ژاپن چگونه توانست با جهش تولید مشکلات اقتصادی خود را حل کند و تولیدات خود را افزایش دهد؟

کشور ژاپن به عنوان یک مجمع الجزایر در اقیانوس آرام واقع شده و دارای چهار جزیره بزرگ و اصلی و بیش از 5 هزار جزیره کوچک است. یکی از مرتفع ترین کوه های ژاپن، کوه فوجی است که حدود 3770 متر ارتفاع دارد و سالانه گردشگران بسیاری از این کوه دیدن می کنند. از صد سال پیش نظام آموزشی کشور ژاپن به صورت عمومی اداره شده است و تا به امروز نیز این سیستم ادامه داشته است. مردم ژاپن به سخت کوشی شهرت دارند و تعداد جمعیت شاغل یا نیروی انسانی این کشور بسیار زیاد بوده و دولت همواره مردم را به کار و سخت کوشی تشویق می کند.

تولید و حمایت از تولیدکنندگان داخلی یکی از ارکان اصلی رسیدن به توسعه اقتصادی در بسیاری از کشورهای جهان است. کشور ژاپن طی جنگ جهانی دوم شرایط سختی را سپری کرد. آسیب های جنگ نیز تا مدت ها اقتصاد و صنعت این کشور را تحت تأثیر خود قرار داده بود.

شرایط اقتصادی اولیه و کنونی کشور ژاپن

کشور ژاپن در طول جنگ جهانی دوم وضعیت سختی را تجربه کرد. پس از این دوران نرخ بیکاری و نرخ تورم با افزایش قابل توجهی روبرو بود. درصد زیادی از سرمایه ملی کشور ژاپن طی این دوران و آسیب های پس از جنگ از دست رفت. همچنین دولت ژاپن مجبور به پرداخت غرامت به اعضای متفقین بود که این امر سبب شد مردم این کشور روزگار خود را به سختی بگذرانند. (1)

با این حال این موقعیت سخت باعث ناامیدی دولت و مردم این کشور نشد. مردم و دولت در اتحاد با یکدیگر به رشد و توسعه اقتصادی رسیدند. در حال حاضر کشور ژاپن یکی از قدرتمندترین کشورها در زمینه تولید و توسعه اقتصادی است.

نیروی انسانی در ژاپن عامل مهمی در رشد اقتصادی محسوب می شود. نیروی کار و تولید ارزش بسیاری برای دولت ژاپن داشته و همواره مردم به استفاده از کالاهای داخلی تشویق می شوند. (1)

ارتباط دولت و مردم ژاپن

مردم ژاپن برای افزایش دانش و مهارت در جایگاه نیروی کار از هیچ تلاش و آموزشی دریغ نمی کنند. این کشور با هدف افزایش تولیدات داخلی سعی کرده تا نیاز خود به خارج از مرزهای کشور را کاهش دهد. یکی دیگر از مواردی که باعث پیشرفت در توسعه اقتصادی کشور ژاپن شده، فرهنگ صرفه جویی یا قناعت است.

مردم نقش مهمی در توسعه اقتصادی این کشور داشته اند. در کنار فرهنگ مصرف و فرهنگ تولیدات داخلی، دولت ژاپن نیز بر پایه سیاست هایی اصولی در زمینه صادرات و واردات عمل کرده است. دولت ژاپن همواره تلاش می کرد تا تولیدات داخلی خود را به افزایشی رو به رشد برساند تا از واردات بی نیاز شود. (1)

صرفه جویی و قناعت مردم و سخت کوشی نیروی انسانی، در جهش تولید نقشی اساسی ایفا می کرد. کشور ژاپن با کاهش واردات خود را مجبور به اتکا به تولیدات و صنایع داخلی کرده و در نهایت نیز به پیشرفتی مؤثر در توسعه اقتصادی رسید. (1)

