مجادله کردن درباره مسائل عقیدتی به جای روشن کردن آنها یکی از خطرات درمان های معنوی می باشد.
ذکر
مداومت بر ذکر خدا از طریق تسبیح و تکبیر گفتن (ذکر سبحان الله والله اکبر) و استغفار دعا و تلاوت قرآن در واقع موجب تزکیه نفس و احساس امنیت و آرامش روانی وی می شود:
از آنجا که ذکر خدا در نفس انسان، امنیت و آرامش به وجود می آورد ، بدن شک موجب درمان اضطرابی که هنگام احساس عجز و تنهایی در برابر فشارها و خطرهای زندگی به انسان دست می دهد، خواهد بود (نجاتی، ۱۳۸۴).
این تکنیک ها به افراد کمک می کند تا میان ذهن، جسم و روح خودشان رابطه ای برقرار کنند، این ارتباط به آنها اجازه می دهد تا انسان های یکپارچه تری باشند (میلر، ۲۰۰۳).
مشاوران باید برای کمک به مراجعان در پروراندن هویتی معنوی تکنیک ها را با دقت انتخاب کنند. یک نمونه کاوش و پژوهش در این زمینه، اصلاح درمان چندوجهی است (کورئیس و داویس، ۱۹۹۹). در درمان چندوجهی که از رفتار، عاطفه، احساس، تصویر پردازی، شناخت، روابط بین فردی، داروها، و زیست شناسی استفاده می کنند، برای کمک به مراجعان، مؤلفه معنویت را نیز به فرایند اضافه می کنند. انتخاب و کاربرد دقیق مداخلات برای افزایش رفاه و آسایش مراجع ضروری است.
ریچارد و برگین (۱۹۹۷) برای کاربرد مداخلات در مشاوره پیشنهاداتی کلی ارائه داده اند که می توانند پیدایش تنگناهای اخلاقی را کاهش دهند (میلر، ۲۰۰۳).
1. درمانگران باید در طول روش های توافقی خود مراجعان را از این مسئله آگاه کنند که آنها به درمانی با یک جنبه معنوی راه پیدا می کنند.
2. درمانگران باید قبل از به کار بردن مداخلات معنوی و مذهبی، موقعیت فعلی و پیشینه - مذهبی و معنوی مراجعان را ارزیابی کنند.
٣. درمانگران باید قبل از به کار بردن مداخلات معنوی و مذهبی، رابطه ای محبت آمیز و توأم با اعتماد با مراجعان برقرار کنند.
۴. درمانگران باید به دقت این مسئله را در نظر بگیرند که آیا مداخلات معنوی و مذهبی لازم است یا نه.
۵. درمانگران باید مداخلات معنوی و مذهبی ای که می خواهند، اجرا کنند، به طور واضح توصیف کنند و قبل از اجرا موافقت مراجع را به دست آورند.
6.درمانگران باید مداخلات معنوی و مذهبی را به شیوه ای احترام آمیز به کار ببرند، به خاطر داشته باشید که بسیاری از این مداخلات مثل اعمال مذهبی، بنابر عقاید مذهبی، مقدس شمرده می شوند.
۷. درمانگران باید با توجه به چارچوب ارزشی مراجع خود کار کنند و دقت کنند که: عقاید ارزش های معنوی خودشان را به مراجع تحمیل نکنند، هرچند آنها باید عقاید مراجعان را به چالش بکشند و به آنها کمک کنند تا عقایدی را که غیر منطقی با خود مخرب هستند و مربوط به مشکل وی می شوند، بررسی کنند.
۸. درمانگران نباید مداخلات معنوی و مذهبی را به شیوه ای انعطاف ناپذیر و یکنواخت برای همه مراجعان به کار ببرند، ولی از یک شیوه طراحی شده بر اساس درمان و منعطف استفاده کنند.
