نهایت معنویتِ مدرنیته، پله نخست معنویت دینی است

 ویرایش عکس دی ماه 98

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: هدف معنویت در مدرنیته آرامش دنیایی است، اما هدف معنویت دینی می‌خواهد انسان را به خدا برساند، آرامش دنیایی که برای مدرنیته هدف بود، در نگاه دینی حداقل مرتبه معنویت است.
 
به گزارش راسخون به نقل از تسنیم، هفتمین دور گفت‌وگوهای مرکز گفت‌وگوی ادیان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با شورای جهانی کلیساها با عنوان «معنویت و مدرنیته» صبح امروز، 27 بهمن‌ماه در سالن ریاست این سازمان برگزار شد. این نشست با حضور چهره‌های شناخته شده دینی اسلامی و مسیحی از جمله آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد، ابوذر ابراهیمی ترکمان، لگن هاوزن، ژان کلود باست، حجت‌الاسلام خسروپناه و... برگزار شده بود.
 
حجت‌الاسلام خسروپناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در این نشست با موضوع «مععنویت و گوهر مدرنیته» سخن گفت. وی اظهار کرد: مدرنیته را نباید تنها به دستاوردها، فلسفه مدرن، تکنولوژی و... محدود کرد و شناخت بلکه باید به دنیال گوهر مدرنیته بود. گوهر مدرنیته همانگونه که فیلسوفان مدرن، دکارت و کانت و هگل تاکید کرده‌اند سوبژکتیویسم است. سوبژکتیویسم به معنای تقدم ذهن انسان به واقعیت‌های خارجی است، به معنای اصالت فاعل شناسای انسانی است.
 
وی ادامه داد: خدا، وحی و ایمان برای سوژه یا فاعل شناسا، ابژه‌ هستند که متعلق فهم واقع می‌شوند. خدا به عنوان سوژه یا فاعل شناسایی قلمداد نمی‌شود. بنابراین در مدرنیته نه تنها ایمان بر فهم مقدم نیست، بلکه ایمان همیشه ابژه فهم انسانی. لذا در مدرنیته این جمله که «ایمان می‌آورم تا بفهمم» پذیرفته نیست و به جای آن گفته می‌شود: «می‌فهمم تا شاید ایمان بیاورم».
 
رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران درباره معنویت گفت: معنویت معمولا اعتقاد به نیروهای فرامادی برای دستیابی به احساس آرامش و معنای زندگی تعریف می‌شود، این معنا می‌تواند با دین جمع شود یا نشود، معنویت همیشه دینی نیست و ممکن است صورت سکولار داشته باشد. این معنا از معنویت تنها با فاعل شناسای انسانی تامین می‌شود و از این نظر با معنویت دینی تفاوت آشکار دارد.
 
وی در خصوص تفاوت‌های معنویت دینی با معنویت مدرنیته توضیح داد: دو فرق عمده بین این دو نوع معنویت وجود دارد؛ نخست تفاوت روشی است، به این معنا که معنویت در درین علاوه بر عقل آدمی از وحی و شماخت ایمانی هم بهره‌مند است و وحی را منبعی برای شناخت و معنویت می‌داند. معنویت مدرنیته تنها از عقلانیت خودبنیاد استفاده می‌کند و ایمان و وحی را به عنوان منبع نمی‌پذیرد. دومین تفاوت، تفاوت معرفتی است، معنویت مدرنیته با توجه به آسیب‌های مدرنیته و بحران‌های اخلاقی و محیط زیستی و خانواده و هویت و ... ضرورت پیدا کرد. مدرنیته وقتی بحران‌ها را دید تازه به ضرورت معنویت در زندگی پی برد و الا قبلا هیچ برنامه‌ای برای معنویت در زندگی نداشت.
 
خسروپناه گفت: از این رو کارکرد معنویت در مدرنیته فقط برآوردن آرامش انسانی در کنار آسایش مادی‌ای است که تکنولوژی و علم آن را فراهم کرده است. این معنویت هیچ نگاهی به کمال‌یابی انسانی و ساختن انسانی معنوی و اخلاقی و سعادتمند ندارد. برعکس معنویت دینی نه تنها آرامش را مد نظر دارد بلکه راه نجات انسان و ساخته‌شدن او را در طی طریق معنویت می‌داند و سعادت انسان را در گرو آن می‌داند.
 
به گفته رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران بنابراین معنویت در نگاه دینی قرار است انسان را به قرب و نزدیکی خدا برساند و بنابراین آرامش دنیایی که برای مدرنیته هدف بود، در نگاه دینی حداقل مرتبه معنویت است.
 
وی در ادامه به ذکر آیاتی از قرآن و فرازهایی از نهج‌البلاغه اشاره کرد و توضیح داد: معنویت دینی فراتر از رفع بحران‌های زندگی مادی گام بر می‌دارد، این معنویت می‌خواهد انسان بسازد. این در حالی است که گوهر مدرنیته یعنی سوبژکتیویسم و عقلانیت خودبنیاد تنها بخشی از نیاز معنوی بشر را در دنیای جدید تامین می‌کند و آن هم نیاز به آرامش است. 
 
خسروپناه در پایان گفت: نیاز ضروری زندگی ما  این است که مدل دیگری از عقلانیت را جایگزین عقلانیت کنونی مدرنیته کنیم؛ یعنی بین عقل زمینی و ایمان آسمانی را جمع کنیم تا به نحو ریشه‌ای بحران‌های دوره اخیر حل شود.
/2759/