راهکارهای ژاپن در جهت رفع مشکلات اقتصادی

دولت ژاپن در مسیر رشد اقتصادی از راهکارها و سیاست های مختلفی استفاده کرد. یکی از مهمترین روش ها، پایین آوردن ارزش پول رایج کشور ژاپن بود. به این ترتیب تولیدات داخلی ژاپن با قیمتی بسیار کم به کشورهای خارجی فروخته می شد و در مقابل کفه صادرات در این ترازو به سمت بالا حرکت می کرد. (2)

یکی دیگر از عوامل مهم در این جریان، واردات کالاهایی بود که به تولید و فناوری کشور ژاپن لطمه ای وارد نمی کرد. دولت ژاپن در زمینه واردات به کالاها و فناوری هایی اعتماد می کرد که توانایی رقابت با آن ها را پیدا کرده بود.

دولت ژاپن همواره به فکر برنامه بلندمدت در جهت رسیدن به توسعه اقتصادی و جهش تولید بوده است. وارداتی که در این کشور انجام می شود معمولاً واردات مواد اولیه برای ساخت و تولید کالاهای داخلی است. در واقع دولتمردان در این کشور سود بلندمدت را در نظر گرفته و بر این اساس عمل می کنند. ژاپن از واردات مواد اولیه به بهترین شکل برای تولیدات داخلی خود استفاده می کند. (2)

در نهایت نیز ژاپن با واردات مواد اولیه و خام، صادرات کالاهای داخلی خود را در جهت توسعه اقتصاد و جهش تولید افزایش داده است. شرکت ها و تولیدکنندگان داخلی نظارت کاملی بر روی بخش های مختلف تولید داشتند و همین امر سبب شد تا هیچ کالای بی کیفیتی از این کشور به خارج از مرزهای آن صادر نشود. در واقع کالاهای بی کیفیت ژاپنی، دولت و تولیدکنندگان را به این فکر فرو برد که از تمام امکانات برای تولید کالا با بهترین کیفیت و اعتبار نام کشور استفاده کنند. (2)

تمام این تلاش ها در سال 1980 به رشد هشتاد درصدی توسعه اقتصادی این کشور منجر شد. در این میان ایالات متحده آمریکا شرایط را به ضرر خود اعلام کرد، به این دلیل که جهش تولید و رشد اقتصادی در ژاپن، این کشور را به رقیب آمریکا تبدیل کرده بود. (2)

بررسی سیاست های مالی ژاپن

در کشور ژاپن بخش های مختلف اقتصادی، سیاسی، مالی، فرهنگی و... برای توسعه اقتصادی و جهش تولید در کنار یکدیگر قرار گرفته بودند. مدیران بانکی نیز بر اساس سیاست مالی حاکم بر اقتصاد کشور، تسهیلات مناسبی را در اختیار تولیدکنندگان و صاحبان کسب و کارهای بزرگ قرار داده بودند.

در ابتدای مسیر پیشرفت صنعت و اقتصاد، دولت ژاپن در بخش های دولتی به سرمایه گذاری پرداخت و زیرساخت های اقتصاد با کمک بنگاه های دولتی به پیشرفت قابل ملاحظه ای رسیدند. با گذشت زمان نیز دولت حمایت خود از بنگاه های کوچک و بخش خصوصی را اعلام کرد.

ژاپن در شرایط بحرانی و خاص، بهترین تصمیم و انتخاب را عملی کرده است. واردات مواد اولیه و صادرات به کشورهای خارجی، سرمایه گذاری بلندمدت، سیاست های مالی و بانکی، بنگاه های خصوصی و... همگی در دوره های مختلف نتیجه ای جز پیشرفت صنعتی، توسعه اقتصاد و جهش تولید برای ژاپن نداشته اند. (2)

اعطای تسهیلات بانکی و مالی به بخش های مختلف سرمایه گذاری در این کشور به شکلی انجام شده بود که تمام سیاست ها در مسیر درستی هدایت می شدند. دولت اهداف مهم در جهت رسیدن به رشد و توسعه اقتصادی را در پوشش بازار و سرمایه به تحقق رسانده بود.

