عوامل افت تحصیلی و روش های مقابله با آن

نوع نگرش خانواده به تحصیل، نوع روابط با همسالان، معلم بد اخلاق، میزان هوش فرد یا IQ، از عامل های مؤثر افت تحصیلی دانش آموزان به حساب می آیند.
   

بدون اغراق، از جمله مسائلی که علاوه بر حائز اهمیت بودن، نباید مورد غفلت مربیان آموزشی و والدین واقع شود، موضوع افت تحصیلی می باشد. چشم پوشی کردن از این موضوع ضمن به وجود آوردن تبعات سنگین، راه را برای جبران آن نیز سخت و دشوار می کند. بنابراین، مناسب است که والدین نسبت به پیچیده تر شدن و بغرنج شدن این مسئله اقدامات لازم و مقتضی را به عمل آورند.

ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که مورد غفلت واقع شدن افت تحصیلی افراد علی الخصوص در دوران نوجوانی می تواند زندگی و آتیه آنها را بشدت تحت شعاع قرار دهد. در چنین شرایطی، افزایش آگاهی و اطلاعات والدین از علل و عوامل این مسئله و بروز رفتار صحیح با فرد می تواند بسیار تاثیر گذار و مؤثر باشد.

به طور کلی، اصطلاح افت تحصیلی در مواقعی مورد استفاده قرار می گیرد که عملکرد و توانایی تحصیلی دانش آموز یا محصل با کاهش چشمگیری در اکثر دروس مواجه شود. در این حالت این مسئله نه تنها مقطعی نبوده، بلکه در صورت اهمیت ندادن ممکن است تا ترک تحصیل فرد هم ادامه پیدا نماید.
 

به طور کلی، کاهش عملکرد و فعالیت مطالعه و درسی یک دانش آموز در یک دوره نسبی به نسبت دوره قبل از آن، معنا و مفهوم افت تحصیلی را متبلور می سازد. ناگفته نماند که این مسئله فقط اختصاص به دانش آموزان ضعیف نداشته، بلکه دیگر دانش آموزان را نیز در بر می گیرد.

غالباً آغاز افت تحصیلی به ویژه در کشور ما، از ده سالگی یا کلاس چهارم می باشد. بر همین اساس و به منظور ریشه یابی و حل این مسئله، شناخت علل ایجاد آن در دانش آموزان، از درجه اهمیت و ارزش بسیار بالایی برخوردار می باشد. شایان ذکر است که مسئله افت تحصیلی از جمله موضوعاتی محسوب می شود که در طول سال تحصیلی همه دانش آموزان را به خود مشغول می سازد.

علل و عوامل شکل گیری این مسئله می تواند نشأت گرفته از عامل های محیطی یا درونی باشد. وابستگی دانش آموزان به والدین، خصوصاً در دوران دبستان نیز در ایجاد این موضوع نقش بسزایی را عهده دار است. بر این اساس، به علت شکل گرفتن وابستگی زیاد میان فرزندان و والدین در آغاز دوران ابتدایی و عدم کمک والدین در محیط مدرسه به دانش آموز، می تواند بستر مناسب برای افت تحصیلی فرد را مهیا نماید.
 

بی علاقگی و بی انگیزه بودن نسبت به درس، رابطه مستقیم و تنگاتنگی با افت تحصیلی دارد. به طور معمول، زمینه های بی علاقه بودن برای کودک از دوران ابتدایی و کلاس اول یا قبل از این دوران ایجاد می شود. طرز تفکر و نوع نگرش افراد نسبت به موضوع تحصیل نیز در این رابطه تاثیر گذار و مؤثر می باشد.

از دیگر عامل های مهم در شکل گیری افت تحصیلی، مزاج و سرشت افراد تلقی می شود. بدون اغراق، هر فرد در عنفوان زندگی خود از طبع و سرشت مختص به خود برخوردار بوده که شامل طبع دشوار، معمولی و آسان می باشد. بر این اساس، کودکان دارای طبع دشوار با احتمال افت و ضعف تحصیلی بیشتری روبرو هستند. چراکه این دسته افراد علاوه بر آستانه تحمل پایین، بسیار انعطاف ناپذیر و آسیب پذیر در برابر مشکلات و معضلات می باشند.

دعوای والدین، مشاجرات خانوادگی و اختلاف ها، از دیگر عوامل حائز اهمیت افت تحصیلی دانش آموزان به شمار می رود. متشنج بودن جو خانواده سبب دلزدگی و اجتناب فرد از خانواده و محیط خانه می شود. همچنین طلاق یا فقدان والدین نیز تبعات بسیار مخرب و نامطلوبی بر روی سطح تحصیلی و درسی دانش آموز از خود برجای می گذارد.

نوع نگرش خانواده به تحصیل، مشکلات روحی و جسمی و بیماری های والدین، نوع روابط با همسالان، مشکلات و معضلات مربوط به نظام آموزشی، معلم و مربیان بد اخلاق، خشک و میزان هوش فرد یا IQ، از دیگر عامل های مؤثر افت تحصیلی دانش آموزان به حساب می آیند.
 

بدون تردید، به منظور جلوگیری از افت تحصیلی و بهبود عملکرد درسی دانش آموزان باید راهکارهای مناسب و تمهیدات لازم و مفید اندیشیده شود. درک متقابل و شکل گیری تعامل میان فرزندان و والدین و همینطور آرام شدن محیط خانه، در این زمینه کمک شایانی می نماید.

از راهکارهای مؤثر و تاثیر گذار برای غلبه بر ضعف تحصیلی، فراگیری و آموزش مهارت های حل مسئله به دانش آموزان می باشد. توانایی حل مسئله به عنوان یک فرآیند ذهنی، بهترین راهکارها را برای حل موضوعات و مشکلات در اختیار فرد قرار می دهد.

ترغیب و تشویق فرد، افزایش تعامل میان دانش آموزان و مربیان، بسط و توسعه یادگیری فعال، تامین آرامش روانی و روحی دانش آموزان، ایجاد شور و نشاط در محیط درسی، تصحیح توانایی های ارتباطی در خانه و شناخت ویژگی های دوران نوجوانی، از دیگر راه حل های مثمر ثمر و اثر بخش به منظور جلوگیری از افت تحصیلی دانش آموزان محسوب می گردد.

منبع: مرکز مشاوره رهیاب - مهرداد ابراهیمی