۹. درمانگرانی که به خدا و حقیقت هدایت معنوی متعالی ایمان دارند باید در پی منبع الهام و روشن بینی معنوی باشند، تا راهنمای آنها در به کارگیری هر نوع مداخلات و در موقع استفاده از آنها، باشند (ریچارد و برگین، ۱۹۹۷).
از آنجا که ذکر خدا در نفس انسان، امنیت و آرامش به وجود می آورد ، بدن شک موجب درمان اضطرابی که هنگام احساس عجز و تنهایی در برابر فشارها و خطرهای زندگی به انسان دست می دهد، خواهد بود (نجاتی، ۱۳۸۴).
این تکنیک ها به افراد کمک می کند تا میان ذهن، جسم و روح خودشان رابطه ای برقرار کنند، این ارتباط به آنها اجازه می دهد تا انسان های یکپارچه تری باشند (میلر، ۲۰۰۳).
مشاوران باید برای کمک به مراجعان در پروراندن هویتی معنوی تکنیک ها را با دقت انتخاب کنند. یک نمونه کاوش و پژوهش در این زمینه، اصلاح درمان چندوجهی است (کورئیس و داویس، ۱۹۹۹). در درمان چندوجهی که از رفتار، عاطفه، احساس، تصویر پردازی، شناخت، روابط بین فردی، داروها، و زیست شناسی استفاده می کنند، برای کمک به مراجعان، مؤلفه معنویت را نیز به فرایند اضافه می کنند. انتخاب و کاربرد دقیق مداخلات برای افزایش رفاه و آسایش مراجع ضروری است.
ریچارد و برگین (۱۹۹۷) برای کاربرد مداخلات در مشاوره پیشنهاداتی کلی ارائه داده اند که می توانند پیدایش تنگناهای اخلاقی را کاهش دهند (میلر، ۲۰۰۳).
1. درمانگران باید در طول روش های توافقی خود مراجعان را از این مسئله آگاه کنند که آنها به درمانی با یک جنبه معنوی راه پیدا می کنند.
2. درمانگران باید قبل از به کار بردن مداخلات معنوی و مذهبی، موقعیت فعلی و پیشینه - مذهبی و معنوی مراجعان را ارزیابی کنند.
٣. درمانگران باید قبل از به کار بردن مداخلات معنوی و مذهبی، رابطه ای محبت آمیز و توأم با اعتماد با مراجعان برقرار کنند.
۴. درمانگران باید به دقت این مسئله را در نظر بگیرند که آیا مداخلات معنوی و مذهبی لازم است یا نه.
۵. درمانگران باید مداخلات معنوی و مذهبی ای که می خواهند، اجرا کنند، به طور واضح توصیف کنند و قبل از اجرا موافقت مراجع را به دست آورند.
6.درمانگران باید مداخلات معنوی و مذهبی را به شیوه ای احترام آمیز به کار ببرند، به خاطر داشته باشید که بسیاری از این مداخلات مثل اعمال مذهبی، بنابر عقاید مذهبی، مقدس شمرده می شوند.
۷. درمانگران باید با توجه به چارچوب ارزشی مراجع خود کار کنند و دقت کنند که: عقاید ارزش های معنوی خودشان را به مراجع تحمیل نکنند، هرچند آنها باید عقاید مراجعان را به چالش بکشند و به آنها کمک کنند تا عقایدی را که غیر منطقی با خود مخرب هستند و مربوط به مشکل وی می شوند، بررسی کنند.
۸. درمانگران نباید مداخلات معنوی و مذهبی را به شیوه ای انعطاف ناپذیر و یکنواخت برای همه مراجعان به کار ببرند، ولی از یک شیوه طراحی شده بر اساس درمان و منعطف استفاده کنند.
۹. درمانگرانی که به خدا و حقیقت هدایت معنوی متعالی ایمان دارند باید در پی منبع الهام و روشن بینی معنوی باشند، تا راهنمای آنها در به کارگیری هر نوع مداخلات و در موقع استفاده از آنها، باشند (ریچارد و برگین، ۱۹۹۷).