دولت ژاپن با حمایت از صنایع و تولیدکنندگانی که به تازگی در مسیر توسعه قرار گرفته بودند، سیاست هایی را وضع کرد که در نهایت به تقویت تولید ملی ختم شد. ژاپن در طول تاریخ با آسیب های شدیدی از فاجعه هیروشیما، زلزله و سونامی سال 2011 و... روبرو شده است. اقتصاد ژاپن تنها در زلزله سال 2011 حدود 300 میلیارد دلار، آسیب دید. با این حال کشور ژاپن هیچ گاه از تلاش و رسیدن به توسعه اقتصادی دست برنداشت. (2)

پیشرفت و توسعه اقتصادی از دوران کودکی به شهروندان ژاپنی آموزش داده می شود. یکی از مهمترین فاکتورهای پیشرفت کشور ژاپن اتحاد و هماهنگی مردم با یکدیگر است که این موضوع از دوران کودکی در شخصیت فرد نهادینه می شود.

در حال حاضر ژاپن یکی از قدرتمندترین کشورهای صنعتی در جهان است. این کشور در عرصه خودروسازی، کشتی سازی، خدمات و کالاهای الکترونیکی، ابزار و ماشین آلات و... سهم عظیمی از بازار جهانی را به نام خود کرده است. (2)

راهکارهای کشور ژاپن در جهت رسیدن به جهش تولید

یکی از مهمترین راهکارها که به آن اشاره کردیم، حمایت از تولید داخلی بود. دولت ژاپن با حمایت از تولیدات داخلی مسیر خود به سمت پیشرفت اقتصادی را هموار کرد. (3)

دولت همواره مردم را به عدم مصرف گرایی، صرفه جویی و قناعت تشویق می کرد. حمایت از نیروی کار و در نظر گرفتن امکانات برای ارتقا نیروی انسانی از دیگر مواردی بود که در پیشرفت اقتصادی نقش مهمی ایفا می کرد. دولت و مردم در کنار یکدیگر با کنترل مصرف و در مقابل افزایش پس انداز و سرمایه گذاری، حمایت همه جانبه خود را از تولید اعلام کرده بودند.

دولت ژاپن با وجود کالاهای بی کیفیت ژاپنی، حاضر به استفاده از کالاهای خارجی نشدند. کشور ژاپن طی جنگ جهانی دوم و سال های بعد از آن با مشکلات بسیاری مانند فقر، کاهش جمعیت، اقتصاد ضعیف و... روبرو بوده است. با این حال این کشور موانعی که بر سر راه اقتصاد و صنعت وجود داشتند را به خوبی شناسایی کرده و درصدد رفع آن ها برآمد. (3)

جهش تولید و حمایت از کالاهای داخلی، یکی از مهمترین ارکان در رشد و توسعه اقتصاد و صنعت این کشور بوده است. دولت ژاپن با برنامه ریزی های بلندمدت در خصوص برقراری وضع عادلانه مالیات، برنامه و بودجه، سیاست های مالی و بانکی، کنترل تورم و نرخ ارز، سیاست های تجاری و... گام هایی استوار در جهت تحقق جهش تولید و رسیدن به خودکفایی، برداشته است. (3)

مردم ژاپن دوران جنگ و شرایط آسیب دیده بعد از آن را هیچ گاه فراموش نکردند. در واقع سختی ها و ناکامی ها سبب شد تا دولت و مردم با اتحاد و همبستگی، موانع موجود بر سر راه اقتصاد و صنعت را حذف کنند.

تاثیر نیروی کار ماهر و متخصص بر جهش تولید در ژاپن

یکی از مهمترین پایه های تحقق جهش تولید، نیروی انسانی یا نیروی کار ماهر و متخصص است. دولت ژاپن از هیچ عاملی مانند امکانات، آموزش مهارت و... برای ارتقا سطح دانش و فناوری دریغ نکرده است. در واقع نیروی کار برای حمایت از تولید داخلی نیاز به انگیزه و مهارت بیشتر دارد و تمام این موارد در گروی ارزش کار و نیروی انسانی برای کشور ژاپن است.

