نقش تمثیل برای بیان حقایق مابعدالطبیعی در حکمت متعالیه بسیار برجسته است. در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی به تمثیل سایه (ظل) و بازتاب آیه‌ی ظل (أَلَمْ‌تر إِلَى‏ رَبِّكَ كَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ) و نتایج...

تشكیك خاصی حقیقت وجود، یكی از پایه‌های مهم حكمت متعالیه است كه صدرالمتألهین بعد از مبرهن ساختن آن، تبیین و اثبات مسائلی چون وحدت وجود در عین كثرت، حركت جوهری، برهان صدیقین و مسائل فرعی دیگری را بر آن مبتنی...

ایمان و چگونگی ارتباط آن با مسئله‌ی عقلانیت، همواره بعنوان یكی از محوریترین مسائل در میان فیلسوفان دین و پژوهشگران این عرصه مطرح بوده، بگونه‌یی كه این مسئله موجب شكل‌گیری مهمترین مكاتب فكری و نحله‌های...

نوع رابطه‌ی وجود با ماهیت در حكمت متعالیه در مباحث اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت مطرح شده است. ملاصدرا در اینباره با دو زبان یا با دو شیوه بیان مطلب كرده است. او از یكسو می‌گوید وجود بالأصاله و بالذات...

مباحث پیرامون نظم در حكمت اسلامی ذیل دو عنوان و اصطلاح بارز مطرح شده‌اند: «كتاب تكوین» و «كتاب تشریع/تدوین». كتاب تكوین، نظم قهری و اجباری حاكم بر عالم را تبیین و توصیف می‌كند و كتاب تدوین، سلسله قوانینی...

ملاصدرا در آثار خویش اصالت وجود، و به تبَع، اعتباریت ماهیت، را در دو معنا به كار می‌برد: 1. مفهوم وجود در عالم خارج از ذهن دارای مصداق است، اما ماهیت مصداق خارجی و بیرونی ندارد. 2. هر دو دارای مصداق خارجی‌اند...

مقایسه رویكرد ارسطو و ابن سینا در مسأله اثبات وجود خدا، تا اندازه زیادی روشنگر تفاوت مبنایی اندیشه مشایی ارسطویی و سینوی و همچنین، راه متفاوتی است كه در جهان اسلام نسبت به مغرب زمین در مسأله اثبات وجود...

برهان انسان معلق یكی از برهان‌های ابن سینا در مسئله نفس به شمار می‌آید كه در آثار مختلف وی مطرح گردیده است. یكی از اشكالات مهم وارد بر این برهان، عدم امكان تحقق عملی فرض انسان معلق است. برای پاسخگویی به...

«تخلخل» و «تكاثف» دو اصطلاح در علم طبیعیات هستند كه در معانی متعددی به كار رفته‌اند. در این مقاله معانی مختلف این دو اصطلاح، اعم از حقیقی، غیرحقیقی و مجازی، و تفاوت آنها با نموّ و ذبول، سمن و هزال، ورم...

وحدت وجود از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مباحث عرفانی است كه همواره محل بحث و تأمل اندیشمندان به ویژه پس از ظهور ابن عربی بوده است. در مرتبه‌ای نازل‌تر از وحدت وجود، مرتبه‌ای با عنوان وحدت شهود مطرح گشته كه...