ویژگى هاى ساختارى نهاد خانواده از منظر امام سجاد (علیه السلام) (بخش دوم)

نقش زن و مرد در ساختاربخشی درست به خانواده، دو نقش بسیار مهم است. 
 

 امام سجاد (علیه السلام)  در رساله حقوق، بر نقش عاطفى زن در قبال شوهر اشاره مى کند: «و اما حق همسرت ـ که با پیوند زناشویى زیردست تو شده ـ این است که بدانى خداى عزوجل او را مایه آرامش و راحتى تو ساخته است.» (حرانى، 1404ق)

در روایت دیگرى امام سجاد (علیه السلام)  مى فرمایند: «هر کس براى او (مؤمن) همسرى تزویج کند که موجب انس و آرامى دل او شود، خداوند در قبر کسى را که به صورت محبوب ترین بستگان اوست، با وى مأنوس مى سازد.» (صدوق، 1406ق، ص 146)

در متن عربى روایت، ضمیر مذکر در واژه «یسکن» به مرد برمى گردد؛ یعنى مرد بدون آفرینش زن آرامش ندارد و نیازمند انیس است. ضمیر «الیها» نیز نیز به زوجه، یعنى زن برمى گردد و مفاد آن چنین مى شود که گرایش انسى مرد، به زن است و بدون آن مأنوس نیست و با وى انس گرفته و آرام مى شود.

در این سخن امام سجاد (علیه السلام)  نیز به وجود آرامشگر زن در خانواده اشاره شده و بر توجه به این ویژگى در هنگام انتخاب همسر تأکید شده است. آرامش زن در خانه موجب آرامش و آسایش خانواده مى شود و قوه محرکه اعضاى خانواده در داشتن روحیه اى شاداب و سرزنده و ابراز محبت میان آنهاست.

 در اندیشه امام سجاد (علیه السلام)  گزاره هایى را مى بینیم که از آنها لزوم توجه شوهران به ارضاى نیازهاى عاطفى همسرانشان استفاده مى شود. در این بخش، به برخى از این روایات که بر رفتار شایسته شوهر با همسرش و برخورد محترمانه و محبت آمیز با وى دلالت دارند، اشاره کرده، آنها را بر حسب چند محور ذیل تفکیک مى کنیم:

1. نیکو سخن گفتن: زن و شوهر در محیط خانواده باید علاوه بر محتواى کلام، در انتخاب قالب آن نیز دقت کافى را داشته باشند تا اثرش بر دیگرى پایدار و پردوام باشد.

امام سجاد (علیه السلام)  فرمودند: «گفتار نیک، فرد را نزد خانواده محبوب نماید.» (صدوق، 1362ق، ج 1، ص 317)

2. احترام: انسان به صورت فطرى داراى کرامت و حرمت است و به همین دلیل باید از احترام برخوردار بوده، از تحقیر به دور باشد. امام سجاد (علیه السلام) احترام به زن در محیط خانواده را یکى از حقوق زن بیان مى فرماید که رعایت آن مى تواند نقش مهمى در تحکیم روابط بین همسران داشته باشد.

آن حضرت مى فرمایند: «و اما حق زن و همسر آن است که احترامش کنى.» (طبرسى، 1370، ص 421)
 

 نقش جنسى همسر، به مجموعه وظایف و انتظارات الزامى یا ترجیحى اشاره دارد که براى هر فرد در بعد نیازهاى جنسى مقرر شده است.

غریزه جنسى، کشش و جاذبه اى است که دو جنس مخالف را به هم نزدیک مى کند و باعث تشکیل خانواده مى شود. در نظام آفرینش، با رفع نیاز جنسى، نیاز عاطفى انسان تأمین مى شود و در نتیجه انسان مى تواند به آرامش و سکونى که به زوجین وعده داده شده است، دست یابد. این واقعیت وقتى تحقق مى یابد که زن و شوهر، هریک با آگاهى کامل به نقش جنسى خود و با میل و رغبت و آمادگى هاى کامل، به آن بپردازند. (رشیدپور، 1388، ص 168) بدیهى است محیط خانواده مناسب ترین محیط برآورده کردن این نیازهاست؛ زیرا چنان که ایور موریش نیز تأکید کرده است: «هرچند واضح است که مى توان این نیازها را در خارج از نهاد خانواده و ازدواج برآورده کرد، ولى این نکته نیز واضح است که ارضاى کاملاً نامحدود خواسته هاى جنسى، به فروپاشى نظام جامعه و مناسبات آن منجر مى شود.» (موریش، 1373، ص 172)
 

 نقش جنسى زن در قبال شوهر که در منابع فقهى تحت عنوان حق تمکین بررسى مى شود به این معناست که زن باید امکان بهره گیرى جنسى را براى شوهرش، بدون هیچ گونه محدودیتى فراهم کند.

امام سجاد (علیه السلام)  درباره نقش جنسى زن مى فرمایند: «اگرچه حق تو (شوهر) بر عهده او (زن) سخت تر و فرمان پذیرى از تو در آنچه دوست مى دارى و ناپسند مى شمارى ـ تا جایى که گناه نباشد ـ بر او لازم تر است.» (حرانى، 1404ق، ص 262)

تأمین نیازهاى مرد و تمکین از خواسته هاى مرد، یکى از حقوق مرد بر زن بیان شده است. بدون شک، نیاز جنسى یکى از اساسى ترین نیازهاى مرد شمرده مى شود.
 

امام سجاد (علیه السلام)  یکى دیگر از نقش هاى مرد در خانواده را نقش جنسى مى داند که ایفاى مناسب این نقش، تأثیربسزایى در تحکیم نهاد خانواده دارد.
امام سجاد (علیه السلام)  درباره نقش جنسى شوهر مى فرمایند: «زن حق دارد که آرامشش در برآوردن لذتى که در انجام آن ناگزیر است، فراهم شود.» (همان)

آن حضرت اشباع غریزه جنسى و لذت بردن از یکدیگر را عامل و محور مهم سکون و آرامش در نهاد خانواده معرفى مى کند. این سخن حضرت، به توجه خاص مرد به میل جنسى زن اشاره دارد و آرامشگرى زن را منوط به اشباع درست غریزه جنسى اش مى داند. عدم ارضاى این نیاز موجب تنش و عصبیت، و در نتیجه بروز درگیرى هاى فراوان مى شود. توصیه ها و آموزه هاى فراوان دین اسلام درباره نحوه اشباع غریزه جنسى نشان از اهمیت این غریزه و نقش کلیدى آن در تحکیم پایه هاى کانون خانواده دارد. نقش ارضاى جنسى و عاطفى زن و شوهر در کاهش کجروى هاى اجتماعى، به ویژه تخلفات جنسى، امرى است که به استدلال چندانى نیاز ندارد.
 

 نقش پدرى و مادرى به مجموعه وظایف و انتظارات الزامى یا ترجیحى اشاره دارد که براى هریک از والدین نسبت به فرزندان خود مقرر شده است.

بعد از زن و شوهر، فرزندان رکن سوم خانواده را تشکیل مى دهند. با تولد فرزندان، روابط و نقش هاى جدیدى در درون خانواده شکل مى گیرد که هدایت و سازمان دهى آنها نقش بسیار مهمى در تحقق اهداف خانواده مطلوب دارد. برعکس، بى توجهى به آنها نه تنها خانواده را در دستیابى به اهدافش ناکارآمد مى کند، بلکه گاه آن را به مکانى براى جرم و جنایت مبدل مى سازد.
 
منبع: سایت معرفت