همان طور که ذکر کردیم ژاپن از کشورهای جنگ زده ای بود که مجبور به پرداخت غرامت جنگی شده بود. این شرایط باعث نشد تا ژاپن مردم کشور و وضعیت رفاهی آن ها را به حال خود رها کند. آموزش الگوی صحیح مصرف و الگوی قناعت باعث شد تا مردم با صرفه جویی، به پس انداز و ذخیره سرمایه های ملی کمک کنند. در واقع جمع آوری سرمایه های عظیم مسیری مستقیم به سمت رشد و توسعه اقتصادی کشور ژاپن محسوب می شد. (3)

توسعه صادرات ژاپن

از دیگر راهکارها باید به کاهش واردات و توسعه صادرات اشاره کنیم. ژاپن برای حمایت از تولید کالای داخلی و کاهش واردات تنها به وارد کردن مواد خام و مواد اولیه بسنده کرد. در واقع با واردات مواد اولیه راهی برای تولید کالاهای باکیفیت داخلی و صادرات آن ها باز شده بود. (3)

ژاپن این موضوع را به خاطر سپرده بود که با پایین آوردن ارزش پول ملی کشور و صادر کردن کالای داخلی با قیمتی مناسب، می توان به جهش تولید رسید. به این ترتیب دولت ژاپن در کنار حمایت از تولیدات و تولیدکنندگان داخلی به توسعه صادرات نیز رسیده بود.

بهترین راهکار برای حمایت از کالای داخلی و ملی، کاهش واردات است. با افزایش واردات به مراتب افراد رغبت کمتری به خرید کالای داخلی نشان می دهند. به همین جهت ژاپن با در نظر گرفتن این نکته از واردات کالاهای غیرضروری به کشور جلوگیری کرد. (3)

کالاهایی که وارد می شدند نیز تحت نظارت کامل در بخش کنترل کیفیت قرار می گرفتند. ژاپن از ورود کالاهایی که حیطه قدرت این کشور را به خطر می انداخت، جلوگیری می کرد. در واقع این کشور از وارداتی استقبال می کرد که خود توان رقابت با آن ها را داشت.

ژاپن در طول سال ها آزمون و خطا به این نتیجه رسیده است که سود کوتاه مدت منفعت بزرگی به همراه نخواهد داشت. مهمترین اصل در اقتصاد و صنعت این کشور، حمایت از تولید داخل است. ژاپن با واردات مواد اولیه ضروری و مهم، به توسعه صادرات و در نهایت به رونق ملی رسیده است.

همچنین ژاپن اجازه نداد شرکت های چندملیتی بر اقتصاد کشورش تسلط پیدا کنند. یکی از مهمترین راهکارهای دولت ژاپن در این خصوص، اعمال قوانین جهت کنترل و نظارت بر روی سرمایه های وارد شده از کشورهای خارجی است. (3)

از آنجا که فناوری روز در صنعت ژاپن امر مهمی تلقی می شد، این کشور با ایجاد تعرفه های وارداتی، معاملات تجاری و صنعتی خود را به شکل مؤثری کنترل کرد.

نتیجه گیری و جمع بندی

در کشور ما ایران نیز جهش تولید و حمایت از کالای داخلی، به بحث داغ و مهمی تبدیل شده است. با این حال میان ما و کشور ژاپن فاصله بسیاری وجود دارد. مردم ژاپن تحت هیچ شرایطی حاضر به خرید کالای خارجی در جهت تضعیف تولید ملی نیستند.

شهروندان ژاپنی نسبت به تولیدکنندگان و کالاهای داخلی احساس مسئولیت می کنند. در واقع مردم با مرور خاطرات تاریخی کشور خویش به این باور رسیده اند که در صورت عدم حمایت از تولید داخلی، ضرر بزرگی به بدنه اقتصاد کشور وارد خواهند کرد.

کشور ژاپن با همبستگی و اتحاد با مردم برای حفظ غرور ملی و تحقق جهش تولید، توانست موانع بسیاری را از سر راه خود برای رسیدن به توسعه اقتصادی بردارد.

پی نوشتها