ملاحظات درمان های معنوی و خطرات بالقوه
واژه های دینی و معنویت، معانی مختلفی برای بیمار و متخصص بالینی دارند و باعث واکنش های متفاوتی در آنها می شوند. از این رو، متخصص بالینی در معرض تاثیر نیرو هایی آگاهانه است که از درون پیشینه خود سر بر می آورند و می توانند، قطع نظر از نیت های خیر خواهانه، درمان را تحت تاثیر قرار دهند. با توجه به توان متخصص بالینی در پرداختن، دنبال نمودن، هدایت کردن و همچنین مختصر نمودن با کنار کشیدن از بررسی دین و معنویت، او باید مراقب انتقال متقابل باشد.
متخصص بالینی حتی پیش از شروع درمان باید موارد ذیل را در نظر بگیرد:
١- رویکرد خود را به دین و معنویت در درمان روشن کند. برای بیماران مفید خواهد بود اگر متخصصان بالینی در پاسخ به آنها رویکرد بالینی و برنامه درمانی خود برای پرداختن به این مسائل را به وضوح بیان می ند.
۲- ارزیابی کند که تا چه حد درک و علاقه او نسبت به پیگیری موضوعات دینی و معنوی با اهداف بیمار مطابقت دارد. علاوه بر این ، متخصص بالینی اگر درکی روشن از اهداف خود در پرداختن به دین و معنویت داشته باشد، مرزهای اخلاقی درمان باید در کانون توجه باشد.
٣- پیش داوری ها، سوگیری ها، و ارزش های دینی و معنوی خود را از ارزش های دینی و معنوی بیمار متمایز کند.
۴- زبان خود را تنظیم کند تا طبیعی ، حرفه ای و با زبان همزمان باشد. ممکن است لازم شود متخصص بالینی اصطلاحات مورد استفاده خود را روشن سازد و نسبت به معانی ای که دین و معنویت برای بیمار دارند حساسیت نشان دهد.
ارزیابی و درک دین و معنویت باید معلول پی گیری اهداف روانی تعیین شده و نیازهای دینی بیمار باشد، و نباید تحت تاثیر مسائل شخصی متخصص بالینی ارزیابی و درک دین و معنویت پررنگ با کم رنگ شود و روان تحلیل گران به مفهوم بین ذهنی بودن، عطف توجه نموده اند تا تاکید کنند که چگونه هر یک از طرفین در رابطه درمانی لاجرم به پاسخ های شخصی، ارزش های بنیادی و عقاید متوسل می شود.
متخصص بالینی حتی پیش از شروع درمان باید موارد ذیل را در نظر بگیرد:
١- رویکرد خود را به دین و معنویت در درمان روشن کند. برای بیماران مفید خواهد بود اگر متخصصان بالینی در پاسخ به آنها رویکرد بالینی و برنامه درمانی خود برای پرداختن به این مسائل را به وضوح بیان می ند.
۲- ارزیابی کند که تا چه حد درک و علاقه او نسبت به پیگیری موضوعات دینی و معنوی با اهداف بیمار مطابقت دارد. علاوه بر این ، متخصص بالینی اگر درکی روشن از اهداف خود در پرداختن به دین و معنویت داشته باشد، مرزهای اخلاقی درمان باید در کانون توجه باشد.
٣- پیش داوری ها، سوگیری ها، و ارزش های دینی و معنوی خود را از ارزش های دینی و معنوی بیمار متمایز کند.
۴- زبان خود را تنظیم کند تا طبیعی ، حرفه ای و با زبان همزمان باشد. ممکن است لازم شود متخصص بالینی اصطلاحات مورد استفاده خود را روشن سازد و نسبت به معانی ای که دین و معنویت برای بیمار دارند حساسیت نشان دهد.
