعد می شوید اشتباه کرده اید و احساس ناامنی می کنید، شکاک شده اید و بالاخره خودتان را مقصر می دانید. حداقل در آغاز از دیگران انتظار نداشته باشید که آنها هم بفهمند طرفتان رفتار ضداجتماعی دارد. چون در نگاه اول، برداشت حاکی از مثبت بودن و خلوص در دیگران ایجاد می کند و باعث می شود دوستان و حتی اعضای خانواده شما از شکایت های تان تعجب کنند. طرفی خطرناک، استاد ایجاد ترس، آسیب پذیری و تنها بودن در شما است.
 
شخصیت های ضداجتماعی به شکل مزمنی هیجان طلباند. آنها بیش از دیگران دنبال تحریک و انواع هیجانات هستند. به همین دلیل، اعضای نیروهای مخصوص ارتش و واحدهای برگزیده اجرای قانون باید برخی ویژگی های ضداجتماعی را داشته باشند (البته منظور ما تحریک خواهی است نه گرایش به رفتار غیرقانونی). سوء مصرف مواد، رانندگی خطرناک، ولخرجی، قمار، کارهای قاچاق در بین شخصیت های ضداجتماعی رایج است. ضداجتماعی نه تنها از هیجان این کارها لذت می برد بلکه بیرون می رود تا درگیر این کارها شود. شخصیت ضداجتماعی بدون وجود مفرهایی برای هیجان خواهی و رفتار خطرناک، بی حوصله وکسل می شود. البته خطر کردن شخصیت ضداجتماعی، پیامدهایی هم دارد به هم برای او، هم برای شما. حقیقت این است که شخص ضداجتماعی در پیش بینی و درک پیامد رفتارش که معمولا طرف مقابلش را در معرض خطر قرار می دهد مشکل دارد.
 
شخصیت ضداجتماعی را آدمی در نظر بگیرید که در برخی حوزه ها مسئولیت پذیر نیست. شخصیت ضداجتماعی در رابطه با پول، رعایت ضوابط قانونی، روابط و وظایفش در قبال بچه ها بی مسئولیت است. خیلی کار عوض می کند. دائم اخراج می شود و برای مدت های طولانی بیکار می ماند. شخصیت ضداجتماعی در موردجمع کردن پول و مدیریت مناسب مالی، پیشینه خوبی ندارد. خودمحوری، تکانشگری و نیازش به تحریک مستمر باعث می شوند نتواند از معضلات مالی پرهیز کند. گواه این امر هم درخواست مکررش برای وام گرفتن، و درخواست مکرر او از نزدیکانش برای کمک مالی است.
 

خلاصه این که شخصیت ضداجتماعی، طرف خطرناکی است. او نمی تواند هنجارهای اجتماعی را رعایت کند و تحریک پذیر و پرخاشگر است - خصوصا وقتی مجبور می شود پاسخگو باشد. انتظار داشته باشید وظایف مالی خود را مکررا انجام ندهد و از دیگران در جهت رفع نیازهای میان فردی خود بهره کشی کند. این شخصیت نمی تواند برای آینده برنامه داشته باشد و تکانشی عمل می کند که معمولا جزئی از هیجان طلبی او است. شخصیت ضد اجتماعی، امنیت خودش و دیگران را به خطر می اندازد و در این زمینه مسئولانه رفتار نمی کند. اگرچه در آغاز فریبنده و آرام به نظر می رسد ولی معمولا یک عالمه رابطه های سطحی و کوتاه مدت پشت سرش دارد. بالاخره این که شخصیت ضداجتماعی از ته دل پشیمان نمی شود و خود را در آسیب رساندن به دیگران و فریب دادن آنها محق می داند.
  

نویسنده: دبلیو. بِرَد جانسون و کِلی مورِی

 
منبع: کتاب «عشق دیوانه وار»