ارزیابی و درک دین و معنویت باید معلول پی گیری اهداف روانی تعیین شده و نیازهای دینی بیمار باشد، و نباید تحت تاثیر مسائل شخصی متخصص بالینی ارزیابی و درک دین و معنویت پررنگ با کم رنگ شود و روان تحلیل گران به مفهوم بین ذهنی بودن، عطف توجه نموده اند تا تاکید کنند که چگونه هر یک از طرفین در رابطه درمانی لاجرم به پاسخ های شخصی، ارزش های بنیادی و عقاید متوسل می شود.
خطرات بالقوه درمان های معنوی
تان (۲۰۰۳، به نقل از رضوانی، ۱۳۸۸) از تعدادی خطر بالقوه بحث می کنند که در استفاده از روان درمانی دینی وجود دارد و به کاربرد مداخله معنوی در مراقبت سلامتی هم مربوط می شود. خطرات عمده ای که در گفتار آنان، ذکر شده به قرار ذیل است:
1-تحمیل باورهای با ارزش های دینی درمانگر به درمانجو، در نتیجه،کاستن از اختیار درمانجو برای انتخاب گری.
۲- موفق نشدن در این که اطلاعات کافی راجع به درمان در اختیار درمانجو گذاشته شود.
۳- نقض تعهد درمانی با تمرکز عمده یا انحصاری بر روی اهداف دینی به جای تمرکز بر اهداف درمانی
۴- قابلیت نداشتن در زمینه کشف اخلاقی ارزش های درمانجو یا در اجرا کردن درمان دینی به طور مناسب.
۵- مجادله کردن درباره مسائل عقیدتی به جای روشن کردن آنها
۶- غلط استفاده کردن یا سوء استفاده کردن از منابع معنوی مثل دعا، در نتیجه ، دور شدن از برخورد با مسائل درد آور.
۷-مبهم ساختن مرزها یا ضوابط مهمی که برای حفظ رابطه درمانی ضروری است.
۸- خود را مرجع دینی پنداشتن و انجام دادن اعمال دینی مذهبی به طور نامناسب، در حالی که ارجاع به رهبران دینی ممکن است موجه باشد.
9-تنها به کار بردن مداخلات دینی برای مشکلاتی که ممکن است به دارو یا سایر درمان های طبی و یا روان شناختی نیز، نیاز دارند.
منبع: کتاب معنویت درمانی. سیدرضا میرمهدی، مجید صفاری نیا و احسان شریفی. صص 175-179، انتشارات آوای نور، سوم. 1396.
1-تحمیل باورهای با ارزش های دینی درمانگر به درمانجو، در نتیجه،کاستن از اختیار درمانجو برای انتخاب گری.
۲- موفق نشدن در این که اطلاعات کافی راجع به درمان در اختیار درمانجو گذاشته شود.
۳- نقض تعهد درمانی با تمرکز عمده یا انحصاری بر روی اهداف دینی به جای تمرکز بر اهداف درمانی
۴- قابلیت نداشتن در زمینه کشف اخلاقی ارزش های درمانجو یا در اجرا کردن درمان دینی به طور مناسب.
۵- مجادله کردن درباره مسائل عقیدتی به جای روشن کردن آنها
۶- غلط استفاده کردن یا سوء استفاده کردن از منابع معنوی مثل دعا، در نتیجه ، دور شدن از برخورد با مسائل درد آور.
۷-مبهم ساختن مرزها یا ضوابط مهمی که برای حفظ رابطه درمانی ضروری است.
۸- خود را مرجع دینی پنداشتن و انجام دادن اعمال دینی مذهبی به طور نامناسب، در حالی که ارجاع به رهبران دینی ممکن است موجه باشد.
9-تنها به کار بردن مداخلات دینی برای مشکلاتی که ممکن است به دارو یا سایر درمان های طبی و یا روان شناختی نیز، نیاز دارند.
منبع: کتاب معنویت درمانی. سیدرضا میرمهدی، مجید صفاری نیا و احسان شریفی. صص 175-179، انتشارات آوای نور، سوم. 1396.
